Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Agresja wśród dzieci i młodzieży jako problem współczesnej pedagogiki

 

  Agresja[łac.] według definicji encyklopedii PWN jest to zachowanie się podejmowane z zamiarem sprawienia bólu, cierpienia, szkody; może mieć postać zachowań fizycznych, słownych, przybierać formy pośrednie i ukryte, a także wyrażać się w czynnościach symbolicznych; może mieć charakter reaktywny, stanowiąc wyładowanie wzbudzonych emocji złości, gniewu, irytacji, lub instrumentalny — czynności podejmowanych w celu uzyskania pożądanych przedmiotów, stanów rzeczy, wartości.
     W czasach współczesnych staje się ona zjawiskiem szeroko rozpowszechnionym i narastającym na coraz większą skalę. Dotyczy to nie tylko społeczeństw dotkniętych wojnami i rewolucjami, ale również państw będących w okresie przemian ustrojowych lub kształtujących się zasad nowego systemu. Również w naszym kraju na przestrzeni ostatnich dziesięciu, dwudziestu lat odnotowuje się stały wzrost przestępczości, obejmującej wykroczenia, rozboje, wybryki chuligańskie oraz przestępstw szczególnie okrutnych i brutalnych, dokonywanych przez coraz młodsze osoby .
     Jednym z najważniejszych pytań, obecnie stawianych sobie nie tylko przez nauczycieli, pedagogów i psychologów, ale również dużą część społeczeństwa, jest pytanie o źródła wzmożonej agresji ujawniającej się współcześnie w zachowaniu dzieci i młodzieży. Problematyka ta już niejednokrotnie podejmowana była w mediach, szczególnie po dramatycznych zdarzeniach i przestępstwach dokonywanych przez nieletnich. Zjawiska agresywnych zachowań wśród dzieci budzą zdziwienie ich rodziców, zastanawiają też nauczycieli w szkołach, którzy poszukują przyczyn tego stanu rzeczy, zawsze jednak poza środowiskiem, które sami tworzą. Tymczasem właściwe zrozumienie mechanizmów kierujących tymi zachowaniami i znalezienie metod poprawy sytuacji możliwe będzie dopiero wówczas, gdy społeczeństwo przyjmie na siebie odpowiedzialność za kształtowanie postaw młodego pokolenia.
      Poszukując najbardziej pierwotnych przyczyn i skłonności człowieka do agresji należy zadać sobie pytanie czy jest ona czynnikiem wrodzonym czy też nabytym. Otóż prawdą jest, że biochemiczne właściwości mózgu mogą mieć pewien wpływ na generowanie agresywnych zachowań u ludzi - powoduje to głownie niedobór neuroprzekaźnika zwanego serotoniną.
     W większej jednak mierze o skłonności do złości i agresji wśród młodzieży decyduje niekorzystny wpływ środowiska. I. Pospiszyl1 w swojej książce pt.: "Przemoc w Rodzinie" tak mówi o zjawisku agresji: " Agresji się uczymy. Nabywanie wzorców zachowania agresywnego w dużej mierze odbywa się przez naśladownictwo - głównie agresywnych zachowań rodziców".
     Natomiast E. Aronson2 twierdzi: "Pojawiają się konflikty oraz nieadekwatne i niekonsekwentne kary. Stąd tez zjawisko przemieszczania się obiektu agresji na kolegów i słabszych. Wpływ grupy rówieśniczej na agresywne zachowanie dzieci okazuje się tym mniejszy, im bardziej prawidłowo funkcjonuje jego dom i szkoła. Jest tak również w oddziaływaniach wzorców brutalnych zachowań w filmach i telewizji."
     Bardzo ważny wpływ mają, więc wartości rodzinne, normy i standardy moralne. Tymczasem coraz więcej rodzin polskich wydaje się być na granicy niewydolności wychowawczej. Wielu rodziców swoją postawą nie potrafi przekazać dzieciom należytych wzorców wychowawczych ani nawet poświęcić im wystarczająco dużo czasu i uwagi. Wg Z. Tyszka3, tendencją, którą można obecnie zaobserwować jest wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów, zmniejszanie się wartości dzieci dla rodziców i zastępowanie jej przez dobra konsumpcyjne oraz zainteresowanie własnym, indywidualnym stylem życia i karierą. Właśnie w rodzinie można, zatem upatrywać pierwotnych przyczyn wzbudzających agresję, która może znajdować ujście w różnorakich momentach i sytuacjach życiowych." Zjawiska dezintegracji rodziny są groźne nie tylko dla niej samej, o czym przekonuje skala sieroctwa społecznego, dewiacji i przestępczości dorosłych, dzieci i młodzieży, psychopatii i przestępstw przeciwko rodzinie, samotności i osamotnienia, wreszcie - samobójstw ( A.Piekarska4) "Rozkład więzi rodzinnych może być także groźny dla ładu społecznego poprzez zjawiska nieprzystosowania do norm życia społecznego, brak szacunku do poza osobistej własności i do przyrody, przez brak tolerancji do innych ludzi, nienawiść, przemoc i agresję w stosunkach między ludźmi." (S. Kawula5)
     Wielu rodziców zajętych pracą zawodową lub borykających się z biedą i trudnymi warunkami życiowymi nie znajduje dość czasu i dobrej woli, aby nawiązać z dziećmi dobre i silne związki uczuciowe. Inni z kolei nie potrafią zaakceptować niedoskonałości dzieci, atakując je za to i domagając się spełnienia wszystkich stawianych przez siebie żądań. Częstą reakcją jest wówczas bunt dziecka przeciwko niemożliwym do zrealizowania oczekiwaniom rodziców. Takie postawy doprowadzają w konsekwencji do poczucia osamotnienia, izolacji oraz odrzucenia.
