Scenariusz lekcji dla klasy II lub III liceum
Cele: analiza wiersza o dużej ekspresji językowej, umiejętność rozpoznawania efektów muzycznych i malarskich w utworze poetyckim - poetyka młodopolska, nazywania stanów uczuciowych, określania nastroju.
1. Wyobraźcie sobie jesienne, deszczowe popołudnie, siedzicie same w pokoju, krople deszczu spadają na szyby. Co czujecie, jakie obrazy widzicie przed oczyma?
2. Przeczytanie wiersza Leopolda Staffa Deszcz jesienny.
3. Analiza tekstu:
I. Z jakich części - obrazów zbudowany jest wiersz? Który z nich się powtarza i jaką rolę odgrywa?
II. Praca w grupach dwuosobowych ( cicha dyskusja) - wykonywanie poleceń dotyczących refrenu.
Do refrenu wiersza Leopolda Staffa Deszcz jesienny wykonaj następujące polecenia:
a) podkreśl te grupy spółgłoskowe, które organizują brzmieniowo tekst;
b) zaznacz za pomocą dowolnego znaku graficznego wszystkie powtórzenia;
c) zbadaj wersyfikację (ilość sylab w wersie, akcenty, średniówka, rymy) i zastanów się, jaką funkcję ona pełni.
III. Jaką funkcję pełni refren w wierszu? (poprzez efekty muzyczne wprowadza nastrój smutku, melancholii...)
Informacja nauczyciela o ogromnej wadze, jaką przywiązywali poeci Młodej Polski do dźwiękowej (muzycznej) strony wiersza [fragm Sztuki poetyckiej P. Verlaine'a, studium Z rozmyślań o poezji B. Leśmiana, U podstaw estetyki S. Ossowski].
IV. W jaki sposób Staff eksponuje w swoim wierszu kolor - inny istotny element poezji młodopolskiej? (Zwróćcie uwagę, np. na sytuację, porę roku, dnia, środki stylistyczne).
Czy istnieje związek pomiędzy kolorystyką a tonacją uczuciową tekstu?
V. Które obrazy w wierszu są realne, a które symboliczne? Czy są to obrazy konkretnie opisane? Jakie są ich funkcje? Co łączy te obrazy? (nastrój).
Nastrój bowiem - jak pisał wybitny krytyk epoki - jest cementem, który stapia różne obrazy, sceny, symbole w jedną artystyczną całość, nadając im jednolity koloryt i ześrodkowując ich działanie sugestyjne w jednym kierunku. /Istota i wola nastroju I. Matuszewski/
VI. Jak zarysowany jest nastrój w refrenie? Jakimi słowami kończy się każda zwrotka?
Liryk dzisiejszy [...] zamiast spowiadać się ze swoich konkretnych bólów i radości, zamiast wygłaszać swoje uczucia osobiste w formie bezpośredniej, ubiera je w szatę symboliczną, dając nie proste i naiwne odbicie wewnętrznego stanu duszy, lecz jego równoważnik, jego analogię zmysłową. /cyt. wyżej/
Poszukajcie w tekście symboli, obrazowych ekwiwalentów stanu duszy podmiotu lirycznego (płaczące mary, smutny, płaczący szatan, spopielone zagrody, puste, przysypane głazami ogrody).
VII. Zwróćcie jeszcze na koniec na drobny szczegół konstrukcji wiersza: jak brzmi pierwszy wers refrenu we wszystkich czterech powtórzeniach? (I - O szyby deszcz dzwoni..., II, III, IV - To w szyby deszcz dzwoni...). Jaka jest funkcja znaczeniowa tej odmiany? (Obserwacje i towarzyszące im uczucia podmiotu lirycznego nie mają własnej, psychicznej przyczyny - zostały wywołane przez deszcz, to on jest źródłem emocji. Tonacja uczuciowa utworu - melancholia i smutek - pojawiają się jakby z winy deszczu. Jest to zabieg konstrukcyjny zwany psychizacją krajobrazu).
4. Zadanie domowe: Przyjrzyj się w podobny sposób, jak to robiliśmy na lekcji, utworowi K. Przerwy - Tetmajera Na Anioł Pański.
Celina Podżorna
Zespół Szkół Zawodowych w Skoczowie | 
