Liczba
narządów gębowych stawonogów jest różna (na przykład u
raka 6 par) i są one różnorodnie ukształtowane między innymi w zależności od rodzaju pobieranego pokarmu.
Odnóża tułowiowe najczęściej zachowywały funkcje lokomocyjne i w zależności od
środowiska życia mogły służyć do kroczenia (lub skakania), pływania bądź do rozgrzebywania ziemi (u form podziemnych). Odnóża odwłokowe często wykazywały tendencję do zanikania. Obecnie służą jako narząd
kopulacyjny, narząd do podtrzymywania zniesionych jaj albo też mogą wspomagać odnóża tułowiowe w poruszaniu się (zwłaszcza u wodnych
skorupiaków). U części skorupiaków i
pajęczaków jedna para odnóży krocznych (raki) lub gębowych (
skorpiony) przekształciła się w pokaźne
szczypce.