     Odrzucenie jest natomiast jedną z kolejnych przyczyn wyzwalających zachowania agresywne. "Sytuację wpływającą na wyzwolenie zachowań agresywnych jest także odrzucenie. Jest ono, bowiem związane z koniecznością tłumienia najbardziej podstawowych potrzeb: bezpieczeństwa, miłości i akceptacji. Odrzucenie czy to przez rodziców, czy też inne znaczące osoby, wywołuje frustrację, a ta z kolei może być jedną z przyczyn agresji. Odrzucenie dziecka doprowadza w wieku dojrzalszym do swojego rodzaju odwetu.
     Paradoksalnie, im bardziej wrażliwe dziecko, tym w starszym wieku reakcja na odrzucenie może być bardziej brutalna."(P. Misior, J.Wójcik6). Prawidłowe nawiązanie więzi emocjonalnych z rodzicami jest czynnikiem wpływającym na rozwój osobowości i zachowanie dziecka. "Badania nad młodocianymi pacjentami szpitala psychiatrycznego, ukazują, że środowisko rodzinne, między innymi poprzez emocjonalne odrzucenie dziecka i głębokie konflikty między rodzicami, obok organicznych zmian mózgu odegrało istotną rolę w rozwoju zaburzeń u dzieci i młodzieży" (J. Szafranek i inni7). "Ukształtowanie się trwałej więzi uczuciowej dziecka z rodziną ma ogromną rolę w rozwoju i wychowaniu dziecka, jest mechanizmem zabezpieczającym jednostkę w późniejszym wieku przed wykolejeniem lub wypaczeniem."( M. Rutter8)
     Istotną rolę w kształtowaniu się postaw młodego pokolenia odgrywa również propagowany przez rodziców styl życia oraz wpływ mediów. Brak czasu dla dzieci, brak pozytywnych wzorców, do których młody człowiek mógłby się odwołać w chwilach zagubienia powodują, że często przejmuje on wartości i ideały propagowane w mediach.
     Poszukując w ten sposób skutecznego środka na życie wszelkie potrzeby sprowadza do posiadania dóbr materialnych i przyjęcia typowo konsumpcyjnego stylu życia. Nawiązanie więzi emocjonalnych i przyjacielskich kontaktów z ludźmi opartych na wzajemnym szacunku, zaufaniu, i chęci pomocy schodzą na dalszy plan gdyż celem nadrzędnym staje się przemożna chęć zdobycia określonych dóbr. Niemożność zaś realizacji tego pragnienia staje się źródłem frustracji i agresywnych zachowań a także dążeniem do zdobywania koniecznych środków materialnych nielegalnymi sposobami. Prowadzi to nieuchronnie do rozbojów, kradzieży a nawet morderstw popełnianych przez młodocianych przestępców. Z powodu braku innych - wzorce lansowane przez media przyjmowane są bezkrytycznie, bez zastanawiania się czy jakąkolwiek refleksją nad nierealnością prezentowanego w nich świata. "Psycholodzy tłumaczą często wzrost agresji młodego pokolenia tak: Są oni produktem społecznym. I tak jak społeczeństwo mają problemy z odróżnieniem dobra od zła. Mają zachwiane wzorce. Przykłady na to jak żyć, czerpią najczęściej z telewizji i innych mediów. Tam widzą przemoc, krew, trupy. Ale nie dowiadują się niczego o konsekwencjach. Śmierć jest dla nich sytuacją z bajki. Jest oderwana od rzeczywistości, bo pokazywana jak w filmach nic nie oznacza. Ani rozpaczy, że ktoś umarł, ani bólu, bo ból na ekranie nie doskwiera. I nic nie jest ostateczne. Ktoś dostaje serię z kałasza, ale żyje, sam strzela i zwycięża. Ktoś inny ginie i nic z tego nie wynika. Nie jest ostrzeżeniem, aby tego realnie nie czynić" (S.Kawula9).
