"Styl pracy i wypoczynku dorosłych i dzieci – planowanie różnych sposobów wypoczynku". Wypoczynek jest niezbędny organizmowi do życia tak samo jak pożywienie i powietrze. Człowiek nie może prawidłowo funkcjonować fizycznie ani psychicznie, jeżeli jest pozbawiony możliwości wypoczywania.
Sposób wypoczywania powinien być dostosowany do:
- Indywidualnych potrzeb człowieka;
- Rodzaju zmęczenia, ( jeśli w pracy, w szkole znajdujemy się w stanie napięcia, wypoczynek powinien odbywać się w stanie spokoju, po pracy monotonnej, wypoczynek powinien zawierać wiele urozmaiconych elementów);
- Nasilenia zmęczenia; przy dużym zmęczeniu fizycznym czy psychicznym w pierwszej kolejności wskazany jest dłuższy wypoczynek bierny później dopiero czynny; przy zmęczeniu umiarkowanym można sobie pozwolić na wypoczynek wyłącznie czynny. Bardzo ważna jest umiejętność wypoczywania po pracy umysłowej ( np. nauce). Wielu ludzi lekceważy zmęczenie wywołane pr5acą umysłową, nie zdając sobie sprawy, że wysiłkowi intelektualnemu towarzyszy często statyczne napięcie mięśni i potęguje się także nadpobudliwość nerwowa.
Jak zatem wypoczywać?
Ruch fizyczny
Powoduje on ogólne wzmocnienie organizmu. Ćwiczenia fizyczne poprawiają i zwiększają wydolność ustroju ludzkiego przez korzystne działanie na różne jego układy ( krążenie, oddechowy, trawienny, moczowy, nerwowy, dokrewny). Przejawia się to w poprawie samopoczucia i uzyskiwania lepszych wyników w pracy fizycznej i umysłowej. Ruch jest niezbędny także do prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Stąd aktywność fizyczna stanowi doskonałą formę wypoczynku i kształtowania własnego zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby osoby dorosłe dla podtrzymania własnego zdrowia, co dzień, przemierzały pieszo dystans 5 km ( kobiety) i 9 km ( mężczyźni).
Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie:
- ruch nasila rozwój krążenia obocznego w sercu ( to znaczy takiego, które umożliwia lepszą pracę serca);
- zwiększa się przekrój naczyń krwionośnych;
- zwiększa się wydajność mięśnia sercowego;
- zwiększa się przepływ krwi w naczynkach obwodowych;
- zwiększa się zawartość tlenu w krwi;
- zwiększa się liczba czerwonych ciałek krwi;
- zwiększa się tolerancja na stres ( np. dziecko jest bardziej odporne na sytuacje stresowe, na które napotyka w szkole);
- obniża się poziom cholesterolu we krwi, który odpowiada za powstawanie miażdżycy;
- obniża się poziom cukru we krwi i otłuszczenie ciała;
- zwalnia się tętno serca i ciśnienie krwi – serce pracuje spokojniej i równo;
- zmniejsza się podatność na różnego rodzaju zaburzenia rytmu serca. Dzięki tym pozytywnym zmianom osoby dorosłe rzadziej chorują, wszyscy zaś: dzieci, młodzież mają lepsze samopoczucie, większą odporność na różnego typu zmartwienia i poczucie radości z życia.
Sen
Zdrowy, mocny sen decyduje o tym, czy człowiek może dobrze i twórczo uczyć się i pracować. Człowiek dorosły powinien spać około 8 godzin na dobę, młody rosnący organizm wymaga, odpowiednio więcej czasu na sen – około 10 godzin na dobę. Dobrze przespana noc powoduje, że rano czujemy przepływ energii, odczuwamy pragnienie ruchu, pracy. W czasie snu odpoczywa ciało, odnawiają się komórki wszystkich narządów, zostają usunięte z mięśni produkty uboczne nagromadzone w ciągu dnia, w mózgu następuje uporządkowanie informacji, które napłynęły tam w ciągu dnia. Stąd też – na przykład niedobór snu powoduje emocjonalne nieopanowanie. Mało znaczące zdarzenia przybierają ogromne rozmiary budząc gniew lub poczucie krzywdy, pogarsza się pamięć, uwaga, zwalniają się reakcje myślowe, powstają zaburzenia w koordynacji ruchów.
