Czas trwania zajęć: 4-5 godzin.
Miejsce przeprowadzonych zajęć: Leśny Park Niespodzianek, Ustroń Zawodzie.
Cele ogólne:
Rozbudzanie ciekawości i aktywności poznawczej
Rozwijanie umiejętności posługiwania się prostymi przyrządami do obserwacji przyrodniczych.
Dostrzeganie i docenianie walorów przyrodniczych swojego regionu.
Cele operacyjne-uczeń:
orientuje się na mapie i w terenie,
rozpoznaje kilka gatunków ptaków drapieżnych oraz ssaki występujące w parku,
wymienia gatunki drzew, które rosną w parku, ze szczególnym uwzględnieniem starodrzewia bukowego,
podaje cechy budowy ptaków świadczące o ich drapieżnym trybie życia,
opisuje charakterystyczne cechy buczyny karpackiej,
określa wiek drzew,
określa kierunki świata na podstawie kształtu mrowiska,
opisuje budowę i czynności życiowe obserwowanych ssaków,
porównuje warunków panujących na otwartej przestrzeni i w lesie.
Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa, wycieczka dydaktyczna.
Metody: obserwacyjna (obserwacja zwierząt występujących w parku, ich budowy, poruszania się, sposobu pobierania pokarmu, obserwacja jesiennych zmian w przyrodzie), zajęcia praktyczne według instrukcji (posługiwanie się kompasem, mapą, oznaczanie drzew za pomocą karty: "Drzewa i krzewy u nas rosnące", określanie wieku drzew), minireferaty uczniowskie, pogadanka z leśnikiem, sokolnikiem, prezentacje wyników.
Środki dydaktyczne: mapy Beskidu Śląskiego, kompasy, lornetki, aparaty fotograficzne, taśmy miernicze, karty "Drzewa i krzewy u nas rosnące", instrukcje do ćwiczeń, kredki woskowe.
Tok zajęć:
Faza wprowadzająca
Zajęcia terenowe zostały wcześniej dokładnie przygotowane, a ich przebieg przeanalizowany przez nauczyciela przyrody. Poznając faunę i florę obiektu oraz ukształtowanie topograficzne terenu, nauczyciel dokonał wstępnej analizy, jakie ćwiczenia można przeprowadzić w obrębie parku.
Chętni uczniowie przygotowali informacje na temat zwierząt przebywających w parku: budowa, odżywianie, rozmnażanie jeleni, saren, muflonów, dzików, ptaków drapieżnych. Zgromadzono zapasy żołędzi i kasztanów, którymi można karmić zwierzęta w parku. Nauczyciel opracował instrukcje do zajęć.
Na lekcji poprzedzającej wyjazd nauczyciel podał uczniom temat i cele wycieczki, termin i czas trwania wyjazdu, zapoznał uczniów z regulaminem wycieczki oraz zasadami bezpieczeństwa. Ustalono ubiór, sprzęt oraz prowiant.
Uczniowie klasy IV uczestnicząc w zajęciach terenowych powinni znać z poprzednich lekcji przyrody składniki pogody oraz przyrządy służące do ich pomiaru. Natomiast budowa lasu, piętrowość, zwierzęta i roślinność omawiane będą w późniejszym toku nauki, zgodnie z realizowanym programem.
Faza realizacyjna
1.Wyjazd spod budynku szkolnego.
2.Przejaz autokarem z Górek do Ustronia. Podczas jazdy uczniowie obserwują górę Równicę z różnych stron ( z Górek widoczny jest stok północno-wschodni, a park znajduje się na stoku południowym), obserwacja gór pasma Czantorii.
3.Spotkanie z leśnikiem-pracownikiem Leśnego Parku Niespodzianek, zapoznanie uczniów z genezą parku, zasadami funkcjonowania obiektu. Zwrócenie uwagi, że większość zwierząt swobodnie porusza się po terenie parku. Uczniowie pod kierunkiem leśnika przechodzą kolejno przez następujące stanowiska:
zagroda jeleni Sicka
punkt obserwacyjny muflonów
zagroda jeleni szlachetnych
śródleśna polana z mrowiskami, sitowiem
zagajnik z danielami
zagroda dzików
Na poszczególnych stanowiskach uczniowie obserwują budowę zwierząt, ich zachowanie, leśnik podaje nazwy łowieckie charakterystycznych części ciała zwierząt, np.: fajki i szable dzika, scypuł jelenia. Uczniowie wygłaszają minireferaty o obserwowanych zwierzętach. Klasowy fotograf wykonuje zdjęcia. Uczniowie karmią zwierzęta przywiezionymi kasztanami i żołędziami. Leśnik zwraca uwagę uczniów na poroże jeleni, opisuje zmianę poroża w ciągu roku, wykazuje różnice między rogami muflonów, a porożem jeleni, saren. Wszystkie zagrody są bardzo duże, kilkuhektarowe, umiejscowione na terenie starodrzewia bukowego, aby stworzyć zwierzętom warunki jak najbardziej zbliżone do naturalnych. Widać, że zwierzęta bardzo dobrze na tym terenie się czują, jednocześnie przyzwyczaiły się do obecności ludzi i przybiegają na charakterystyczne zawołania pracownika parku.