     Poczucie pustki braku ideałów, upadku hierarchii wartości są również sygnałem niedomagań oddziaływań szkoły. Agresywne działanie subkultur młodzieżowych świadczy o braku duchowego wsparcia, którego młodzież nie może znaleźć w domu ani w szkole. Tendencja do likwidowania małych szkół i przemieszczanie ich uczniów do innych placówek przyczynia się do zwiększania liczebności klas, a tym samym do ograniczenia nauczyciela z uczniem do niezbędnego minimum. Nie sprzyja to możliwościom do nawiązania bliższych kontaktów z wychowankami oraz poświęcenia im należytej uwagi i pomocy w rozwiązywaniu problemów. Reforma edukacji skutecznie absorbująca czas i energię nauczycieli i wychowawców do prac administracyjnych związanych z kolejnymi stopniami awansu zawodowego ogranicza możliwości zaangażowania się w problemy klasy i poszczególnych uczniów oraz zgłębienia ich sytuacji rodzinnej, rówieśniczej, poznania osobistych preferencji i upodobań. "Szkoła w swym skostniałym kształcie i rodzina własna nie stanowi dla nastolatków alternatywy, ani konkurencji w procesie socjalizacji i enkulturacji. Zatem, to także szkoła i dom rodzinny powinny w atrakcyjnych formach odnowić zerwane więzi emocjonalne z dziećmi i młodzieżą. Stwarzać sytuacje wychowawcze będące syntonią dla drugich - z drugim człowiekiem (S.Kawula10). Oraz: "Młody człowiek przystępując do bandy kibiców sportowych, gangu czy sekty, wyraża przede wszystkim bunt przeciwko swojej słabej pozycji w domu, szkole i środowisku. A buntuje się często poprzez brutalne zachowania. Wiadomo, że natura i życie społeczne nie znosi pustki, a nastolatek - pustki emocjonalnej. Z reguły dla młodego człowieka grupa rówieśnicza jest środowiskiem zastępczym i zarazem konkurencyjnym dla instytucji edukacyjnych, kulturalnych, czy społecznych, a także własnej rodziny. Spełnia, bowiem - i to w atrakcyjnej formie- wszystkie podstawowe funkcje socjalizacyjne: Wytwarza poczucie wspólnoty, bezpieczeństwa, grupowej solidarności, zaspokaja istotne potrzeby emocjonalne swych członków" (S.Kawula9). Natomiast zjawisko regularnie zwiększającej się liczby dzieci nadpobudliwych, z problemami w uczeniu się lub pochodzących z rodzin patologicznych wymaga od nauczyciela szczególnego zaangażowania, częstokroć opracowania specjalnych programów wychowawczych oraz wykorzystania specjalnych technik i metod nauczania.
     Skuteczna i efektywna realizacja tego zadania uzależniona jest od posiadania specjalnego przygotowania, którego jednak nie zapewnia się nauczycielom w procesie kształcenia. Ze względu na warunki ekonomiczne nie istnieją również możliwości dodatkowego korzystania z terapii pedagogicznej i pomocy psychologa w szkole. "Pedagog winien traktować przejawy deprywacji, dewiacji czy patologii indywidualnej lub społecznej, głównie w kategorii wyzwania i zadania, a nie: kryzysu, szoku, niemocy, katastrofy, Sodomy i Gomory, kary za grzechy, pedagogiki strachu etc.. Tak, więc pedagoga społecznego interesują naturalnie wszelkie precyzyjne diagnozy w tym względzie, znajomość okoliczności i najczęściej występujących czynników warunkujących dany stan deprywacji społecznych w życiu rodziny współczesnej" (S.Kawula5).