Aby sen był zdrowy i dawał poczucie odpoczynku należy przestrzegać pewnych zaleceń:
- nie należy niszczyć nawyku snu przez czytanie książek, oglądnie telewizji, naukę do późna w nocy; nawet jednorazowa zmiana godzin snu sprawia, że staje się płytki, nie da się tego nadrobić dłuższym snem następnej nocy. Częste powtarzanie takich zachowań może spowodować rozwój bezsenności, dlatego należy tworzyć nawyk zasypiania i wstawania o tej samej porze; nie należy też czytać w pozycji leżącej;
- 2 – 3 godziny przed położeniem się spać należy dążyć do tego, aby maksymalnie rozładować się psychicznie. Wieczorem nie należy rozwiązywać trudnych zadań, nie przeciążać się pracą umysłową, nie stwarzać dodatkowych sytuacji stresowych. Korzystnie jest, co najmniej na 2 godziny przed położeniem się spać zakończyć oglądanie telewizji;
- w ciągu dnia osoby cierpiące na zaburzenia snu powinny unikać picia mocnej kawy, herbaty;
- zaśnięcie ułatwia krótkotrwały ciepły prysznic lub kąpiel – wzmacniają ogólny stan rozluźnienia;
- w łóżku należy z napięciem oczekiwać na sen, gdyż to utrudnia zaśnięcie. Szybciej można zasnąć, jeśli wygodnie ułożymy się, rozluźnimy mięśnie rąk, nóg, pleców, szyi, twarzy, skupimy się na spokojnym oddychaniu, uczuciu przyjemnego ciepła, rozluźnienia;
- przed nocą należy wywietrzyć pomieszczenie, w którym będzie się spać.
Chromoterapia
Kolory mogą wywierać różne działanie na nasz organizm, pomagając wypocząć, zrelaksować się lub pobudzając nas do działania. Wiedzę na temat działania kolorów nasz umysł może wykorzystać w planowaniu wypoczynku.
Czerwień – pobudza system nerwowy, przyspiesza tętno, podwyższa ciśnienie krwi, przyspiesza oddech, pobudza reakcje mięśni, usposabia do agresywnych reakcji;
Różowy, żółty, pomarańczowy – działają odprężająco, radośnie, pogodnie, uaktywniają, pomarańczowy ponadto działa korzystnie na trawienie;
Zielony – odpręża, łagodzi migrenę, pomaga zasnąć, zwiększa zdolność do długotrwałej pracy mięśni;
Jasnozielony, jasnoniebieski – działają odprężąjąco i rozluźniająco na psychikę człowieka;
Błękitny –działa hamująco na system nerwowy, zwalnia oddychanie i tętno, łagodzi uczucie bólu, obniża ciśnienie krwi;
Ciemnoniebieski, czerń – nastrajają ponuro i pesymistycznie;
Fioletowy – może spowodować nawet silna depresję.
Wiedza o działaniu kolorów na psychikę i samopoczucie pomaga także w planowaniu odpoczynku. Zmęczenie najlepiej koić kolorem zielonym lub błękitnym.
Muzykoterapia
Muzyka stanowi często jeden z głównych elementów wypoczynku, głównie poprzez swe działanie na układ nerwowy i psychikę. Do wypoczynku najlepiej wybrać ulubioną muzykę.
Wiedząc, jakie są metody wypoczywania, należałoby razem z dziećmi zastanowić się nad ulepszeniem stylu wspólnego odpoczynku.
Literatura:
- A. Hansen: „ O sztuce wypoczynku”, Warszawa 1983
- W. M. Kuś: „ Czas wolny, rekreacja, zdrowie”, Warszawa 1984
- W. Romanowski, A. Eberhard: „ Profilaktyczne znaczenie zwiększonej aktywności ruchowej człowieka”, Warszawa 1972
- A. Dawidowicz, A. Ederhard, A. Ronikar: „ Zmęczenie, wypoczynek”, Warszawa 1978.
Opracowała: Hanna Rybciak
