ROLA NAUCZYCIELA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE
OPRACOWAŁ: MARIUSZ WOŁOSZYN
Wskazując na rolę i miejsce wychowania fizycznego we współczesnej szkole w świetle prowadzonych badań naukowych należy stwierdzić, że jego znaczenie i pozycja nie maleje, ale wzrasta w całokształcie pracy szkoły, zmienia się tylko jego charakter.
Rozwój naszej cywilizacji i coraz większy proces automatyzacji oraz komputeryzacji tworzą perspektywę, że ten awans wychowania fizycznego będzie coraz większy.
Jak wynika z badań naukowych, z postulatów lekarzy, z rosnącego zapotrzebowania społecznego, a przede wszystkim ze wzrastającej troski człowieka o własne zdrowie, najlepszym sposobem na zmęczenie i wyczerpanie nerwowe są sport, turystyka i różne inne formy czynnego wypoczynku, do których współczesna szkoła powinna dążyć.
O rozwoju kultury fizycznej, jej zasięgu i poziomie decyduje wiele czynników. Wśród nich wiodącą rolę spełniają nauczyciele wychowania fizycznego.
Według B. Hodania i Z. Żukowskiej „wyniki badań pedeutologicznych nad nauczycielami wychowania fizycznego w Polsce mają dość długą, bo ponad 65-letnią tradycję. Fakt, iż w badaniach pedeutologicznych, które w zasadniczym swym nurcie dotyczyły nauczyciela w ogóle, wyodrębnił się, jako pierwszy na taką skalę, nurt badań nad tą właśnie specjalnością nauczycieli, potwierdza naszą tezę o odrębności ich profilu. Profil ten w jego własnych ramach podlega również określonej ewolucji. I tak np. na temat roli nauczyciela wychowania fizycznego , w związku z propozycjami modelowymi szkolnego wychowania fizycznego, pisze M. Demel: „Rola ta wymaga dziś pewnej korekty w związku z kursem na intelektualizację programu wychowania fizycznego, a także wzbogacenia o niektóre funkcje, dotychczas słabo zaznaczone lub formalnie nie usankcjonowane” I dalej dodaje: „Będzie to światły doradca i przyjaciel młodzieży”, taki „za którym młodzież chodzi”. Kultura fizyczna obejmuje te wszystkie wartości, które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym funkcjonowaniem człowieka, zarówno w jego własnym, subiektywnym odczuciu, jak też obrazie społecznie zobiektywizowanym. Wartości te - najogólniej mówiąc - odnoszą się do zdrowia, budowy i postawy ciała, odporności, wydolności, sprawności, urody.
Analogicznie do innych wartości kulturowych, mają one charakter dynamiczny, kształtują poglądy i postawy ludzkie, są więc cząstką światopoglądu i obyczaju””.
Nauczyciel wychowania fizycznego w perspektywie jutra powinien dążyć nie tylko do tego, aby jak najwięcej wiedzieć, rozumieć i umieć, ale przede wszystkim powinien starać się o to, jak żyć i postępować godnie, by być wzorem osobowym akceptowanym przez swych wychowanków.
Jak piszą B. Hodań i Z. Żukowska „ nowoczesność w szkolnym wychowaniu fizycznym powinno korespondować z trendami rozwojowymi współczesnych systemów oświaty. Są to tendencje następujące: edukacja permanentna, prospekcja (wychowanie do przyszłości), autoedukacja, autokreacja, socjalizacja, intelektualizacja, humanizacja, indywidualizacja oraz szkoła na miarę możliwości i zainteresowań młodzieży, ze zróżnicowaną ofertą programową”.
Przełom ustrojowy w Polsce jak określa M. Bukowiec sprawił, iż najważniejszym problemem współczesnej edukacji jest wdrażanie tych nowych idei edukacyjnych do praktyki edukacyjnej. Na przeszkodzie stoi tutaj między innymi; trwający nadal chaos życia politycznego i społecznego; filozofię oświatowej biedy uprawioną przez władze, która spowodowała znaczne pogorszenie warunków pracy szkół; brak strategii edukacji nauczycielskiej; dowolność zmian programowych oraz żywioł poczynań pseudoinowacyjnych i pseudoeksperymentalnych.
W przypadku wychowania fizycznego najgorzej przedstawia się praktyka. Tu obserwujemy duży kryzys. Oprócz niedomogów pracy nauczycielskiej, główne jego przyczyny to materialne niedostatki w tej dziedzinie oraz niewydolność systemu organizacyjnego. Bieda w oświacie to nie tylko niskie pensje nauczycieli, ale także coraz gorsze warunki do realizacji programu nauczania. W dziedzinie wychowania fizycznego widać to wyraźnie. Brak środków na remonty i konserwacje prowadzi do ruiny boiska i urządzenia sportowe, a zły stan techniczny sprzętu sportowego oraz jego niedobory obserwujemy prawie w każdej szkole. Negatywnym zabiegiem oszczędnościowym jest też duże ograniczenie pozalekcyjnych form wychowania fizycznego. Zadowalającym faktem jest wprowadzenie do programu nauczania dodatkowej godziny wychowania fizycznego tygodniowo ale niestety bez przygotowania bazowego.
Oczywiście w rozwoju wychowania fizycznego i sportu opisane wyżej problemy (bardziej natury materialnej) są bardzo istotne, lecz najważniejszym ogniwem będzie tutaj człowiek - specjalista wysokiej klasy, który będzie mógł swoją wiedzę oraz umiejętności zastosować w praktycznej działalności z młodzieżą.
Obecnie przygotowując ucznia do pełnienia nowych ról, szkoła musi stać się terenem jego autentycznych życiowych doświadczeń. W tym rozumieniu jawi się w szkole nowy model wychowania fizycznego, przygotowujący ucznia do życia. Wychowanie fizyczne nie może być ukierunkowane tylko na cele doraźne, ale przede wszystkim – jak mówi prof. S. Strzyżewski – „ na cele prospektywne ”. Widzenie prospektywne dotyczy kształtowania pozytywnych postaw wobec własnego ciała, takiej wiedzy, umiejętności i nastawień dzięki którym uczeń, absolwent i dorosły człowiek będzie chciał i umiał dbać o własne ciało, sprawność fizyczną, zdrowie i urodę przez całe swoje życie. Prowadzący zajęcia w f powinien troszczyć się w równej mierze o stronę fizyczną wychowanka, jak również o zaspokojenie jego podstawowych potrzeb psychicznych, takich jak : potrzeba bezpieczeństwa, dodatniej samooceny, realizacji czy samorealizacji.
Nowa rola nauczyciela wychowania fizycznego polega na przewodnictwie w procesie dydaktyczno – wychowawczym. Wymaga to od nauczyciela, aby był lub stał się nowoczesny. Nie znaczy to jednak, aby zrezygnował z tego, co cenne w dawnych doświadczeniach. Już nie wystarcza traktowanie ucznia jako przedmiotu realizacji treści programu. Dziś uczeń chce i powinien wiedzieć, dlaczego w procesie wychowania fizycznego stosuje się te a nie inne środki i techniki, za pomocą jakich ćwiczeń, form i metod działania rozwijać można poszczególne układy człowieka. Determinuje to rolę nauczyciela. Mimo, że pozostaje on nadal centralnym czynnikiem w procesie edukacji, to nie jest już jedynym źródłem informacji. Media poszerzają horyzonty umysłowe uczniów, dostarczają wzorów nowych rozwiązań. Nauczyciel wychowania fizycznego powinien kłaść nacisk na wdrażanie uczniów do samodzielnej pracy umysłowej, jak i racjonalnego zażywania ruchu, motywacji do ćwiczeń, wyzwalania inicjatywy i samodzielności korzystania z różnych źródeł wiedzy i informacji.
Obecnie nauczyciel nie może pominąć humanizacji procesu wychowania fizycznego, gdzie musi kształtować motywację do systematycznego stosowania ćwiczeń ruchowych dla potrzeb rekreacyjno – zdrowotnych. Wysuwa się tu poważne zagadnienie wychowania zdrowotnego, jakim jest samokontrola i samoocena funkcjonowania swego organizmu, a także efektów pracy nad jego doskonaleniem. Nie bez powodu Zygmunt Gilewicz nazwał wychowanie fizyczne „pracownią zdrowia”.
Ogromne wyzwanie i jedną z najistotniejszych ról jakie ma do spełnienia nauczyciel wychowania fizycznego, to wpojenie dzieciom zasady fair-play. Wprowadzając młodych ludzi w świat sportu należy dokonać wszelkich starań, aby wyrobić w nich poczucie uczciwości, sprawiedliwości, szacunku dla przeciwnika i kolegów z zespołu, szacunku do sędziego, nauczyć dzieci skromności zwycięstwa i godności przegranej.
Nauczyciele wychowania fizycznego posiadając ogromne pole działania mogą i powinni zaproponować każdemu z uczniów jakąś formę aktywności, która jest zgodna z jego zainteresowaniami, predyspozycjami, czy zamiłowaniem. Aktywności, która pozwoli młodemu człowiekowi na realizację siebie, odreagowywanie stresów, pomoże mu w samoakceptacji i samorozwoju. Po prostu uczyni w życiu dorosłym człowieka tolerancyjnego, wrażliwego na innych, umiejącego zdrowo i szczęśliwie żyć.
Podsumowując przemyślenia na temat roli nauczyciela wychowania fizycznego we współczesnej szkole, można powiedzieć, że musi być on zarówno technikiem nauczania ruchu, jak też pedagogiem oddziaływującym na wszystkie sfery osobowości wychowanka. Oprócz podnoszenia sprawności fizycznej, wydolności, wdrażania do aktywności, dbałości o zdrowie i higienę nie może zapominać o subtelnej stronie powierzonych uczniów, czyli o ich przeżyciach i uczuciach. Dzięki temu rozwijać się będzie osobowość ucznia ukierunkowana na sprawy własnego ciała i ducha. Jednocześnie należy wspomnieć, że nauczyciel pełni rolę przywódcy, który pociągając za sobą całą rzeszę uczniów, wyposaża ich w umiejętności i wiadomości niezbędne do samodzielnego funkcjonowania z zachowaniem zdrowia i kondycji fizycznej.
Literatura
1) Hodań B., Żukowska Z., 1996, Nauczyciel wychowania fizycznego i jego społeczno - wychowawcze funkcje, AWF, Warszawa
2) Bukowiec M., 1997, Kierunek przemian współczesnej edukacji a teoria i praktyka wychowania fizycznego, „Wychowanie fizyczne i zdrowotne”, nr 3.
3) Jankowska K., 2001, Rola nauczyciela wychowania fizycznego w kształtowaniu osobowości ucznia, „Wychowanie fizyczne i zdrowotne”, nr 4 .
4) Strona internetowa serwisu edukacyjnego http://awans.szkola.net/.
|