      Niestety wielu pedagogów swoją osobistą postawą wyrażającą się w podtrzymywaniu obiegowych stereotypów, nietolerancję wobec wszelkiej odmienności oraz zwalczaniem indywidualności wśród swoich uczniów przyczynia się do ugruntowania niektórych negatywnych wzorców i przekonań. "Nietolerancja, jako antynomia tolerancji, jest przede wszystkim nietolerancją indywidualności, dążeniem do uniformizacji poglądów, kultury i obyczajów, postaw i zachowań człowieka. Polega na napiętnowaniu, ośmieszaniu, poniżaniu, a nawet eliminowaniu jednostek wykraczających poza przyjęta normę. Dotyczy to min. przekonań religijnych, wyznaniowych, etnicznych, obyczajowych i związanych z nimi zachowań."(J. Nikitorowicz11). Jako przykład może posłużyć zarówno niechęć społeczeństwa jak i osobista niechęć ogromnej liczby pedagogów i nauczycieli do ludzi będących nosicielami wirusa HIV czy homoseksualistów. Zgodnie z opinią S. Kawuli9: "Jednostki lub całe grupy są albo izolowane od reszty społeczeństwa, napiętnowane, czy też w swoisty sposób karane. Tak np. działo się w kilku incydentach w miejscowościach Polskich, w których ludność w sposób brutalny dała do zrozumienia, iż nie życzy sobie w swej społeczności narkomanów lub nosicieli HIV. Natomiast polscy homoseksualiści nadal są na liście odrzuconych, zrzeszają się niejako w konspiracji, z poczuciem ciągłego lęku przed dekonspiracją”.” Trudno, zatem wierzyć, że akceptacja mniejszości, nie tylko zresztą seksualnych, będzie w najbliższych latach rosła. Swojego sceptycyzmu nie ukrywa wielu tych pedagogów, którzy wysoki poziom agresji społecznej łączą z ciągle przeważającym w rodzinie i instytucjach oświatowych wychowanie, oparte na piętnowaniu wszystkiego co inne, promowaniu uniwersalnego średniaka i nagradzaniu każdego, kto spełnia społeczne oczekiwania". S. Kawula podaje negatywne skutki nietolerancji dla rozwoju osobowości. Oprócz tego, że zabija ona indywidualność jednostki powoduje zagrożenie, lęk przed manifestowaniem indywidualności w poglądach oraz w zachowaniu, przyczynia się również do wzniecania zachowań agresywnych jednostek lub grup.
     Jak powszechnie wiadomo, przemoc i agresja rodzą agresję. Oznacza to, że krąg zachowań agresywnych, którym nie potrafimy skutecznie zapobiegać stale się poszerza. "Agresja i przemoc są zaraźliwe. Wzory zachowania agresywnego rozprzestrzeniają się w społeczeństwie- prowadzi najczęściej to od złośliwości do okrutnego zabójstwa." (S.Kawula9). Bez spornym jest fakt, że również sytuacja gospodarcza, ekonomiczna i polityczna kraju mają pośredni wpływ na generowanie agresywnych zachowań w społeczeństwie. Wg S. Kawuli czynniki wywołujące agresję to: Upadek wartości rodzinnych, deprywacyjny wpływ szkoły, przemoc w mediach, nieposzanowanie porządku, arogancja władzy, komercjonalizacja kultury i edukacji. To także negatywne skutki żywiołowo postępującej transformacji ustrojowej. Wydaje się, że wszelkie przemiany ustrojowe, gwałtowne zmiany gospodarcze czy polityczne przyczyniają się do upadku wszelkich ideałów, wzorców godnych naśladowania, przewartościowania pojęć oraz często prowadzą do niepokojów społecznych, chaosu i upadku moralności. "Ludzie obdarowani prawami i wolnością wprowadzeni są, bowiem w stany i sytuacje napawające ich lękiem, wywołujące poczucie zagrożenia. Trafiają wtedy w swoistą pułapkę nazywaną pułapką izonomii rozwojowej, tzn. stają w obliczu równouprawnienia, do którego jeszcze nie dojrzeli." (S. Kawula9). Nadmiar szeroko rozumianej wolności i swobód obywatelskich przy braku ugruntowanych postaw i zasad moralnych wynikających z osobistych przekonań, które wyrosły z wartości kultywowanych w rodzinie, doprowadza, więc do podejmowania nieodpowiedzialnych i niedojrzałych decyzji. Ludzie nie są jeszcze gotowi niezależnymi w sytuacji pojawiających się napięć i konfliktów.
     Dodatkowym niekorzystnie działającym bodźcem obniżającym moralność społeczną oraz szacunek społeczeństwa do władzy jest zachowanie i metody prowadzenia dyskusji politycznej przez przedstawicieli władz państwowych. "Politycy, jedna z najbardziej agresywnych grup zawodowych nie są zbyt predestynowani do walki z agresją poprzez swoje agresywne wypowiedzi, tak często pojawiające się w środkach masowego przekazu poprzez ustawiczne wojny na górze, poprzez wzajemne nieposzanowanie - politycy maja nie mały udział w brutalizacji życia społecznego." (S. Kawula9). Wynika z tego, że agresywne zachowania nie są domeną tylko ludzi pochodzących z rodzin patologicznych bądź niewydolnych wychowawczo, lecz również ludzi wykształconych pełniących znaczące funkcje w państwie i piastujących wysokie stanowiska, którzy nota bene powinni służyć za przykład wzorowych postaw obywatelskich.
