Każdy, kto miał do czynienia z ADHD, wie, jak bardzo wymagające są te dzieci, jak wiele potrzebują uwagi i jakie wyzwanie stanowią dla wiedzy, kompetencji i opanowania nauczyciela. Ich ruchliwość, skłonność do przerywania, przeszkadzania i rozmawiania w nieodpowiednich momentach może być chwilami trudna do zniesienia i do tolerowania. W takich sytuacjach często dochodzi do mnożenia zakazów i nakazów, które z kolei wywołują opór ze strony ucznia, a wszystko razem prowadzi do frustracji, złości i wzajemnej wrogości. Nauczyciel może w końcu dojść do wniosku, że wyczerpał wszelkie swoje środki i nie wie, co począć. Jedna z najważniejszych rzeczy, o jakiej nauczyciel powinien pamiętać, jest przestroga, aby nie traktować niepowodzeń w kategoriach osobistej porażki, ani tym bardziej nie traktować zachowania ucznia jako zamierzonej zniewagi.
Należy pamiętać: objawy nie są winą dziecka, nie są też winą rodziców, ani nauczycieli. Dzieci z ADHD są wyzwaniem nawet dla najbardziej doświadczonych nauczycieli.
Pracę z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela. Najlepiej zacząć od siebie - nauczyć się akceptacji jego odmienności i tego, że być może nigdy nie będzie idealnym, wymarzonym uczniem, którego chciałoby się mieć w klasie. Jeśli nauczyciel tego dziecka przyjmie, że ma ono siedzieć nieruchomo przez całą lekcję, poniesie porażkę. Jeśli jednak uzna za sukces, że dziecko nie będzie wychodziło z ławki lub wróci do niej po jednokrotnym upomnieniu, może mu to się udać.
Niektóre techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole:
Nadmierna impulsywność
Dzieci okazujące nadmierną impulsywność działają pod wpływem impulsu, którego nie są w stanie kontrolować.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z własną impulsywnością?
1. Opracowanie wspólnie z uczniem systemu zasad, reguł i związanych z nim nagród i konsekwencji.
• System powinien być zrozumiały dla ucznia.
• Umieszczenie aktualnie obowiązujących zasad w formie graficznej na widocznym dla ucznia miejscu w klasie.
• Jeśli dziecko koniecznie chce z nami rozmawiać, gdy jesteśmy zajęci, podajmy mu kartkę, aby zapisało to, co przyszło mu właśnie do głowy i czym chce się z nami podzielić – i porozmawiajmy o tym później.
• Ostrzegajmy dziecko przed zrobieniem czegoś, czego robić mu nie wolno.
• Należy często przypominać, że istnieją reguły, dopiero po, kilku przypominaniach stosować konsekwencje.
• Kary i nagrody stosować natychmiast.
• Wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania.
2. Rozpoczynanie zajęć lekcyjnych od ćwiczeń odprężających, a następnie kinestetycznych.
3. Ograniczenie ilość bodźców dochodzących do uczniów.
4. W różnych sytuacjach zatrzymajmy się na chwilę i poprośmy, aby dziecko opowiedziało, co może się zdarzyć.
• Bawmy się w grę: „Co by było gdyby…”.
5. Przewidywanie, kiedy nastąpi niepożądane impulsywne zachowanie i powstrzymywanie ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mówiąc jednocześnie o następstwach i konsekwencjach.
Nadruchliwość
Nie możemy powstrzymać ruchliwości dziecka, więc zaakceptujmy, że „ono takie już jest”.
Co można zrobić, aby pomóc dziecku z nadruchliwością?
1. Włączenie ucznia do aktywnego udziału w lekcji.
2. Spróbujmy pokierować energia dziecka tak, aby jak najmniej przeszkadzało otoczeniu.
• Korzystanie w czasie lekcji z pomocy ucznia nadpobudliwego w wykonywaniu prostych czynności, po to, aby mógł spożytkować nadmierną ruchliwość.
3. Organizujmy tak czas, aby uczeń miał możliwość zrealizować swoją ponad przeciętną potrzebę ruchu.
4. Zaplanujmy krótkie przerwy w czasie dłuższych prac na wyładowanie zgromadzonej energii.
5. Zasugerujmy rodzicom udział dziecka w zajęciach sportowych.
Zaburzenia uwagi
Dziecko nie jest niegrzeczne, wręcz przeciwnie, bardzo się stara, tylko nie może zbyt długo skupić się na jednej rzeczy.
Jak pomóc dziecku z zaburzeniami koncentracji uwagi?
1. Ograniczyć ilość bodźców dochodzących do uczniów.
2. Indywidualizacja pracy i stała bezpośrednia praca z uczniem.
3. Zapewnienie uczniowi miejsca w pierwszej ławce, blisko nauczyciela.
• Uczeń powinien siedzieć sam lub z bardzo spokojnym uczniem (ale nie z najlepszym przyjacielem).
• Nigdy nie sadzamy przy oknie.
• W przypadku, gdy uczeń potrzebuje dużo przestrzeni, sadzamy w ostatniej ławce.
4. Dostosowanie tempa pracy do możliwości ucznia.
5. Polecenia należy kierować do dziecka w sposób krótki.
• Mówiąc dbaj o dobry kontakt wzrokowy.
• Postaraj się, aby dziecko zatrzymało się, popatrzyło i skupiło się na tym co robisz.
6. Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na mniejsze możliwe do zrealizowania etapy.
7. Zmniejszenie ilości materiału przepisywanego z tablicy lub z książek.
8. Stosowanie zasady: uczeń łatwiej zapamiętuje nowy, ciekawy, zwięźle przekazany materiał.
9. Ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek.
10. Wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je.
11. Szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań.
Objawy ADHD trwają latami. Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia. Można natomiast poprawić funkcjonowanie dziecka pomimo ich obecności. To, że dobrze poradziliśmy sobie z objawami dzisiaj nie oznacza, że nie wystąpią one jutro. Musimy konsekwentnie stosować te same metody przez wiele lat. Najlepsze wyniki dają: stworzenie w szkole spójnego systemu zasad, konsekwencja oraz systematyczna, stała praca z dzieckiem.
Jolanta Hreniak |
