Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 17755 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 mgr Teresa Falenta
Zespół Placówek Oświatowych
w Trawnikach
Przyczyny trudności w nauce czytania i pisania.


     Zagadnienie specyficznych trudności w nauce czytania i pisania od lat zajmuje wiele uwagi pedagogów i rodziców. Badania na ten temat wykazują, iż mają je nie tylko dzieci o obniżonych możliwościach intelektualnych, ale także dzieci o wysokim poziomie inteligencji. Te specyficzne trudności dotyczące opanowania umiejętności czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym , współczesna literatura fachowa określa wspólnym mianem „dysleksji”.
     Uznany autorytet w dziedzinie badania i terapii dzieci dyslektycznych – Marta Bogdanowicz wyróżnia kilka postaci ogólnie ujmowanej dysleksji:

  • dysleksję – trudności w opanowaniu umiejętności czytania,
  • dysgrafię – niski poziom graficzny pisma (tzw. „brzydkie pismo”),
  • dysortografię – trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, w tym błędy ortograficzne,
  • dyskalkulię – specyficzne trudności w uczeniu się matematyki.
     Wielu specjalistów: lekarzy, pedagogów i psychologów próbuje znaleźć odpowiedź na pytania: „Dlaczego te trudności występują?”, „Czym są spowodowane?”. W toku wieloletnich badań i obserwacji ustalono, że przyczyną owych specyficznych trudności może być:
  1. mikrouszkodzenie centralnego układu nerwowego powstałe w wyniku nieprawidłowego przebiegu ciąży (choroby wirusowe matki, zatrucia, napromieniowanie) i porodu (poród przedwczesny lub przedłużony, zamartwica),
  2. predyspozycje dziedziczne – bardzo często rodzice lub bliscy krewni dzieci mieli także problemy z nauką czytania i pisania, liczenia, byli leworęczni itp.,
  3. niedokształcenie niektórych okolic kory mózgowej na skutek nadprodukcji hormonów, np. testosteronu.
     Te pierwotne przyczyny pociągają za sobą powstanie przyczyn wtórnych, które w bezpośredni sposób odpowiedzialne są za kłopoty z opanowaniem umiejętności czytania i pisania. Należą do nich przede wszystkim:
  • zaburzenia percepcji wzrokowej,
  • zaburzenia percepcji słuchowej,
  • zaburzenia funkcji ruchowych, głównie motoryki rąk,
  • zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej,
  • zaburzenia mowy i funkcji językowych.

Zaburzenia percepcji wzrokowej.

     U dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową zauważa się następujące symptomy:
  • trudności w różnicowaniu kształtów graficznych,
  • niechęć do historyjek obrazkowych i układanek,
  • trudności w zapamiętywaniu liter o podobnym kształcie (p-b, d-b, m.-w, n-u, g-b),
  • popełnianie błędów przy przepisywaniu (opuszczanie liter lub cząstek wyrazów),
  • trudności w zapamiętywaniu i odwzorowaniu liter na podstawie modelu lub z pamięci,
  • złe rozplanowanie pisma w liniaturze i na stronie zeszytu,
  • błędy ortograficzne ( gorsza pamięć wzrokowa wpływa na trudności w zapamiętaniu obrazu graficznego- ten sam wyraz raz jest pisany poprawnie, raz błędnie), nie potrafią korzystać z reguł ortograficznych.
     Dzieci takie czytają wolno, długo koncentrują się na rozpoznawaniu kształtu liter lub wyrazów do siebie podobnych. Odczytują je niedokładnie, zgadują wyrazy. Czasami uczą się na pamięć, „maskując” w ten sposób swoje trudności. Pomimo odpowiedniego poziomu inteligencji mają trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu. Nie mogą opanować techniki czytania w przewidzianym czasie, co stawia je w gorszej sytuacji na tle innych uczniów, zakłócając przy tym motywy uczenia się przez obniżenie ambicji i poziomu aspiracji. Poczucie niższej wartości jest często przyczyną zaburzeń w zachowaniu.
     Trudności w czytaniu utrzymują się w dalszych latach nauki i mają duży wpływ na uczenie się innych przedmiotów. Zaburzenia percepcji wzrokowej mogą też być przyczyną trudności w nauce takich przedmiotów jak: zajęcia plastyczne- mozolnie wykonane rysunki są ubogie w szczegóły, mają zakłócone proporcje i stosunki przestrzenne. Zaburzona orientacja na mapie utrudnia naukę geografii, a brak orientacji przestrzennej naukę geometrii. Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową mają kłopoty z nauką języków obcych.

Zaburzenia percepcji słuchowej.