4.Stacja ptaków drapieżnych, sokolarnia. Uczniowie obserwują przeloty ptaków z rękawicy sokolnika, nad głowami widzów i powrót na zawołanie opiekuna. Pokazy odbywają się dwa razy w ciągu dnia: o godz. 12 i 15 .Wywiad z sokolnikiem na temat jego pracy z ptakami.
5.Pobyt dzieci w kompleksie rekreacyjno-wypoczynkowym, na który składa się plac zabaw, bajkowa aleja z ruchomą ekspozycją, polana piknikowa, gdzie uczniowie spożywają skromny posiłek.
6.Podział uczniów na grupy 3-4 osobowe. Zajęcia w grupach wg instrukcji w wybranych punktach parku:
A.Orientacja w terenie-zajęcia na polanie piknikowej, skąd rozciąga się widok na pasmo Czantorii
INSTRUKCJA NR I
Korzystając z kompasu określ kierunki główne w terenie.
Zorientuj mapę Beskidu Śląskiego-ułóż mapę tak, aby ramka mapy pokryła się z igłą magnetyczną wskazującą kierunek N-S.
Wskaż na mapie miejsce, w którym się znajdujesz.
Odczytaj z mapy widoczne szczyty górskie.
B.Ptaki drapieżne-różnorodność gatunkowa, cech budowy-zajęcia w stacji ptaków drapieżnych.
INSTRUKCJA NR II
Przejdź wzdłuż wolier (klatek), w których znajdują się ptaki drapieżne. Przed każdą klatką umieszczona jest tabliczka z informacjami o danym ptaku. Zapoznaj się z nią.
W tabeli 1 zapisz nazwy obserwowanych ptaków oraz po 2-3 charakterystyczne cechy, np. barwa upierzenia, czym się ptak odżywia, skąd pochodzi?
Które cechy budowy ptaka świadczą, że jest to zwierzę drapieżne?
Odpowiedź: ...........................................
| Nazwa ptaka |
Charakterystyczne cechy |
| |
|
C.Charakterystyczne cech buczyny karpackiej-zajęcia w lesie, stromy stok Równicy pokryty grubą warstwą opadłych liści bukowych. Rozdanie grupom instrukcji, kart "Drzewa i krzewy u nas rosnące", kredek woskowych.
INSTRUKCJA NR III
Korzystając z kart ilustrujących liście drzew i krzewów rozpoznajcie drzewa rosnące wokół Was.
Rosnące wokół drzewa to ........................................
Wykonaj rysunek liścia rozpoznanego drzewa.
Liść ......................................
Zewnętrzną okrywą pnia drzewa jest kora. Wzór kory jest charakterystyczny dla danego gatunku. Wykonaj odcisk kory rozpoznanego drzewa. W tym celu przyłóż kartkę do kory i pocierajcie kredką w miejscu oznaczonym ramką.
D.Określenie obwodu i wieku wybranego drzewa-zajęcia w lesie bukowym. Rozdanie instrukcji, metrów krawieckich, patyczków.
INSTRUKCJA NR IV
Zmierz metrem krawieckim obwód drzewa na wysokości około 150cm
Obwód drzewa wynosi ........................cm.
Określ wiek drzewa wiedząc, że drzewo zwiększa swój obwód o około 2,5 cm w ciągu roku .Wykonaj obliczenia.
Wiek drzewa= obwód drzewa : 2,5 cm = ........................ lat.
Podczas pracy grupowej nauczyciel czuwa nad ich prawidłowym przebiegiem, w miarę potrzeby udziela wskazówek, wyjaśnień. Po zakończeniu pracy nad każdą z instrukcji, grupy prezentują swoje wyniki.
Faza podsumowująca
Każdy uczeń otrzymuje tekst do uzupełnienia:
Leśny Park Niespodzianek położony jest na stoku góry ...............................
Podaj nazwy 4 ptaków, które dziś obserwowałeś w parku ................................
Wymień inne zwierzęta, z którymi dziś spotkałeś się w parku............................
Drzewa występujące w największej ilości podczas dzisiejszej wycieczki to .....................
Żołędzie to owoce drzewa o nazwie .................................
Samiec dzika nazywa się .....................
Samica dzika to ........................,
a młode to ......................
Sprawdzenie poprawności wypełnienia tekstu i omówienie wyników dokonane zostaje na następnej lekcji przyrody. Najlepsi uczniowie nagrodzeni ocenami.
Podsumowanie zajęć przez nauczyciela, powrót do szkoły.
Następnego dnia nauczyciel przyrody przygotowuje minikonkurs, pytania związane są z odbytą wycieczką. W konkursie mogą uczestniczyć uczniowie szkoły podstawowej.
Pytania przedstawione zostają na gazetce LOP-u i ogłoszone przez radiowęzeł szkolny.
Piśmiennictwo
"Biologia w Szkole nr 2/2002, 4/98
Czekalska M. i Golanko J. (red.) - Poradnik metodyczny. Przyroda w klasie czwartej. Warszawa 1999, Nowa Era.
Mgr Jolanta Waliczek - nauczyciel przyrody
w Zespole Szkół Publicznych w Górkach Wielkich
woj. śląskie |
