Twórcze rozwiązywanie problemów technicznych - rola nauczyciela przedszkola w realizacji zadań edukacji technicznej
Cywilizacja, w której funkcjonujemy jest w dużej mierze cywilizacją techniczną. Zdobycze nauki zdecydowanie ułatwiają codzienne życie i wzbogacają je. By móc rozsądnie korzystać z dobrodziejstw techniki, które są nam oferowane, trzeba wiedzieć jak funkcjonują i umieć z nich bezpiecznie korzystać. Ważne jest poznawanie podstawowych praw fizycznych, właściwości otaczającej nas materii: woda, powietrze, ziemia, skały, wytworów myśli i prac człowieka. Celem edukacji technicznej jest przygotowanie dziecka do korzystania ze wszelkich udogodnień w sposób bezpieczny i mądry. Przybliżając dziecko do techniki, zwracajmy uwagę na nieograniczone możliwości, jakie kryją się w umyśle człowieka- twórcy. Dajmy dziecku
wiele możliwości, by stawał się badaczem, odkrywcą i w końcu sam twórcą.
Technika niesie ze sobą także zagrożenia- bezpośrednio dla człowieka,
a także dla szeroko pojmowanego środowiska przyrodniczego i społecznego. Należy o tym wspominać, by wykształcić świadomego odbiorcę tego, co daje nam współczesny świat, a także by nie stał się on niewolnikiem techniki.
Edukacja techniczna w pracy pedagogicznej z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym jest formą kontaktu dziecka ze światem współczesnej techniki.
Rozwija kulturę techniczną i kulturę pracy.
Dziecko chętnie wypowiada się za pomocą różnorodnych materiałów, poznaje ich nazwy, właściwości, a także w pewnym zakresie technologię, wykonuje przy tym różne przedmioty, montuje z gotowych elementów, konstruuje. Poznaje przy tym budowę podstawowych narzędzi, ich przeznaczenie, sposoby zabezpieczenia przed uszkodzeniem oraz sposoby właściwego i bezpiecznego posługiwania się nimi.
Etap edukacji wczesnoszkolnej jest okresem szczególnie korzystnym dla rozwijania sprawności manualnych i technicznych. W działaniu, które zawsze dzieci pasjonuje, rozwija się myślenie praktyczne, techniczne i konstrukcyjne oraz organizacyjne.
Dzieci funkcjonują w codziennym kontakcie ze światem w środowisku techniki, i tej wielkiej (komputery), i tej bezpośrednio dostępnej- pralki, lodówki, odkurzacze.
Treści podstawowe edukacji technicznej dziecka ejmują w szczególności:
poznanie podstawowych urządzeń technicznych w środowisku dziecka (sokowirówka, odkurzacz, magnetofon itp.), zasad budowy, obsługi i bezpiecznego posługiwania się nimi;
poznawanie różnych tworzyw i materiałów (papier, drewno);
rozwijanie zainteresowań technicznych przy wykorzystaniu wycieczek, filmów, lekturę dziecięcych czasopism;
rozwijanie kultury pracy- dziecko zdobywa w toku konkretnych działań ( planowanie pracy, czynności wykonawcze, ocena wytworu, rzetelność i umiejętność współdziałania w zespole itp.)
Treścią edukacji technicznej jest praca dziecka, którą wyznaczają tzw. zadania techniczne. Zadania techniczne mają charakter wytwórczy, użytkowy i montażowy. W pierwszym przypadku chodzi przede wszystkim o wytwarzanie w procesie pracy jakiegoś obiektu przy wykorzystaniu odpowiedniego materiału i narzędzi np. zakładki do książki, w drugim przypadku chodzi o poznanie i respektowanie zasad obsługi prostych urządzeń technicznych np. sokowirówki, magnetofonu, w trzecim przypadku- chodzi o montaż i demontaż prostych urządzeń technicznych z zestawu gotowych elementów.
W toku edukacji technicznej dziecko nabywa umiejętność rzetelnej, oszczędnej i skutecznej pracy. Wspieramy więc nie tylko zainteresowania pracą, ale także zainteresowania techniczne dzieci. To zaś jest możliwe wówczas, kiedy zadania techniczne czy temat pracy budzą żywe zainteresowania dzieci. Zadanie musi być jasno sprecyzowane, żeby dziecko nie miało żadnych wątpliwości co do formy i konstrukcji przedmiotu, rodzaju materiału, z którego przedmiot zostanie wykonany, narzędzi, które posłużą do wykonania, sposób wykonania danego przedmiotu oraz jego przeznaczenia. Dziecko musi zdawać sobie sprawę, co, jak, po co i z czego wykona pracę. Świadomość ta wpłynie na celową organizację pracy, wspomoże wydajność i tempo, stworzy należytą atmosferę podczas zajęć.
Temat pracy czy zadanie techniczne stymuluje proces planowania czynności wykonawczych. Obejmują one w szczególności: kolejne czynności wykonawcze, dobór adekwatnego tworzywa czy materiałów oraz narzędzi. Dziecko zainteresowane przedmiotem pracuje w skupieniu, ruchy jego rąk są sprawne, szybkie, dziecko celowo dobiera narzędzia i potrzebny materiał.
Edukacja techniczna dziecka rozwijająca m. in. kulturę dobrej pracy, ma z jednej strony uczyć projektowania przedmiotu pracy, doboru adekwatnych czynności, materiałów i narzędzi, a z drugiej strony- ma rozwijać zainteresowania techniczne dzieci.
Aktywność twórczą w nauczaniu i uczeniu się pracy techniki stymulują głównie sytuacje i zadania otwarte oraz sformułowane i rozwiązywane przez dzieci problemy konstrukcyjno- techniczne, orientacyjno- poznawcze i decyzyjne. Mogą one dotyczyć różnych zagadnień, np. konstrukcji, jak zmontować, żeby działało, technologii, jak, czym, z czego wykonane, zdobywania informacji, organizacji pracy, planowania pracy.
Przez aktywność twórczą w nauczaniu i uczeniu się techniki rozumiemy podejmowaną chętnie, opartą na własnych pomysłach i sposobach realizacji, świadomą celu, osobistą działalność wytwórczą, samoobsługową, usługową i orientacyjno- poznawczą dzieci. Pobudzana jest ona przez zadania otwarte zintegrowane z potrzebami dziecka i obejmuje treści nauczanych czynności przewidziane w programie nauczania.
Dziecko przejawia aktywność twórczą wówczas, gdy w otwartej sytuacji zadaniowej przygotowuje i rozwiązuje chętnie tzn. z wewnętrznych pobudek i z pozytywnym zaangażowaniem emocjonalnym głównie problemy wykonawcze, decyzyjne i orientacyjno- porządkowe z zakresu treści nauczanych czynności i dochodzi w nich do nowych dla siebie wyników.
W nauczaniu i uczeniu się techniki, zorientowanym na rozwijaniu aktywności twórczej, szczególną rolę pełnią metody problemowe o toku odkrywczym, wykonawczym (konstrukcyjnym), optymalny plan działania oraz metody oparte na praktycznym działaniu dzieci. Wybór metody powinien stymulować czynności umysłowe, a także kształtować pożądane postawy dzieci. Metodą dominującą w uczeniu się dziecka jest działalność praktyczno- techniczna.
Ponadto istotną rolę odgrywa harmonijne wiązanie metod praktycznych z metodami słownymi.
W ostatnich latach w procesie wychowania zwracano uwagę na rozwijanie takiej działalności, która ma na celu uczynienie z dziecka nie tylko obiektu zabiegów wychowawczych, lecz także czynnego uczestnika podejmowanych działań.
Jest to wynikiem dostrzegania przemian w otaczającym świecie, w którym technika odgrywa coraz większą rolę, stale wzrastającą rolę.
Wobec tego zadaniem nauczyciela jest planowe i celowe organizowanie sytuacji, w których nastąpi aktywizowanie procesów poznawczych oraz budzenie potrzeby wiedzy o świecie. Bogactwo i różnorodność wiadomości docierających do dziecka z otaczającego świata techniki wymaga szczególnego przygotowania do odbioru oraz powtarzania informacji. Trzeba dążyć do tego, aby z czasem dziecko zaczęło krytycznie patrzeć na otoczenie techniczne i wykazywać zainteresowania badawcze oraz rozpoczęło próby szukania własnych twórczych rozwiązań.
W celu stworzenia dziecku warunków do ujawniania własnych możliwości badawczych i samodzielnych dociekań wprowadza się swobodne wypowiadanie się za pomocą różnych materiałów i najprostszych narzędzi. Swoboda dotyczy pomysłowości dziecka w wykonywaniu, możliwości indywidualnego zajęcia i wyrażania. Dziecko może robić próby, badać, odkrywać. Jak najczęściej należy pozwalać mu pracować samodzielnie, wykonywać doświadczenia według własnych pomysłów.
Nauczyciel określa temat, dostarcza odpowiedniego materiału do pracy, określa czas wykonywania, zapewnia niezbędne warunki i bezpieczeństwo. Nie narzuca dziecku swoich sposobów wykonania, lecz pozwala, a nawet zachęca do szukania własnego rozwiązania zadania. Zasadniczym i najważniejszym celem jest wyzwolenie sił poznawczych i wywołanie głębokich przeżyć w procesie pracy dziecka, w czasie rozwiązywania zadania.
Nauczyciel w samodzielnej pracy z dzieckiem musi zdobyć przeświadczenie, że aktywności dziecka nie wolno ograniczać do słuchania i powtarzania, że ono jest również zdolne do odkrywania świata.
W tej sytuacji nauczyciel w swoich założeniach pedagogicznych powinien:
wyposażyć wychowanków w określoną wiedzę, umiejętności, nawyki i pojęcia;
uczyć właściwego zachowania w sytuacjach przewidzianych i nieprzewidzianych;
kształtować wrażliwość estetyczną i zainteresowania;
rozwijać wielostronną aktywność.
Służyć temu może:
nawiązywanie do spontanicznego zaciekawienia dzieci rzeczywistością techniczną;
wyłanianie w sytuacjach zabawowych prostych zadań technicznych, np. majsterkowania manipulacyjnego, prowadzących w pierwszym etapie do wyrabiania zręczności dzieci, w drugim do samodzielnego konstruowania przedmiotowego, a w trzecim do myślenia kategoriami techniki;
wyrabianie pomysłowości i dociekliwości konstrukcyjnej przez kierowanie aktywnością praktyczno- techniczną dzieci, prowadzącą do samodzielnego działania twórczego i przeprowadzenia prób technicznych;
wdrażanie do gospodarności;
stwarzanie klimatu sprzyjającego rozwojowi pomysłowości technicznej dzieci, inicjowanie rozmaitych form pobudzenia niestereotypowego myślenia technicznego (,,giełda pomysłów”), przyzwyczajanie dzieci do gromadzenia materiałów rozwijających pomysłowość techniczną.
W zajęciach technicznych należy stosować właściwe środki dydaktyczne, zwłaszcza typu manipulacyjnego. Dziecko dotykając przedmiotów i materiałów może je chwytać, ciągnąć, popychać, zrzucać, posuwać, toczyć, zginać, a więc badać je, dopóki odkrywać będzie ich nowe właściwości. Czynniki te są podstawą gromadzenia doświadczeń. Dają możliwość stosowania coraz bardziej precyzyjnych ruchów ręki, chwytów w stosunku do różnych materiałów, elementów konstrukcyjnych oraz prostych i bezpiecznych narzędzi.
Dziecko najpierw wykonuje swoje próby tak, jak dyktuje mu jego pomysłowość, natomiast nauczycielka stopniowo określa temat, dostarcza odpowiedniego materiału.
Wprowadzenie tak szeroko rozumianej kultury technicznej, którego wynikiem będzie aktywna postawa dzieci wobec świata i wiedzy o nim, a także określony zasób wiadomości i umiejętności- wymaga od nauczyciela gruntownej wiedzy zarówno metodycznej jak i merytorycznej.
Po to by wprowadzić dziecko w świat techniki trzeba dążyć do jak najdokładniejszego poznania tych procesów. Wynika stąd konieczność stałego poszerzania własnej wiedzy.
Literatura:
„ABC...Program wychowania przedszkolnego XXI wieku”- WSiP, Warszawa 2000
„Edukacja w przedszkolu”- RAABE, Warszawa 1998
Kujawiński J. (red.) ,,Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych”- WSiP, Warszawa 1990
Opracowała:
Jadwiga Grzegorczyk
|
