Publiusz Helwiusz Pertynaks lub Pertinaks (Publius Helvius Pertinax, ur.
1 sierpnia
126
, zm.
28 marca
193
) -
cesarz rzymski
w 193, syn Helviusa Successusa (wyzwoleńca z
Ligurii
- handlarza drewnem). Z żoną Flawią Titianą miał syna o tym samym imieniu - Pertynaks.
Kariera w armii i administracji
Był dowódcą wojskowym. Jako
centurion
, a później dowódca kohorty odznaczył się w walkach z
Partami
w
Syrii
. Następnie walczył w
Brytanii
, a później był dowódcą jazdy nad
Dunajem
w czasie
wojen markomańskich
. Dowodził siłami skierowanymi na Wschód do stłumienia buntu
Awidiusza Kasjusza
, który ogłosił się cesarzem w
175
roku. Jego zasługi docenił cesarz
Marek Aureliusz
, obdarzając go godnością
konsula
. Był kolejno namiestnikiem
Mezji
,
Dacji
, Syrii,
Brytanii
i Afryki, a także
senatorem
. W momencie zamachu na cesarza
Kommodusa
był prefektem miasta w
Rzymie
.
Cesarz rzymski
1 stycznia
193
, po śmierci Kommodusa, ciesząc się poparciem ludu rzymskiego i armii prowincjonalnych, został obwołany cesarzem. Jego wybór chłodno przyjęli senat (nowy cesarz był
homo novus
) i
pretorianie
(przyzwyczajeni do swobody i bezkarności). Panował jako Caesar Publius Helvius Pertinax Augustus. Pertynaks starał się nawiązać do polityki
Hadriana
, próbując poprzez szereg reform społecznych i ekonomicznych doprowadzić do odrodzenia warstwy średniej ludności cesarstwa. Przywrócił lex Hadriana de rudibus agris, zniósł cła i opłaty portowe wprowadzone przez Kommodusa, starał się ożywić handel i dbać o interesy konsumentów. Prowadził skromny i oszczędny tryb życia, ograniczył wydatki na dwór, zwolnił część służby, wystawił na sprzedaż gladiatorski rynsztunek swojego poprzednika. Senatorowie zarzucali mu z tego powodu skąpstwo, ich niezadowolenie wzmogło także wprowadzenie opłat za zwrot majątków zagrabionych przez Kommodusa. Z kolei pretorianie mieli cesarzowi za złe próby przywrócenia dyscypliny - nie pomogły obiecanie darów dla gwardii (12 tysięcy
sesterców
na głowę).
Śmierć i następcy
28 marca
193
, po około trzech miesiącach rządów, pretorianie (prawdopodobnie w porozumieniu z senatem) zamordowali Pertynaksa i urządzili przetarg na urząd cesarza. Tytuł uzyskał
Didiusz Julianus
płacąc członkom gwardii po 25 tysięcy sesterców. Jako oficjalny mściciel Pertynaksa wystąpił
Septymiusz Sewer
, który na czele legionów naddunajskich ruszył na Rzym. Didiusz został zamordowany a pretorianie rozbrojeni przez żołnierzy Septymiusza i rozpuszczeni. Nowy cesarz urządził uroczysty pogrzeb Pertynaksa i ogłosił jego
deifikację
, chcąc podkreślić zamiar kontynuowania programu reform.
Bibliografia
- Panowanie dynastii Sewerów (193 - 235). W:
Maria Jaczynowska
: Historia Starożytnego Rzymu. Cz. V: Państwo rzymskie w III wieku n.e. Okres przejściowy od pryncypatu do dominatu (193 - 284). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.