Ksiązka w życiu współczesnego człowieka pełni wszechstronną rolę. Wpływa na zainteresowania , kształtuje stosunek do otaczającej rzeczywistości, jest źródłem wiedzy.
Różnorodność zainteresowań czytelniczych młodzieży świadczy o tym, że książka w obecnej, zmienionej sytuacji kulturowej nie straciła swej uprzywilejowanej pozycji i odgrywa znaczącą rolę w życiu każdego z nas. Droga do sukcesu, jakim jest rozbudzenie i rozwijanie zainteresowania do książek jest trudna i wymaga współpracy wszystkich, którzy do tego sukcesu dążą. Zainteresowania czytelnicze wzbogacają życie człowieka, chroniąc go przed nudą, emocjonują, pasjonują, rozszerzają horyzonty. Stają się niezapomnianą siłą w poznaniu człowieka i świata.
Obcowanie z ksiązką w placówce leczniczej z całą pewnością przynosi dziecku choremu wymierne korzyści. Literatura piękna pomaga w wyrównywaniu braków i niedoborów zarówno poznawczych, jak i uczuciowych. Służy zaspokajaniu potrzeb dziecka w sposób zastępczy, zwłaszcza tych, które z powodu choroby, rozłąki z domem i wyobcowania z naturalnego środowiska zostały zagrożone.
Choroba (za R. Janeczko) powoduje w większym lub mniejszym stopniu odczucie dyskomfortu psychicznego w związku z okresowymi zmianami samopoczucia i wzrostu zależności od innych. Ponadto wywołuje destabilizację dotychczasowych kontaktów z rodziną. Ogranicza możliwości zdobywania w sposób naturalny doświadczeń poznawczych i społecznych. W przypadku zwłaszcza długotrwałej hospitalizacji dochodzi do powstania wielu niedoborów kinestetyczno-ruchowych i emocjonalno-uczuciowych. Utrudnione jest zaspokajanie potrzeb rozwojowych, pojawia się poczucie braku bezpieczeństwa. Choroba pociąga za sobą konieczność przystosowania się do nowej sytuacji pobytu w zakładzie leczniczym oraz podjęcia się pełnienia roli pacjenta.. W takiej sytuacji często rolę pocieszyciela pełni literatura piękna. To ona pobudza dziecko do walki z trudnościami i przeciwnościami losu, wzmaga motywację do coraz bardziej aktywnego udziału w procesie leczenia, rozwijaniu potrzeby nauki, budzeniu wiary w swe możliwości. Książka pozwala rozładować pewne konflikty wewnętrzne, dostarczyć przyjemnych skojarzeń, odprężyć psychicznie, wygasić przynajmniej w pewnym stopniu nastawienia agresywne i poprawić samopoczucie dziecka.
W sytuacji, w której znajduje się dziecko chore, przebywające w szpitalu, ulega przewartościowaniu jego dotychczasowy system wartości, który zabezpieczał mu przecież poczucie orientacji w świecie norm. System wartości dziecka i poczucie bezpieczeństwa ulegają poważnemu zakłóceniu. W takich przypadkach, które dotyczą prawie wszystkich małych pacjentów szpitala inspiracje literackie o określonych wartościach mogą pozwolić dziecku na pewną stabilność swej osobowości. Mechanizm identyfikacji z ulubionym bohaterem pozwala czytelnikowi choremu przetrwać sytuacje kryzysowe.
Nauczyciel w szkole szpitalnej powinien dostrzec funkcje literatury pięknej i eksponować je podczas różnych form w czytaniu utworów, a także w wytworach pisemnych lub ustnych dziecka, jakie powstają podczas różnorodnych ćwiczeń z języka polskiego. Szczególne znaczenie mają tutaj swobodne teksty dziecka. Stopień i jakość spełnienia tych funkcji zależy od otwartości literackiej utworu, od jego ładunku wychowawczego, ale również od sposobu recepcji przez dziecko treści danego utworu.
Podczas analizy dzieła literackiego (za R. Janeczko) należy ukazywać proces akceptacji samego siebie, jaki zachodzi u danego bohatera, jego usilne dążenia do zmniejszenia negatywnych skutków swych trudności życiowych, akceptacji tego co jest twórcze i społecznie wartościowe. Analizując dzieło literackie z punktu widzenia potrzeb i zadań terapeutycznych należy zwracać uwagę na podmiotowy charakter działalności człowieka. Podkreślając momenty autokreatywne bohatera i innych postaci pozwalamy dziecku na odszukanie swej wartości, a przede wszystkim wzrostu poczucia samodzielności. Wychwytywanie momentów w dziejach bohatera, które dotyczą przewartościowania jego dążeń i pragnień pozwala dziecku szybciej wypracować sobie na nowo sens swego istnienia. Literatura piękna dostarczając choremu czytelnikowi określonych wzorców zachowań, bogatych w treści poznawcze i uczuciowe, refleksyjne pozwala na wytwarzanie się odpowiednich postaw kulturowych, wzbogaca zarazem o nowe normy i zasady postępowania. Sprzyja to pełniejszemu pełnieniu przezeń funkcji społecznej jako kolegi w nowym środowisku szpitalnym. W umiejętności oceniania innych przejawia się społeczno-moralna dojrzałość, a wychowawcze wartościowanie opinii i sądów dziecka staje się niezbędnym warunkiem tworzenia osobistych przekonań. Dziecko obcując z literaturą, przejmując z niej odpowiednie wzorce rozwija w sobie wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka, na potrzeby swego chorego kolegi.
Dzięki czytelnictwu literatury pięknej dziecko uczy się różnych sposobów wyrażania swych przeżyć. Identyfikując się z bohaterami, przeżywa ich porażki i zwycięstwa. Dzięki ich przeżyciom uzyskuje stopniowo wgląd we własną osobowość.
Dziecko chore, przebywając z dala od domu, w obcym dla siebie środowisku, czytając książkę chociaż na chwilę odrywa się od rzeczywistości, od stresu i lęku związanego z pobytem w szpitalu. Przeżycia wywołane pod wpływem lektury książek i czasopism pobudzają do szerszych kontaktów z kolegami, a nawet osobami dorosłymi. Stają się również osnową czynnych form pracy ucznia z ksiązką podczas lekcji, w których fikcja literacka splata się z projekcją automatycznych przeżyć dziecięcych.
Uczeń chory obcując z literaturą czuje przyjemność i zadowolenie. Nauczyciel powinien wydobyć z utworu walory kształcące, poznawcze i wychowawcze, zaciekawić, a nawet zainteresować nimi uczniów i zachęcić ich do bliższego poznania, jeżeli potrafi odwoływać się do indywidualnych przeżyć młodego czytelnika, świadomie inspirując odbiór i wykorzystanie treści utworu.
Jako nauczyciel języka polskiego w szkole szpitalnej dostrzegam rolę książki w pracy z dzieckiem chorym. Dlatego między innymi byłam organizatorką akcji "Czytamy dzieciom w szpitalach", do której przyłączyło się wiele osobistości ze świata kultury i mediów, a także rodzice. Pracując z książką na lekcjach języka polskiego starannie dobieram utwory literackie z zakresu poezji i prozy, by pobudzić również sferę emocjonalną oraz wrażliwość estetyczną dziecka. Książka pozwala przecież lepiej zrozumieć świat i innych ludzi, ale przede wszystkim odpręża psychicznie i odrywa od rzeczywistości, co jest niezmiernie ważne w pracy z dzieckiem chorym.
opracowała Alicja Stefanik
Literatura
- Kształcenie dzieci w zakładach leczniczych, pod red. R. Janeczko, Warszawa 1991,
- Czytelnictwo i jego wpływ na wyniki nauczania, Goriszowski W., Śląsk 1988,
- Ścieżka edukacji czytelniczo-medialnej, Pieluchowski J., Warszawa 2002,
|