     Za percepcję (odbiór) dźwięków odpowiedzialny jest analizator słuchowy. Zaburzeń w procesach analizy i syntezy słuchowej nie należy utożsamiać z niedosłuchem. Dzieci z uszkodzonym słuchem nie słyszą dźwięków płynących z dużej odległości lub zbyt cichych. Dzieci z zaburzoną analizą i syntezą słuchową prawidłowo słyszą wszystkie dźwięki, ale nie potrafią ich wyróżnić z potoku słów. U poszczególnych dzieci występują duże różnice indywidualne w zakresie percepcji słuchowej. Jedni wykazują duże możliwości w identyfikacji wysokości dźwięków: mówimy o nich ,że posiadają słuch muzyczny, inni lepiej różnicują barwę dźwięku czy strukturę rytmu. Odrębną właściwością jest tzw. słuch fonematyczny, czyli zdolność wyodrębniania i identyfikowania dźwięków mowy. Opóźnienia w rozwoju słuchu fonematycznego powodują specyficzne trudności w nauce czytania i pisania ze słuchu. Trudności te ujawniają się zwykle dopiero pod koniec klasy I lub pod koniec klasy II, ponieważ w początkowym okresie nauki dzieci często radzą sobie z czytaniem, bo przy dobrej pamięci wzrokowej opanowują tekst pamięciowo. W miarę zaawansowania nauki czytania, gdy teksty stają się coraz dłuższe i pojawia się wiele nowych, trudnych wyrazów- uczeń staje się bezsilny wobec napotkanych trudności. Ich przejawem jest uporczywe literowanie (głoskowanie) bez możliwości dokonania syntezy wyrazu. W późniejszym okresie dzieci przekręcają wyrazy, część odczytując, część zgadując, zamieniają głoski, opuszczają je czytają nierytmicznie, zaburzona jest intonacja, akcent zdaniowy, tempo czytania jest powolne. Cały ich wysiłek skupia się na technice czytania, co negatywnie wpływa na zrozumienie przeczytanej treści. Najpoważniejsze trudności ujawniają się podczas pisania ze słuchu. Przy głębszej dysfunkcji słuchowej dyktanda bywają zupełnie niekomunikatywne. Przy lżejszych zaburzeniach występują takie błędy jak: opuszczanie liter, gubienie liter i sylab, łączenie wyrazów. Szczególne trudności dotyczą zapisywania głosek specyficznych dla języka polskiego: syczących, szumiących i ciszących (s – sz – ś, c – cz – ć, z – ż – ź), dźwięcznych i bezdźwięcznych (d ; t, b ; p, g ; k, w ; f), tracących dźwięczność (chleb, torebka), zmiękczeń przez kreskę i przez „i”. Dzieci mają kłopoty w różnicowaniu i-j oraz ą i ę. Często ujawniają się wady wymowy nawet już przezwyciężone artykulacyjne.
     Trudności w pisaniu ze słuchu utrzymują się dłużej niż w czytaniu. Zaburzeniom percepcji słuchowej towarzyszy zwykle słabsza pamięć słuchowa, dlatego dzieci często z trudem uczą się tabliczki mnożenia, wierszy, ciągów słownych (np. dni tygodnia, miesięcy itp.), gorzej uczą się języków obcych.