     Ograniczone dochody społeczne, brak środków i możliwości realizacji wyznaczonych celów niewątpliwie również przyczynia się do wzrostu frustracji, agresji a konsekwencji rozwoju przestępczości. Bezrobocie i wzmożona konkurencja na rynku pracy wykształca niezdrową konieczność ciągłej rywalizacji oraz eliminacji wszystkich konkurentów, co praktycznie uniemożliwia rozwijanie opartych na szacunku relacji międzyludzkich a stwarza doskonałe podłoże do brutalizacji życia i wzrostu agresji. "Wstępna faza formowania się społeczeństwa transformacji niesie ze sobą szereg pułapek, kwestii żywiołowych i nie kontrolowanych, które ze względu na rozszerzający się zasięg, są traktowane jako niekorzystne pułapki życia społecznego i relacji między ludzkich (...) W wyniku skumulowanych napięć społecznych i konfliktów ujawniają się nierówności społeczne w różnych układach ludzkiego życia. W grę wchodzą tutaj nierówności na tle ekonomicznym jak: sfera ubóstwa i niedostatku czy też nadmiernego bogacenia się, nierówności w dostępie do dóbr natury kulturalnej, edukacyjnej, zdrowia, rekreacji i wypoczynku." (S. Kawula9).
     Z przedstawionych argumentów wynika, więc, że agresja nie jest tylko wrodzoną cechą osobniczą, lecz przede wszystkim wynikiem niekorzystnych oddziaływań środowiskowych. "Chociaż, jak wskazano uprzednio, potencjalna skłonność do agresji ma biologiczne korzenie, to u jej podłoża leżą niewątpliwie także czynniki psychospołeczne i środowiskowe, genetyczne i społeczno-kulturowe" (S.Kawula9). Okazuje się, że odpowiedzialność za rozwój przestępczości i agresji spada na całe społeczeństwo oraz, że wszyscy powinniśmy się zaangażować w działanie przeciw narastaniu tego zjawiska." Trzeba po prostu ograniczyć poziom agresji: w swoich rodzinach, sąsiedztwie, w pracy; wszędzie tam, gdzie jesteśmy. Z pewnością metody te są bardziej skuteczne na epidemię przemocy niż wprowadzenie do kodeksu karnego ostrzejszych kar czy likwidację kija baseballowego" (S. Kawula9). Tylko w ten sposób możliwe będzie wyjście z zaklętego kręgu przemocy i kształtowanie poprawnych relacji i stosunków międzyludzkich. Rodzi się, zatem pytanie: w jaki sposób skutecznie ograniczać agresję i jej zapobiegać?
     Przede wszystkim należy zacząć od siebie, swojej rodziny, relacji ze współmałżonkiem czy partnerem, nawiązania poprawnych relacji uczuciowych z dziećmi i uświadomieniu sobie znaczenia odpowiedzialności za ich wychowanie kształtowanie cech osobowości. Według S.Kawuli psychologia i pedagogika społeczna zalecają taką zmianę warunków egzystencji młodych pokoleń, ażeby w kontaktach społecznych i życiu osobistym było jak najmniej okazji do zachowań agresywnych. Bardzo ważne i trudne zadanie stoi również przed nauczycielami i pedagogami. " Polecić też można program edukacyjny, którego celem będzie zmiana mentalności młodych prowadząca ku pojednaniu z drugim oraz ukazanie wartości i wzorców, iż świat współczesny nie zamyka się jedynie w footbolowej piłce i muzyce"(S.Kawula9). Ich wysiłki wspólne z rodzicami powinny zmierzać do wyhamowania już istniejących przejawów agresji oraz do zapobiegania jej ciągłego rozszerzania się poprzez umiejętne kształtowanie postaw i wartości młodego człowieka. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że agresji nie uda się wykorzenić od razu i konieczne będzie radzenie sobie z jej objawami w szkole oraz w życiu społecznym. Przede wszystkim samemu należy powstrzymywać się od wszelkich reakcji agresywnych, aby nie rozszerzać zgubnego wpływu przemocy.
     Czasami skutecznym sposobem może się okazać rozładowanie negatywnych emocji. "To już Z.Freud zauważył, iż energia agresywna tkwiąca w człowieku musi znaleźć swoje ujście, gdyż jej nagromadzenie w nadmiarze wywołać może chorobę psychiczną. Zgodnie z tą teorią nieujawnione w zachowaniu emocje ludzkie ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia- ustępujący w chwili- kiedy dojdzie do ekspresji stłumionych emocji" (E.Aronson2 ). W jaki sposób możemy, więc wpływać na zmniejszanie agresywnych zachowań.
     S. Kawula podaje przykład zastosowania koncepcji "katharsis" polegającej na uwalnianiu nagromadzonej energii. Można to czynić poprzez: wysiłek fizyczny ( np. pracę na działce, zmywanie naczyń, alpinizm, pływanie, jazdę rowerem); obserwację zachowań agresywnych innych ludzi np. (kibicowanie widowiskom i meczom sportowym). Wydaje się, że ta technika rzeczywiście może przyczynić się do zmniejszania wyładowywania energii w sposób agresywny. Pamiętać należy jednak o bardzo ważnej kwestii również poruszanej przez S.Kawulę: "Wyciszenie agresji poprzez katharsis, co prawda rozładowuje napięcie, ale do końca nie oducza osobnika dokonywania aktu przemoc na innych, twierdzą współcześni psychologowie. Chociaż niekiedy podają edukacyjną formułę, że należy uczyć młodzież uwalniać swą złość". Autor podaje kilka sposobów zastosowania tej zasady w życiu codziennym: uwolnienie emocji (rozmowa o nich z bliska osobą), przeprosiny jako sposób na rozładowanie swojej lub czyjejś agresji, modelowanie nie agresywnego zachowania w grupie we wczesnym dzieciństwie, trening kompetencji komunikacyjnych z drugim człowiekiem lub grupą, opanowanie strategii rozwiązywania problemów ( także osobistych), rozwijanie empatii w relacjach międzyludzkich oraz unikanie dehumanizacji i związanych z nią ocen negatywnych, krzywdzących innych, deprecjonujących inna osobę lub grupę poprzez obniżanie ich wartości. "A więc nie nazywaj kogoś półgłówkiem, śmieciem, ciemniakiem, barbarzyńcą - ale masz prawo oceniać jego czyny, wypowiedzi, zachowania i postępki czy nawet intencje" (S.Kawula9). Ponadto ważnym i niezwykle istotnym czynnikiem może się okazać uświadamianie i edukacja rodziców dokonywana przez szkołę w zakresie pedagogizacji rodziców. Nauczyciele i pedagodzy powinni jak najpełniej wykorzystywać posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą rozwoju, edukacji i wychowania dziecka oraz dzielić się nią z rodzicami. Warto organizować dodatkowe spotkania edukacyjne dla rodziców, z udziałem pedagoga lub psychologa oraz poświęcić tematyce agresji nieco czasu podczas zebrań z rodzicami aby uświadomić im ważność problemu i wspólnie starać się wypracować strategię działania. Szczególnie wielką troską i zainteresowaniem należy wykazać się wobec dzieci pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych i patologicznych. Dla pedagoga konieczne jest przeanalizowanie wszystkich możliwości udzielenia pomocy dziecku i jego rodzinie. "Najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania i łagodzenia skutku konfliktu (rozbicia) są psychoterapeutyczne oraz edukacyjne rozmowy z rodzicami i dzieckiem (...).
     Tego rodzaju sposób polegający głównie na mediacji (z kuratorem sądowym, pracownikiem socjalnym, terapeutą, pedagogiem, psychologiem) daje lepsze efekty niż dyscyplinowanie rodziców orzeczeniami sądowymi, straszeniem karą więzienia za nie płacenie alimentów" (S.Kawula5).. Tego typu działania należy jednak prowadzić w sposób jak najbardziej taktowny i delikatny gdyż wymagają one wkroczenia w prywatne życie członków rodziny, analizowania ich osobistych konfliktów bądź niepowodzeń. "Ingerowanie w działalność wychowawczą rodziny należy do spraw trudnych i delikatnych, lecz jest bardzo potrzebne, idzie, bowiem o włączenie rodziny w jak najwyższym stopniu do realizacji zadań wychowawczych przyjętych w społeczeństwie" (S.Kawula5). Ważne jest, więc aby obok nacisku przepisów prawnych prowadzić też działalność pedagogiczną wobec rodziców oraz niezbędną pomoc socjalną. S.Kawula zwraca uwagę na konieczność doboru właściwej zasady pracy pedagogicznej z rodzicami w zależności od prezentowanego przez nią poziomu wychowawczego. Czasami skuteczniejsza okazuje się zasada "integracji wpływów społeczno-pedagogicznych w środowisku" innym razem " zasada indywidualizacji działań w stosunku do rodzin mieszkających w danym środowisku". "Potrzebne jest stosowanie specjalnych planów pracy pedagogicznej z poszczególnymi rodzinami lub grupami rodzin o zbliżonym poziomie warunków wychowawczych. Inny winien być plan pracy z tzw. rodzinami trudnymi (niewydolnymi wychowawczo i patologicznymi), a inny z rodzinami wzorowymi. W takich przypadkach potrzebne jest choćby wsparcie społeczne i pomoc." (S.Kawula5).
     Na nauczycielach spoczywa natomiast zadanie kształtowania zachowań tolerancyjnych. S.Kawula podaje następujące zasady:

  • zasada otwartości na różnorodność poglądów, postaw, zachowań i reguł proponowanych przez młodzież odnośnie funkcjonowania grup, stowarzyszeń, instytucji-w tym szkoły
  • poszanowanie dla indywidualności jednostki jej pomysłów, poglądów i rozwiązań
  • stworzenie możliwości realizacji i rozwoju indywidualnych zainteresowań, różnych form aktywności dzieci i młodzieży
  • w przypadku nieuzasadnionej odmienności stosowanie perswazji przekonywanie w otwartej dyskusji, ukazywanie innych możliwości w miejsce arbitralnych, administracyjnych zakazów
  • premiowanie a nie karanie rozwiązań nietypowych, alternatywnych, samodzielności myślenia oraz działania dzieci i młodzieży.
     Pamiętajmy również, że pedagodzy i nauczyciele swoją postawą i postępowaniem winni dawać przykład tolerancji i zrozumieniu oraz starać się wypracować ogólne zasady zapobiegające zjawisku nietolerancji wśród uczniów.
     Na sukces w zwalczaniu agresji musi złożyć się, zatem wysiłek całego społeczeństwa. Poczynając od mądrego i odpowiedzialnego wychowania dziecka we właściwie funkcjonującej rodzinie, poprzez wychowawcze i stymulujące rozwój jednostki oddziaływania szkoły i instytucji edukacyjnych aż do stworzenia właściwych warunków socjalno-bytowych w państwie. Chociaż szczególnie doniosła rola spoczywa na rodzinie i instytucjach edukacyjnych, ważna jest zmiana mentalności społeczeństwa a przede wszystkim uświadomienie sobie zagrożeń wypływających z braku adaptacji człowieka do zmiennych warunków okresu przemian społeczno - gospodarczych. Pamiętać należy, że sytuacji społeczno – ekonomicznej kraju z ogromnym obszarem bezrobocia, nie można traktować jako normalnej. Powoduje ona frustracje młodego, wchodzącego w życie pokolenia i jest stałym czynnikiem generującym agresywne zachowania.
     Należy uświadomić sobie, zatem, że odpowiedzialność za eskalację obecnie obserwowanych zjawisk i przejawów agresji wśród dzieci i młodzieży ponosi całe społeczeństwo oraz niezdrowa sytuacja polityczno – gospodarcza kraju.

Mamo Tato … ( ankieta dla rodziców)
     Agresji się uczymy. Nabywanie wzorców zachowania agresywnego w dużej mierze odbywa się przez naśladownictwo – przede wszystkim zachowań z najbliższego otoczenia.

Zastanów się czy zachowania agresywne Twojego dziecka nie mają źródła w rodzinie?
  1. W jaki sposób Ty rozwiązujesz konflikty w rodzinie – w sposób konstruktywny (rzeczowa argumentacja, rozmowa, perswazja), czy też sam reagujesz agresywnie (awantury, krzyki, stosowanie przymusu)? Pamiętaj, że dzieci obserwują swoich rodziców i uczą się od nich. W jaki sposób rozwiązujesz konflikty ze swoim dzieckiem? Czy zakazując mu czegoś wyjaśniasz spokojnie i rzeczowo dlaczego nie powinno tego robić? Aby dziecko przestrzegało Twoich zasad musi rozumieć dlaczego są dla niego dobre. Pamiętaj, że agresja rodzi agresję.
  2. Czy wiesz, że agresja może rodzić się z lęku i poczucia niższości? Zastanów się czy Twoje dziecko czuje się kochane i szanowane przez swoją rodzinę? Pamiętaj, że aby się tak czuło musisz okazywać mu jak najwięcej zainteresowania i pomoc w walce z jego słabościami.
  3. Ile czasu dziennie poświęcasz swojemu dziecku? Czy masz czas na spokojną, życzliwą rozmowę z nim? Czy dziecko może liczyć na Twoją pomoc ? W jak bliskim kontakcie jesteś ze swoim dzieckiem – czy wiesz jakich ma kolegów, czym się interesuje, jak spędza wolny czas? Pamiętaj, że słaby związek uczuciowy z dzieckiem, brak zainteresowania jego sprawami i brak czasu dla niego jest jedną z głównych przyczyn poczucia izolacji i osamotnienia, które powodują agresję oraz przynależność do różnych grup młodzieżowych.
  4. Czy nie masz zbyt wygórowanych wymagań w stosunku do swojego dziecka? Jak reagujesz na jego niepowodzenia? Pamiętaj, że nie wszyscy mamy równe możliwości we wszystkich dziedzinach. Doceniaj jego wkład pracy i wysiłek. Jeśli ma problemy z nauką zorganizuj pomoc i zrezygnuj z nadmiernej ilości zajęć dodatkowych i kółek zainteresowań. Pamiętaj, że dziecko które pomimo swoich wysiłków nie może spełnić oczekiwań rodziców buntuje się i zachowuje agresywnie-często przenosząc swoją złość na słabszych!
  5. Jaki styl życia prowadzi Twoje dziecko? Czy w Waszej rodzinie jest czas na wspólne zabawy i rozmowy? Czy starasz się ograniczyć wpływ negatywnych wzorców z otoczenia na Twoje dziecko? Czy dbasz o to by nie oglądało brutalnych filmów i nie spędzało godzin przed komputerem, grając w pełne przemocy gry, czy wyrabiasz w nim krytyczny stosunek do reklam propagujących wyłącznie konsumpcyjny styl życia? Czy dziecko zdaje sobie sprawę, że świat fikcji przedstawiony w filmach różni się od rzeczywistego i jakie są tego konsekwencje?
  6. Czy uczysz swoje dziecko tolerancji i poszanowania dla innych i czy sam udowadniasz to swoim zachowaniem? Nie poniżaj innych ludzi jeśli nie chcesz by dziecko Cię naśladowało. Zastanów się, jaki wzór dajesz swojemu dziecku-pamiętaj, że jeśli wciąż jesteś zajęty pracą i nie masz dla niego czasu, dziecko stwierdzi, że w życiu liczą się tylko dobra materialne i będzie je chciało mieć za wszelką cenę. Może się nie zawahać przed użyciem siły lub agresji.
Jeśli pojawiły się problemy z agresją:
  • Rzeczowo i zrozumiale przedstaw dziecku zakres jego obowiązków oraz kary jakie zastosujesz za ich niewypełnienie (możecie ustalić je wspólnie) i konsekwentnie przestrzegaj ich wypełniania!
  • Rozmawiaj ze swoim dzieckiem w cztery oczy o jego niepowodzeniach i problemach, unikaj krytykowania go w obecności innych ludzi, znajdź czas na rozmowę!
  • Pozwól swojemu dziecku wyładować nagromadzoną energię w pozytywny sposób- np. uprawianie sportu (pływanie, jazda na rowerze, gra w piłkę itp.), jeśli ma ochotę się wypłakać pozwól mu na to. Jeśli Twoje dziecko wykazuje zachowania agresywne, z którymi nie potrafisz sobie poradzić znajdź czas by skorzystać z pomocy psychologa lub pedagoga!


Ankieta dla dziecka:
  1. Czy w swoim domu czujesz się bezpiecznie, czy nikt z rodziny nie nadużywa alkoholu albo siły wobec innych domowników? Czy masz swoje miejsce do nauki?
  2. Czy boisz się któregoś z rodziców i dlaczego?
  3. Czy spędzasz swój wolny czas wspólnie z całą rodziną?
  4. Czy rodzice mają czas na rozmowy z tobą i czy pomagają Ci w rozwiązywaniu problemów?
  5. Ile czasu spędzasz przed telewizorem i komputerem?
  6. Jakie filmy, programy oglądasz w TV, z jakich programów komputerowych najczęściej korzystasz?
  7. Komu najchętniej zwierzyłbyś się ze swoich problemów?
  8. Czy bierzesz udział w bójkach na terenie szkoły, jak często się to zdarza?
  9. Czy często czujesz się nierozumiany, odrzucony przez rówieśników?
  10. Czy często zdarza Ci się zdenerwować na kolegę i uderzyć go lub przezwać?
  11. Czy zdarza Ci się przeklinać lub używać wulgarnych słów?


Bibliografia
  1. I. Pospiszyl, "Przemoc w rodzinie", Warszawa 1995
  2. E.Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert, "Psychologia społeczna. Serce i umysł”, Poznań 1997
  3. Z. Tyszka "Rodzina w świecie współczesnym" Łowicz 1997
  4. A. Piekarska " Przemoc w rodzinie. Agresja rodziców wobec dzieci. Przejawy i psychologiczne uwarunkowania" Warszawa 1991
  5. S. Kawula, J. Brongiel, A.W. Janke "Pedagogika rodziny" Toruń 2000
  6. P.Misior "Niech się boi cały świat”, Tygodnik powszechny 1998, nr4 J.Wójcik "Od hipisów do satanistów" Kraków 1992
  7. J.Szafranek, K.Szafranek, E. Gronek, A Karpiec "Rola środowiska rodzinnego w nieprawidłowym kształtowaniu osobowości dzieci i młodzieży z organiczny- mi zmianami mózgu. Problemy rodziny" 1997, nr3
  8. M. Rutter " Parent - child, separation, psychological effect on the children" . Journal of Child Psychology end Psychiatry 1997, nr12
  9. S.Kawula "Człowiek w relacjach socjopedagogicznych" Toruń 1999
  10. S. Kawula "Wychowanie na codzień", nr12
  11. J. Nikitorowicz "Socjalizacja i wychowanie w zróżnicowanych wyznaniowo i etnicznie w rodziny Białotostocczyzny" Białystok 1992
Przygotowała Dorota Muszyńska

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 22:55:58
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:55:58) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie