W okresie reform dokonujących się w polskiej szkole nie ma miejsca na pełnienie w niej przez nauczycieli dominującej funkcji w procesie nauczania. Nauczyciel ma za zadanie wyposażyć uczniów w podstawowe umiejętności, które w zmieniającej się rzeczywistości pozwolą im radzić z problemami dnia codziennego.
Współczesny nauczyciel musi być organizatorem warunków do nauki. Uczenie się jest efektywne tylko wtedy, gdy angażuje wszystkie zmysły, a uczeń jest częściej twórczy niż odtwórczy. Najlepsze efekty uzyskuje się dzięki pracy w grupach. Każdy członek zespołu (najlepiej 4-6 osobowego) ma swój udział w osiąganiu celu. Uczniowie pełnią rolę organizatora pracy grupy, sekretarza, prezentera pracy zespołu. Pełnione role powinny zmieniać się na kolejnych zajęciach. Każdy uczeń ma wówczas szansę na sprawdzenie się i przećwiczenie kolejnych, pełnionych funkcji.
Nauczyciele muszą stosować różnorodne metody i techniki aktywizujące, które sprzyjają samodzielności myślenia i działania uczniów. Postaram się bardzo krótko je scharakteryzować. Do najważniejszych i zarazem najciekawszych metod aktywnych należą:
1. Burza mózgów
Na arkuszu papieru lub tablicy uczniowie podają swoje pomysły i sugestie w odpowiedzi na postawione przez nauczyciela pytanie czy zagadnienie. Zapisywane jest wszystko, niezależnie od stopnia ich trafności. Po dyskusji następuje wybór najlepszego rozwiązania.
Tę metodę można stosować na lekcjach powtórzeniowych lub na początku zajęć.
2. Mapa pojęciowa
W tej metodzie problem przedstawia się wizualnie wykorzystując rysunki, schematy, symbole, zwroty, hasła tworzące najczęściej plakat. Ma zastosowanie podczas systematyzowania świeżo zdobytej wiedzy. Etapy pracy:
a) podanie tematu i wyjaśnienie sposobu pracy, gromadzenie materiałów lub burza mózgów,
b) szeregowanie, analizowanie, klasyfikowanie,
c) rozplanowanie plakatu i wykonanie,
d) prezentacja prac,
e) ocena.
Podczas pracy tą metodą uczniowie doskonalą umiejętności techniczne -czytanie, pisanie, rysowanie, jak i umiejętności umysłowe - planowanie, klasyfikowanie, uogólnianie. Podczas pracy muszą współdziałać ze sobą dyskutować, przekonywać
o swoich racjach i dochodzić do porozumienia.
3 Metoda przypadków
Nauczyciel prezentuje sytuację problemową w taki sposób, aby uczniowie wykorzystując posiadaną wiedzę i doświadczenie w nowych warunkach, po analizie
1 dyskusji, potrafili ją wykorzystać. Powodzenie zajęć prowadzonych tą metodą
zależy od trafności dobrania opisu przypadku. Etapy pracy:
a) poznanie opisu przypadku,
b) zadawanie pytań dotyczących przypadku,
c) analiza opisu zdarzenia,
d) znalezienie optymalnych sposobów rozwiązania problemu,
e) ocena przebiegu zajęć.
4. Linia czasu
Polega na zaznaczaniu wydarzeń na arkuszu papieru w ujęciu chronologicznym. Metodę tę można stosować prawie na każdym przedmiocie.
5. Piramida priorytetów
Metoda stosowana w dwóch przypadkach:
1. gdy chcemy zaprezentować dokonane wybory,
2. jako efekt pracy grupy.
Piramida jest wówczas pretekstem do poszukiwania lub utrwalania wiedzy. Uczniowie zbierają potrzebne wiadomości na określony temat i zapisują zdobyte informacje. Tworzą w ten sposób piramidę ustawiając fakty hierarchicznie.
Etapy pracy:
a) poszukiwanie i zbieranie informacji,
b) zapisanie zdobytych wiadomości,
c) utworzenie piramidy,
d) prezentacja pracy grup.
6. Metaplan
Istota tej metody sprowadza się do stworzenia podczas dyskusji nad określonym
problemem, plakatu noszącego nazwę metaplanu. Każda
z grup rozważa problem a następnie poszukują wspólnego rozwiązania.
7. Drzewo decyzyjne.
Na rysunku drzewa umieszcza się odpowiednie kolejne czynności podczas rozwiązywania problemu. W pień drzewa wpisuje się problem, który należy rozwiązać. Na gałęziach umieszcza się możliwe rozwiązania problemu sugerowane przez grupy. Następnie , na trzecim poziomie pisze się dobre i złe konsekwencje poszczególnych wariantów rozwiązania problemu. W koronie drzewa określa się cele i wartości, którymi kieruje się osoba, która podejmuje decyzje. Są one zarazem kryterium oceny przyjętych optymalnych rozwiązań.
Nauczyciel stosując metody aktywne wyzwala w uczniach otwartość, kreatywność i sprawia, że jego lekcje są interesujące. W ten sposób uczy swoich wychowanków planowania, organizowania warsztatu pracy, efektywnego komunikowania się w różnych sytuacjach i współdziałania w zespole. Przygotowuje uczniów do samodzielnego odkrywania świata, a także rozwiązywania problemów w sposób twórczy.
Opracowała: Maria Puchlik |