Zaburzenia funkcji ruchowych.
     W procesie rozwoju ruchowego u niektórych dzieci występują różnego rodzaju zaburzenia. Niektóre z nich są konsekwencją wyraźnych schorzeń lub tez uszkodzeń ośrodka układu nerwowego. Niezręczność ruchowa ciała to fragmentaryczne (parcjalne) opóźnienie rozwoju ruchowego, które wyraża się brakiem precyzji ruchów, wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchami:
  • obniżenie percepcji i szybkości ruchów docelowych. Dzieci z tymi zaburzeniami piszą wolno i brzydko. Litery są nierówne, zbyt małe lub zbyt duże, nie mieszczą się w liniaturze. W cięższych przypadkach dziecko może mieć trudności z narysowaniem rombu, kwadratu, krzyżyka, kółka, czy laseczki,
  • współruchy (synkinezje), czyli ruchy dodatkowe, niepotrzebne z punktu widzenia celu i efektu wykonywanej czynności, np. dziecko przy pisaniu czy mówieniu „pomaga” sobie ruchem nóg, rąk, tułowia czy szyi a nawet języka,
  • wadliwa regulacja napięcia mięśniowego (tonusu), powodująca, że dziecko zbyt mocno lub zbyt lekko naciska pióro, ołówek czy długopis, w konsekwencji czego powstają nierówne linie, łuki i kąty liter. Niekiedy nacisk jest tak silny, że dziecko rozrywa kartkę papieru, na której pisze. Dzieci takie często łamią przyrządy, niszczą zeszyty.
     Ważnym elementem w rozwoju ruchowym dziecka jest prawidłowy przebieg procesu lateralizacji. Istota tego procesu polega na ustalaniu się funkcjonalnej dominacji w obrębie parzyście występujących narządów ruchu. Większość ludzi zdominowana jest prawostronnie; mają oni sprawniejsze prawe oko, prawa rękę, prawa nogę. Zdarzają się jednak przypadki lateralizacji niejednorodnej, skrzyżowanej, uznanej w sytuacji szkolnej za niekorzystną.
     Szczególnie negatywny wpływ na naukę szkolną dziecka ma skrzyżowanie lateralizacji w zakresie oka i ręki. Zaburzenia lateralizacji, zwłaszcza w połączeniu z innymi rodzajami zaburzeń, mogą być przyczyną niepowodzeń szkolnych. W czytaniu i pisaniu występują symptomy zaburzeń orientacji kierunkowej, jak mylenie liter o podobnym kształcie a innym ułożeniu w przestrzeni, a także odwracanie kształtu liter i cyfr. Zjawisko to nazywamy inwersją statyczną ( występuje głównie w czynności pisania). Przedstawianie kolejności liter lub cyfr( tzw. „czeski błąd”) to tak zwana inwersja dynamiczna (kos-sok, 12- 21), zmiana kolejności liter w dwuznakach (sz- zs), zmiana kolejności całych wyrazów, itp. Połączenie obu zjawisk ( inwersji statycznej i dynamicznej) powoduje w szczególnych przypadkach tzw. „pismo lustrzane”, które polega na odwróceniu zarówno kształtu, kolejnosci, jak i kierunku kreślenia liter (od strony prawej do lewej).
     Najczęściej u dzieci z takimi zaburzeniami spotyka się chaotyczny sposób pisania. Niezliczona liczba skreśleń i poprawek świadczy o refleksji i kontroli wzrokowej, nie zawsze skutecznej. Trudnościom tym towarzyszy zwykle obniżony poziom graficzny pisma. Jeśli nawet sprawność manualna jest w normie, koncentracja na prawidłowość zapisu nie pozwala dziecku skupić się na estetyce pisania. Trudności tego typu występują niekiedy w wieku przedszkolnym lub na początku nauki pisania u dzieci z niewielkimi opóźnieniami w rozwoju, lecz ustępują szybko pod wpływem oddziaływań pedagogicznych. Jeśli jednak utrzymują się przez dłuższy czas pomimo zabiegów terapeutycznych, należy je traktować jako patologię.
     Lateralizacja lewostronna- jednorodna jest nieco korzystniejsza przy uczeniu się pisania i czytania, ale nastręcza trudności natury technicznej, związanej z koniecznością pisania lewą ręką od strony lewej ku prawej. Jest to pozycja niewygodna, męcząca, zwłaszcza, że większość dzieci leworęcznych ma nieprawidłowo ułożoną rękę – wygiętą w nadgarstku. Należy więc od początku zwracać uwagę na prawidłowe ułożenie ręki dziecka leworęcznego podczas pisania, rysowania czy malowania. Pamiętać należy także, aby dziecko siedziało w ławce po lewej stronie swojego praworęcznego sąsiada.
     Dzieci leworęczne narażone są w swoim życiu na różne konflikty emocjonalne. Ich leworęczność nie zawsze jest akceptowana przez otoczenie, zarówno przez rodziców, jak i nauczyciel, czy rówieśników. Powstaje wówczas problem przestawienia dziecka na prawą rękę. Bywają sytuacje, że takie działanie rodziców, a niekiedy i nauczycieli, przyczyniają się do powstania poważnych zaburzeń emocjonalnych dziecka, aż do nerwic włącznie. Dlatego też w każdym przypadku dziecka z lateralizacją lewostronną, skrzyżowaną i nieustaloną należy bezwzględnie dokonać dokładnych badań psychologicznych i lekarskich, w celu ustalenia formuły lateralizacji i podjęcia odpowiednich decyzji dotyczącej wyboru ręki. Należy przy tym kierować się zasadą, że dzieci zdecydowanie leworęczne powinny zawsze posługiwać się ręką przez siebie wybraną, tj. lewą.

Zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej.
     Zaburzenia te stanowią odrębną grupę mikroobjawów zaburzeń rozwoju ruchowego dziecka. Możliwość wykonania czynności pisania, a następnie czytania jest zależna od prawidłowej współpracy analizatora ruchu, dotyku, wzroku i słuchu. Rozwój tej koordynacji odbywa się już od najwcześniejszych lat życia dziecka i jest rezultatem współdziałania czynników biologicznych i środowiskowo- społecznych. Dzieci 6-, 7- letnie, prawidłowo rozwinięte, osiągają taki poziom dojrzałości ruchowej, który umożliwia im podjęcie nauki w klasie I. Jest jednak pewna grupa dzieci, które z wielkim trudem uczą się dostosowywać swoje ruchy do właściwości przedmiotu. Mówimy wówczas o zaburzeniu koordynacji wzrokowo- ruchowej.
     Zaburzenia mowy (zaburzenia funkcji językowych).
Zaburzeniami mowy i jej wadami zajmuje się logopedia, a ich terapią logopedzi zatrudnieni w poradniach psychologiczno- pedagogicznych, niekiedy w szkołach. Przyczyn zaburzeń mowy upatruje się w dwóch źródłach:
  • przyczyny zewnątrzpochodne ( tkwiące w środowisku dziecka),
  • przyczyny wewnątrzpochodne ( tkwiące w samym dziecku).
     Do przyczyn zaburzeń mowy pochodzenia środowiskowego zalicza się:
  1. środowisko społeczne (głównie rodzina) dostarczające mało podniet do mówienia, co przyczynia się do opóźnienia rozwoju mowy. Dzieci te mimo normalnego rozwoju intelektualnego odznaczają się ubóstwem słownictwa, zniekształceniem mowy, a nawet „niemotą zewnątrzpochodną”(w skrajnej izolacji od społeczeństwa),
  2. niechęć do mówienia jako naturalna reakcja obronna na nadmiar bodźców słownych,
  3. naśladowanie i przyswajanie nieprawidłowej mowy rodziców. Są to wzorce wadliwie wypowiadanych głosek, wyrazów, form gramatycznych, akcentowania, intonacji i rytmu mowy,
  4. brak zainteresowania ze strony rodziców pierwszymi wypowiedziami dziecka, co tłumi chęć mówienia i w konsekwencji opóźnia rozwój mowy,
  5. nadmierny entuzjazm do pierwszych wypowiedzi dziecka może także zahamować jego chęć do wypowiadania się.
     Ponieważ przy zaburzeniach typu środowiskowego nie występują defekty anatomiczne i psychoneurologiczne, dlatego wczesna reedukacja przynosi dobre wyniki. Należy stosować się do rad logopedy i wykonywać różnorodne ćwiczenia w domu.
     W przypadku wad wymowy związanych z nieprawidłową budową narządów mowy, praca reedukacyjna jest bardzo trudna i długotrwała.
     Należy pamiętać, że wady wymowy nie poddane korekcie w odpowiednim okresie, mogą być trudne do zlikwidowania, a nawet niekiedy niemożliwe w późniejszej karierze szkolnej dziecka.

Terapia dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu.
     System opieki i pomocy dzieciom z trudnościami w czytaniu i pisaniu obejmuje profilaktykę, diagnozę i terapię. Terminy te wywodzą się z medycyny, ale zostały przełożone na grunt szkolny.
     Terapia pedagogiczna to oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych( dydaktycznych i wychowawczych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się , mające na celu wyeliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji. Celem terapii jest więc:
  • usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych,
  • wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach,
  • przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki.
     W terapii pedagogicznej stosowane są zamiennie różne pojęcia, chociaż nie wszystkie są jednoznaczne i wystarczająco precyzyjne.
     Reedukacja – to działalność wychowawcza i nauczanie osoby, która z jakichś powodów utraciła pewne posiadane wiadomości i umiejętności i stała się nie przystosowana do środowiska.
     Ćwiczenia korekcyjno- wychowawcze - czyli usprawnianie deficytów rozwoju i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Zamiennie stosuje się nazwę ćwiczenia korekcyjno – kompensacyjne , gdzie drugi człon nazwy może być rozumiany jako wyrównywanie braków przez kompensację, czyli przez przejmowanie funkcji narządów zniszczonych lub uszkodzonych- przez inne, sprawniejsze. Właśnie ten drugi termin jest bardziej adekwatny do specyfiki oddziaływań.
Zasady terapii pedagogicznej:
  1. zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego ( dostosowanie środków, metod i programów do indywidualnych możliwości konkretnego dziecka),
  2. zasada stopniowania trudności w nauce czytania i pisania ( przechodzenie od zadań elementarnych, prostych do ćwiczeń o większym stopniu złożoności),
  3. zasada korekcji zaburzeń (ćwiczenie przede wszystkim najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności),
  4. zasada kompensacji zaburzeń (łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji nie zaburzonych, w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych),
  5. zasada systematyczności (powinna być także stosowana w pracy domowej z uczniem),
  6. zasada ciągłości oddziaływań.

LITERATURA:
  1. I.Czajkowska, K.Herda- Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole.
  2. B.Sawa – Jeżeli dziecko źle czyta i pisze.
  3. E.Waszkiewicz – Stymulacja psychomotorycznego rozwoju.....
  4. Życie Szkoły nr 5/95
  5. Życie Szkoły nr 6/98.
     Referat został przygotowany dla rodziców dzieci uczęszczających na zajęcia korekcyjno- kompensacyjne

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie