Słowo drama pochodzi od starogreckiego drao – działam, usiłuję. W języku angielskim, z którego zapożyczono termin drama to przede wszystkim sztuka teatralna, dramat, teatr. Drama jest swego rodzaju procesem badawczym, w którym biorący udział aktywizują umysł i emocje wyrażające się w sposób bezpośredni w działaniu. Wyjątkowość tej formy pracy polega na ożywianiu natychmiastowej reakcji bezpośredniej. Uczestnicy dramy i myślą i czują jednocześnie. W wyniku tego procesu tworzy się nowy sposób widzenia problemu. Źródłem przemian jest różnica pomiędzy tym co przypuszczam, że mógłbym zrobić, a tym co w istocie czynię, czyli praktyką, którą daje drama. Wiedza którą uczeń zdobywa przez własną aktywność poznawczą i twórczą ma charakter interdyscyplinarny. Elementy dramy przydatne są w różnych sytuacjach szkolnych na przykład w nauce języków obcych w kształceniu i opanowaniu umiejętności w zintegrowanym nauczaniu. Na przykład stawianie ucznia w trudnej sytuacji, którą musi nie tylko emocjonalnie przeżyć, ale i podjąć samodzielną próbę rozwiązania problemu. Umiejętność podejmowania decyzji jest jedną z elementów podejmowania dramy. Ta właściwość dramy sprawia , że techniki, które wchodzą w jej skład są wykorzystywane w treningach asertywności . Widzimy jak się inni zachowują i możemy skorzystać z dobrych wzorów.
Drama polega na stwarzaniu sytuacji zarysowaniu problemów i próbie rozwiązywania ich przez aktywne wchodzenie w role. Podstawowym wymogiem jest autentyczne „bycie w sytuacji” i zaangażowanie.
Z raportu o polskiej edukacji wynika iż Polacy są źle uczeni, ich wiedza nie sprosta wyzwaniom cywilizacji XXI wieku. Zdaniem autorów raportu nasze szkoły są mało efektywne. I tak na przykład w śród uczniów klas pierwszych szkół ponadpodstawowych 17% w miastach i 22% na wsi to „funkcjonalni analfabeci”. Autorzy raportu opisują ich następująco: „ Znają technikę czytania, potrafią rozpoznać sens bardzo prostych tekstów z fabułą ale nie potrafią dokonać samodzielnych operacji analitycznych na treściach tekstów”. Dlaczego tak się dzieje? Uczniowie skarżą się że nauczyciele zamiast pokazywać na lekcji filmy, modele, okazy itp. Najchętniej odpytują i robią klasówki i różnego rodzaju sprawdziany. W świetle tekstów Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Osiągnięć Szkolnych polscy uczniowie mają lepiej opanowany materiał pamięciowy, natomiast dużo gorzej radzą sobie w sytuacjach problemowych. Nauczyciele bowiem- zdaniem autorów raportu- nastawieni są głównie na „realizację najniższych kategorii celów kształcenia tj. zapamiętywania i rozumienia wiadomości. Takie zaś kategorie celów jak zastosowanie wiedzy i dokonywanie uogólnień, są realizowane niedostatecznie”
W pracy zawodowej ważna jest nie tylko umiejętność posługiwania się różnymi urządzeniami, ale sztuka komunikowania się w pracy w zespole. Trzeba umieć czytelnie przedstawić swoje stanowisko, uzasadnić rozwiązania problemów. Tego szkoła nie uczy. Nauczyciel ambitny i twórczy musi się uzbroić w odwagę odchodzenia od schematów, a stworzyć uczniowi możliwość dochodzenia do wiedzy w samodzielnie realizowanym procesie badawczym. Taką właśnie szansę daje drama. Nie wymaga ona żadnych dodatkowych środków , wszystko co do niej potrzebne znajduje się w każdym dziecku. „Każdy człowiek potrafi bowiem wchodzić w role innych bazując na własnych i cudzych doświadczeniach, uruchamiając wyobraźnię i myślenie”.
Podstawę współczesnej teorii dramy może stanowić pogląd na edukację Montagne`a, który uważał, że „dziecko powinno nie tyle powtarzać co odgrywać zadaną lekcję” Podobny pogląd reprezentował Rousseau, który wręcz zalecał odgrywanie ról. Drama jest sposobem pracy z dzieckiem, który koresponduje z ideą Nowego Wychowania, mającą swe źródło w myśli pedagogicznej J.J. Rousseau i Johna Heinricha Pestalozziego zaprezentowaną przez J.Deweya. Opowiadają się oni przeciwko szkole o charakterze czysto dydaktycznym, związanym z przekazywaniem określonej wiedzy i nauczaniem książkowym, opartym na werbalnie podawanych informacjach, które każdy uczeń musi zapamiętać.
Popularność zyskuje hasło Deweya „Learning by doin” – uczenie się przez działanie. Zmienia się funkcja nauczyciela i ma ona umożliwić dzieciom odkrywanie rzeczywistości poprzez jego własną aktywność. Reasumując; nowoczesne wychowanie ma być aktywnym procesem poznawania świata, nauczyciel ma stać się przewodnikiem budzącym aktywność ucznia, a nie wykładowcą podającym wiedzę.
W Polsce drama, zaczęła się rozwijać w połowie lat osiemdziesiątych. Dotarła do nas poprzez angielski teatr edukacyjny. Teorią i praktyką dramy w naszym kraju od roku 1985 zajmuje się Krystyna Pankowska, a w 1986 powstał Polski Ośrodek Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatrów dla Dzieci i Młodzieży. Drama znalazła też miejsce w programach wielu uczelni pedagogicznych szczególnie kształcących nauczycieli polonistów i edukacji wczesnoszkolnej.
W swojej długoletniej pracy zawsze miałam na uwadze aby metody, które stosuję w kształceniu dzieci budziły zainteresowanie i przynosiły pozytywny efekt. Szczególną opieką otaczałam dzieci z trudnościami w opanowaniu wiedzy jak i te, które cechowały się nadpobudliwością psycho-ruchową. Zauważyłam, że wprowadzanie elementów dramy do zajęć przynosiło pozytywne efekty. Dzieci były zainteresowane działaniem, łatwiej przyswajały sobie wiedzę. Dzieci, które cechowała nadmierna pobudliwość znajdowały upust dla swojej energii. Uczniowie, którzy mieli problem w opanowaniu podstawowych umiejętności, poprzez dramę rozwijali swoje procesy myślowe- wyobraźnię, syntezę, abstrahowanie, wyciąganie wniosków.
W początkowym okresie pracy z dramą, organizowałam zabawy integracyjne. Dzieci poznawały siebie i innych współtowarzyszy. Ćwiczenia te miały na celu uczenia się akceptacji siebie i innych. W pracy z dziećmi wykorzystałam zabawy integracyjne, które polecam wszystkim. Gry edukacyjne rozbudzały ciekawość i w łatwy sposób poszerzały wiedzę uczniów. Ćwiczenia na empatię i koncentrację zmysłów, gry dramowe, teatr forum i drama. Poniżej przedstawiam niektóre z ćwiczeń jakie wykorzystałam.
I. ZABAWY INTEGRACYJNE
Chór – uczniowie stają na przeciw nauczyciela, który jest dyrygentem. Na jego sygnał np. podniesienie ręki do góry uczniowie wydobywają z siebie okrzyk (może być wybrane hasło) lub okrzyk pozawerbalny. Można uczniów podzielić na dwie grupy np. dziewczynki i chłopcy, którzy wymyślą swoje okrzyki i na zmianę mogą je wydobywać na znak nauczyciela dyrygenta. Opuszczenie rąk przez nauczyciela może oznaczać całkowitą ciszę. Ćwiczenie to można wykonywać na różne tempa.
Imiona - uczniowie siedzą w kole i każde z nich powtarza swoje imię do którego dodaje jakiś gest lub formę ruchową. Wszyscy powtarzają imię wraz z gestem. Możliwa modyfikacja – każdy po kolei zaprezentowane dotąd imię wraz z gestami.
Uważaj co łapiesz- uczniowie mogą to ćwiczenie wykonać na siedząco lub stojąc w kręgu. Osoba rozpoczynająca zabawę wykonuje ruch rzucania jakimś przedmiotem (jego nazwę wypowiada na głos przed rzutem) w kierunku wybranej osoby. Osoba, która złapała odrzuca przedmiot do innej osoby. Można na sygnał nauczyciela zmieniać listę przedmiotów.
Przykładowa lista rzeczy którymi można rzucać:
- kisiel
- balon
- piórko
- ringo
- kula śnieżna
- piłka
- mokra gąbka
II. GRY EDUKACYJNE
Cyferki- „Miś Yogi”. Uczniowie siedzą na krzesłach w kole. Każdy ma przydzieloną cyferkę. Miś stoi w środku i i wywołuje dwie cyfry, które mają szybko wymienić się miejscami ale w taki sposób aby miś ich nie ubiegł. Ten komu się nie uda zająć miejsca zostaje na środku przejmując rolę Misia Yogi.
Literki – składanie wyrazów z liter. Każdy uczestnik ma przydzieloną jedną literkę alfabetu. Prowadzący wywołuje hasło lub wyraz. Każda z osób (liter) po kolei klaszcze w dłonie, tak by zostało wyklaskane i sformułowane wypowiedziane hasło.
III. ĆWICZENIE NA EMPATIĘ I KONCENTRACJĘ ZMYSŁÓW.
Mecz niewidomych- uczniowie stają na przeciw siebie z zamkniętymi oczami, próbują przejść na przeciwną stronę sali, druga niewidoma próbuje ją złapać i na zmianę. Przy zabawie należy zachować szczególną ostrożność, inni uczniowie winni zachować całkowitą ciszę.
Lustro- uczniowie dobierają się parami. Jedna z par wyciąga rękę, która jest umownym lustrem kolega ogląda się w lustrze podążając za lustrem, które może poruszać się w różnych kierunkach, można też wędrować z lusterkiem po całej klasie. Po chwili ( na sygnał prowadzącego) następuje zmiana luster. Zabawę można powiększyć o podwójne lustra, tzn. jestem lustrem i przeglądającym się w lustrze.
IV. GRY DRAMOWE.
Zawód – przygotowane wcześniej kartki z wypisanymi zawodami umieszczamy w pojemniku. Uczeń podchodzi i losuje kartkę, poczym przedstawia za pomocą gestu i mimiki określony zawód. Pozostali uczestnicy próbują odgadnąć hasło- zawód prezentowane przez ucznia. Ćwiczenie to można wykonywać w grupach gdzie należy stworzyć sytuację problemową do zaistnienia zawodu.
Dziwne sytuacje- każda grupa przedstawia za kotarą lub płachtą materiału wybraną sytuację (np. kradzież na targu tureckim, kłótnia w domu, konflikt w biurze). Uczestnicy posługują się tylko wymyślonym przez siebie językiem.
V. TEATR FORUM I DRAMA WŁAŚCIWA
Rzeźba- w grupach każdy z uczestników tworzy rzeźbę na wybrany temat (np. smutek) Następnie na forum wszystkie grupy prezentują każdy ze stworzonych obrazów. Uczestnicy wybierają jeden, który można zmodyfikować, a potem go ożywić, tworząc krótką scenę lub nadając mu rytm i dźwięk.
Sytuacje- każda para opracowuje krótką scenkę, która dotyczy wybranego zagadnienia (np. problemów w relacji dziewczynki- chłopcy) Każda z par przedstawia scenkę na forum. Uczestnicy wybierają jedną prezentację, która może być modyfikowana i rozwijana.
Opowieść o.... każdy z uczestników zapoznaje się z fragmentami pamiętnika chłopca, który uciekł z domu. Każda grupa rekonstruuje jeden dzień z życia chłopca, następnie tworzą jeden epizod w formie stop- klatki. Obraz jest ożywiany. W stop-klatce pokazywane są również fragmenty, które nastąpiły przed i po przedstawionym zdarzeniu.
Wiele z tych ćwiczeń, które zademonstrowałam mogą być modyfikowane na dowolne sposoby np. możemy je wzbogacić o dźwięki, muzykę itp. Wykorzystywanie zajęć dramy pomogły mi w przygotowaniu inscenizacji spektaklu teatralnego opartego na tekście Krystyny Kowaliszyn pt. „Co słychać w lesie” Dzieci poprzez ćwiczenia dramowe wcielały się w postacie zwierząt, naśladowały ich emocje, były żywymi krzewami, drzewami itp. Świetnie radziły sobie z opanowaniem tekstu jak i przełamywaniem bariery nieśmiałości, Zachęcam wszystkich nauczycieli do wprowadzania elementów dramy podczas zajęć.
W opracowaniu tego tekstu posiłkowałam się opracowaniem książkowym Krystyny Pańkowskiej „ Edukacja przez dramę” oraz własnymi spostrzeżeniami i doświadczeniami wynikającymi z uczestnictwa w tego typu zajęciach szkoleniowych.
Barbara Gołubowska
|
