Opracowała: Barbara Mocek
Istnieje wiele definicji określających żywność funkcjonalną jako zdrową. Pojawia się także określenie żywność prozdrowotna.
Jest wiele definicji i trudno wybrać jednoznaczną.
Definicje określające żywność funkcjonalną:
· żywność, która zawiera makro i mikroskładniki odżywcze celowo do niej dodane, pochodzenia naturalnego, które pozwalają na lepsze korzyści zdrowotne niż naturalnie
w niej występujące,
· żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodnimy jej korzystny wpływ na jeden lub kilka funkcji organizmu, ponad efekt odżywczy, który to wpływ polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucie i ( nie tabletki), ma przypominać żywność konwencjonalną.
Cechy charakteryzujące żywność funkcjonalną:
· formuła jej funkcjonalności i zdrowotności,
· zawartość składników bioaktywnych,
· brak określenia wartości, w jakich wykonuje się te żywność,
Alternatywne nazwy:
· żywność projektowana- dla określonej grupy odbiorców,
· żywność medyczna- w lecznictwie szpitalnym, po operacjach, wprowadzana dożylnie,
· żywność farmaceutyczna- np.. napoje „Plusz” i inne tzw. parafarmaceutyki,
· żywność leczniczo- odżywcza- np. batonik zawierający wewnątrz kapsułki z wit.E, lub
z nadzieniem, w którym wprowadzone są witaminy, np. cukierki szałwiowe,
· żywność terapeutyczna – o określonym działaniu leczniczym,
np. dla diabetyków, chorych na celiakie,
· żywność o określonej przydatności zdrowotnej,
· żywność probiotyczna – z udziałem bakterii probiotycznych,
· żywność o działaniu fizjologicznym – o wpływie na fizjologię np. małosolne.
Hipoteza HIPOKRATESA ( 460-377 pne) to standardowe hasło żywności funkcjonalnej
„ żywność może być lekiem, a lek żywnością”
Żywność funkcjonalna jest bardzo zbliżona do pojęcia żywności tradycyjnej.
Pojęcie żywności funkcjonalnej narodziło się w latach 90-tych, XX-wieku, i od samego początku podkreślano że, nie tylko wartość odżywcza produktów i pożywienia jest ważna, ale również sposób oddziaływania na stan naszego zdrowia .
Pojęcie żywność funkcjonalna , uporządkowała pewne rzeczy w świecie żywienia
Określiła właściwości żywności funkcjonalnej:
· leczenie i zapobieganie chorobom,
· zwiększona wydolność organizmu,
· działanie kosmetyczne,
· działanie odprężające,
· uzupełnianie ubytków składników odżywczych w organizmie,
· działanie odżywcze,
· wykorzystywanie wyodrębnionych składników odżywczych.
Japonia jest jedynym krajem gdzie zatwierdzono prawnie istnienie na rynku konsumenckim żywności funkcjonalnej.
W Japonii obowiązuje szereg zasad w podciąganiu żywności do w/w kategorii np:
· artykuły, które usprawniają żywienie i pomagają zdrowiu,
· ulepszenie żywności musi mieć gruntowe podstawy prawne,
· eksperci medyczni i żywieniowcy muszą ustalić odpowiednie dzienne ilości spożycia tej żywności lub określonej zawartości składników odżywczych,
· artykuły lub zawarte w nim składniki muszą uwzględniać normy żywienia,
· skład powinien być scharakteryzowany przez: cechy fizykochemiczne za pomocą metali analitycznych, ilościowe i jakościowe przeznaczenie tej żywności,
· zawarte składniki nie powinny zmniejszać wartości żywieniowej środków żywnościowych,
· produkty muszą uwzględniać normalne zwyczaje żywieniowe,
· żywność nie może być oferowana w formie tabletek, kapsułek, proszku
· zawarte składniki powinny być następstwem naturalnych połączeń,
Sprzedaż produktów funkcjonalnych – całkowita- w krajach UE w 1998r. wynosiła:
46 % - produkty mleczne,
28% - śniadaniowe, głównie płatki,
22% - witaminizowane i z minerałami,
4% - inne,
Popularność żywności funkcjonalnej w krajach UE
36% Niemcy - produkty witaminizowane,
20% Francja
19% W. Brytania – płatki śniadaniowe,
7% Szwecja
7% Holandia - głównie produkty mleczarskie,
11% inne
W Polsce spotykamy następujące produkty :
- produkty mleczne z bakteriami,
- płatki śniadaniowe,
- przetwory owocowo- warzywne: napoje i soki owocowe, przetwory owocowe i warzywne dla
dzieci do lat 3 i niemowląt,
Dlaczego żywność funkcjonalna staje się coraz bardziej popularna w krajach wysoko uprzemysłowionych?
· wzrost dochodów powoduje zwrócenie uwagi na jakość żywności i jej zdrowotność, a co za tym idzie, wykorzystuje się tę wiedzę w reklamach, gdzie jest ona atutem żywienie = zdrowie,
· żywność prozdrowotna staje się więc modna i udowadnia się związek diety z oddziaływaniem na sprawność intelektualną i fizyczną człowieka, w krajach uprzemysłowionych następuje starzenie się społeczeństwa, co też wpływa na popularność w/w żywności.
Nieracjonalne, niezbilansowane żywienie oraz niewłaściwa jakość zdrowotna spożywanej żywności mogą w mniejszym lub większym stopniu stać się przyczyną wielu chorób i odchyleń w stanie zdrowia. Aktualnie szacuje się, że istnieje ponad 80 jednostek chorobowych wynikających z nieprzestrzegania prawidłowej diety lub spożywania żywności o niewłaściwych parametrach zdrowotnych. Choroby te określa się jako choroby lub zaburzenia na tle wadliwego żywienia lub jako choroby dieto zależne. Z nieprawidłowym i nieprawidłowo rozłożonym w czasie żywieniem jest związane także obniżenie zdolności do koncentracji uwagi, wydajność pracy, a także osłabienie możliwości przyswajania wiedzy i uczenia się. Aktualne wyniki badań społeczeństwa oraz dane epidemiologiczne z terenu kraju wskazują, iż choroby cywilizacyjne i odchylenia w stanie zdrowia dotyczą 20-25% ( 10 mln) ludności w Polsce. Tak więc sytuację można uznać za wysoce niepokojącą. Konieczne wydaje się podejmowanie skutecznych działań mających na celu wyeliminowanie lub chociażby ograniczenie tych niekorzystnych zjawisk. Jednym z tego typu działań powinno być prowadzenie szeroko zakrojonej żywieniowej promocji zdrowia.
Aby zapobiec tym wszystkim zgubnym skutkom wynikającym ze stosowania złych nawyków żywieniowych, konieczne wydaje się promowanie takiej żywności, która nie tylko zaspakajała by głód, ale niosła ze sobą wiele innych cennych właściwości.
Naprzeciw tym oczekiwaniom, producenci przemysłu spożywczego i farmaceutycznego starają się wyjść proponując społeczeństwu żywność funkcjonalną lub określaną też jako prozdrowotną.
Literatura:
Kłys W., Kuchanowicz H.,: Jakość zdrowotna żywności. WSP, W-wa 1999.
Świderski F., Żywność wygodna i funkcjonalna. Praca zbiorowa. W-wa 2002.
Czasopismo: Przegląd Gastronomiczny. 2003.
|
