Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Pedagogiczno - psychologiczne poglądy na osobowość

 

 
    Coraz więcej dowodów świadczy o tym, że praca nauczyciela - wychowawcy nie może być improwizacją i uczeniem się przez doświadczenie.
    Dokonujące się obecnie zmiany, nie tylko w systemie oświaty, wymagają od nauczycieli - wychowawców zarówno przemyślenia wielu zagadnień na nowo wzbogacania wiedzy o nowe wartości, jak też ustawicznego doskonalenia nabytych już umiejętności.
    W badaniach pedagogicznych zauważono, że te same metody wychowania zastosowane wobec tych samych wychowanków, i w takich samych warunkach, zapewniają różne wyniki w zależności od osoby, która się nimi posługuje. Stwierdzono także, że działalność grupowa wychowanków zależna jest przede wszystkim od inspiracji i pomysłowości wychowawcy jako głównego jej organizatora.
    O nauczycielu - wychowawcy, jego osobowości i funkcji w społeczeństwie mówiono i pisano od zarania rozwoju myśli pedagogicznej i zawsze starano się odpowiedzieć na pytanie: jakim on powinien być? Odpowiedzi powinny być uzależnione od kręgu kulturowego, epoki historycznej, a opierały się najczęściej nie tyle na badaniach naukowych, ile na tradycji, doświadczeniu, refleksji pedagogicznej i intuicji. Jedną z dróg poprzez którą starano się odpowiedzieć na pytanie: jakimi cechami powinien odznaczać się nauczyciel - wychowawca, miała charakter typu aksjologicznego.
    Próbowano mianowicie ustalić idealne cechy osobowościowe nauczyciela, ze względu na wcześniej przyjęte wartości.
    Najczęściej za wartość taką uznawano dobro dziecka. Dociekaniom tym towarzyszyły pewne założenia, które przyjmowano jako oczywiste, a które sprowadzić można do następujących: Pierwsze z nich głosi, że wychowanek upodabnia się do swego wychowawcy, wobec tego ten powinien być dla niego pod każdym względem wzorem.
    Uznawano, że tak długo nie będzie można nabrać przekonania o skuteczności wychowania, jak długo materiału szkolnego nie przepoi się indywidualnymi znamionami osobowości nauczyciela - wychowawcy.
    W ten sposób podnoszono znaczenie osobowości nauczyciela i wyrażano pogląd, że musi on sam posiadać osobowość co najmniej nie przeczącą ideałowi wychowania, jaki ma realizować.
Drugie założenie natomiast stanowiła teza, że są pewne stałe dyspozycje osobowościowe, które spoczywają u podłoża: “instynktu”, “talentu”, czy też “duszy” prawdziwego wychowawcy. Wiele jest rozważań poświęconych problemowi cech osobowych nauczyciela i ich genezy, przy czym rozważania te charakteryzują się ogromnym zróżnicowaniem, a wyniki tych dociekań trudno dają się ze sobą zestawić.
Jedni twierdzili, że są to cechy wrodzone.
Pytano więc, z jakimi dyspozycjami trzeba się urodzić, by oddziaływania wychowawcze były skuteczne?
W literaturze polskiej problem ten podejmuje J. Wł. Dawid.
    Określając podstawowe pytania pedeutologii, zapoczątkował tym samym nurt naukowej refleksji nad problematyką osobowości nauczyciela. Na sformułowane w pracy pt. “O duszy nauczyciela” pytanie o istotę nauczyciela, o to, co sprawia, że jeden nauczyciel ma większy wpływ na wychowanków, inny zaś mniejszy odpowiada, że istnieją jakieś szczególne cechy człowieka oraz, że są to właściwości wrodzone, które przesądzają o jego przydatności do pracy pedagogicznej.
    Według J. Wł. Dawida cechą szczególnie ważną, która wywiera decydujący wpływ na kierunek i efektywność oddziaływania pedagogicznego nauczyciela - wychowawcy jest osobliwy, emocjonalno- intelektualny stosunek do dziecka nazywany przez autora “miłością dusz ludzkich”. W ujęciu J. Wł. Dawida istotne dla pracy pedagogicznej są trwałe cechy i trwałe wartości jednostki, a więc szeroko pojęta “miłość dusz ludzkich”. Dzięki miłości do dziecka nauczyciel potrafi wydajnie pracować nawet w bardzo trudnych warunkach.
Dzięki niej doskonali on siebie samego.
    Miłość człowieka jest motywem pracy pedagogicznej, podstawowym warunkiem dobrego, efektywnego jej wykonania i dobrego samopoczucia nauczyciela.
    Podobne stanowisko prezentuje niemiecki pedagog G. Kereschensteiner. Interesuje się on również “duszą”, czyli zasadniczą istotą osobowości nauczyciela. Ukazuje ideał wychowawczy i rozwija hipotezę o jego zawodowym powołaniu. Pisze “dobrym wychowawcą jest ten, którego cechuje bezinteresowna skłonność do wczuwania się, dar obserwacji dusz ludzkich w indywidualnych przejawach oraz umiejętność trwałego wpływania na wychowanków w określonym kierunku”.
    Założenie, że wrodzone cechy psychofizyczne są koniecznym warunkiem dobrych wyników pracy nauczyciela podtrzymują M. Kreutz i Z. Mysłakowski.
M. Kreutz twierdzi, że dla uzyskania określonego wpływu wychowawczego przez nauczyciela potrzebna jest cecha, którą nazywa “zdolnością sugestywną”
Jest to cecha wrodzona, której pracą ani staraniem nabyć nie można, a która wyraża się w emocjonalnym oddziaływaniu na drugiego człowieka. Cechę tę niezbędną dla dobrego nauczyciela - zdaniem autora - można tylko częściowo rozwinąć poprzez celową pracę, w treningu wywierania wpływu na drugiego człowieka.
    M. Kreutz przypisuje szczególnie duże znaczenie “zdolności sugestywnej” w pracy nauczyciela. “S pomiędzy nauczycieli -pisze - nie ten będzie miał silniejszy wpływ wychowawczy, kto najbardziej młodzież kocha, ani ten kto ma najsilniejszą skłonność do oddziaływania społecznego, ale zawsze ten nauczyciel, który ma najlepiej rozwiniętą zdolność sugestywną, jako najważniejszą i dominującą cechę dobrego nauczyciela”.
    Z poglądów M. Kreutza wynika, że zdolność sugestywną posiada każdy człowiek, tylko u jednych jest ona bardzo słaba, a u innych zaś silnie rozwinięta, a wielkość wpływu wychowawczego zależy od stopnia, w jakim rozwinięta jest ta zdolność. Stąd wypływa stanowisko autora dotyczące rozwijania zdolności sugestywnej w celu podnoszenia skuteczności pracy wychowawczej.
    Z. Mysłakowski w swych poglądach wprowadza pojęcie “talentu pedagogicznego”, rozumiejąc talent jako wrodzoną dyspozycję psychofizyczną, którego najważniejszą i dominującą cechą jest “kontaktowość”.
    Cecha ta wyrażająca się w umiejętności nawiązywania kontaktu pedagogicznego, zdaniem autora decyduje o efektach oddziaływania nauczyciela na ucznia.
    Pod pewnymi względami Z. Mysłakowski reprezentuje podobny punkt widzenia jak M. Kreutz. Sądzi bowiem, że talent jako dyspozycja wrodzona może być rozwijany i uzupełniany.
“Stopnie utalentowania - pisze - są bardzo różne, ale talent może być skutecznie uzupełniany, wspierany z jednej strony poprzez procesy świadome, z drugiej przez wprawę, przez nabywanie odpowiednich przyzwyczajeń. Droga ta jest dla wszystkich otwarta, chcąc na nią wejść trzeba mieć wytrwałą wolę dojścia do zamierzonych wyników”.
    Można zatem przyjąć, że poglądy J. Wł. Dawida, G. Kereschensteina, M. Kreutza oraz Z. Mysłakowskiego są bardzo do siebie zbliżone, gdyż: traktują, że czynności nauczania i wychowania zależne są od cech osobowości nauczyciela, stwierdzają, że są to cechy wrodzone, uznają, że istnieje dominacja jednej cechy, która decyduje o powodzeniu pracy pedagogicznej nauczyciela.
    Różnica w poglądach omawianych autorów wyrażą się w tym, że M. Kreutz i Z. Mysłakowski pomimo iż uznają wrodzoność cech, wskazują jednak na możliwość ich rozwijania, w toku pracy zawodowej.
Ponieważ od stopnia rozwoju tych dyspozycji -zdaniem autorów - uzależnione są efekty oddziaływań wychowawczych.
Natomiast J. Wł. Dawid i G. Kereschensteiner powodzenie w pracy nauczyciela uzależniają tylko od cech wrodzonych.
    Przeciwko dominacji jednej wrodzonej cechy wypowiada się Stefan Szuman twierdząc, że o wynikach pracy nauczyciela - wychowawcy decyduje “talent pedagogiczny”, którego nie da się sprowadzić tylko do wrodzonych, szczególnych predyspozycji, lecz do cech osobowości jako struktury psychicznej.
Pisze, że “mylny jest pogląd że człowiek nosi w sobie jakieś oddzielne, wrodzone potencjalnie talenty, jak np. talent pedagoga.
    Zdaniem autora każdy człowiek utalentowany w tym, czy w innym kierunku przynosi ze sobą na świat tylko pewien zespół warunków, pewien zespół cech neutralnych, które warunkują to, że talent powstanie, ponieważ aktywizuje się on i rozwija tylko w korzystnych warunkach”. Podobnie ustosunkowuje się S. Szuman do wrodzonej “miłości dusz”. Twierdził, że “Nie można mówić o wrodzonej miłości do wychowanków u noworodka, który będzie kiedyś wielkim wychowawcą.
    W człowieku przychodzącym na świat nie ma zalążka talentu pedagogicznego, jako osobnej wrodzonej dyspozycji miłości wychowawczej, lecz są różne jakościowo dyspozycje emocjonalne z których zależnie od ich intensywności i zespołu może się wtórnie wyłonić miłość pedagoga do wychowanków, a to niewątpliwie przy współudziale innych jeszcze cech wrodzonych i warunków sprzyjających”.
    Zdaniem autora takich dyspozycji jak “miłość”, “zdolność sugestywna” czy też “zdolność do kontaktowania społecznego” nie można uważać za wrodzone. Główne źródło, z którego nauczyciel - wychowawca ma możliwość czerpania wybitnej działalności w swym zawodzie widzi on w osobowości nauczyciela. Zakłada jednak, że jest to możliwe tylko wówczas, jeśli osobowość jest odpowiednio ukształtowana. Zaś proces jej kształtowania dokonuje się w toku pracy zawodowej a zadatki na osobowość posiada każdy.
    Twierdzi w związku z tym, że to, czy talent się obudzi do życia i rozwinie, gdy stanie się potrzebny, zależy przede wszystkim od stopnia oddania się swemu zawodowi.
Przy relatywności swego stanowiska S. Szuman zakłada konieczność występowania dwóch elementów w osobowości doskonałego nauczyciela
Pierwszym jest bogactwo jego własnej osobowości. Przez bogatą osobowość nauczyciela rozumie autor nie tylko wyposażenie jej przez naturę, ale przede wszystkim to, co sam on w niej wykształcił, nagromadził i ukształtował.
Drugim zaś elementem jest umiejętność oddziaływania na innych. Dopiero harmonijne współwystępowanie obydwu elementów warunkuje pełną osobowość nauczyciela, która jest podstawowym warunkiem talentu, umożliwiającym osiągnięcie efektów wychowawczych. S. Szuman sprowadza więc talent pedagogiczny do problemu osobowości nauczyciela, rozumianej jako struktura szeroka.
    W swoich rozważaniach wyraża więc wątpliwość - czy można wyróżnić specjalny psychologiczny typ ludzki, który można by nazwać typem wychowawcy i stwierdza, że na podstawie bardzo różnej struktury psychicznej stają się różni z natury ludzie dobrymi pedagogami i nie decydują o tym przyrodzone dla dobrego pedagoga nieodzowne właściwości psychiczne. “Utalentowany i wybitny jako pedagog może być ten, kto dysponuje osobowością dającą się dobrze zużytkować w dziedzinie wychowania w roli wychowawcy, ale zdaniem moim osobowości o bardzo różnej strukturze mogą osiągnąć ten sam wynik poprzez wyłonienie swojego talentu pedagogicznego, metod i sposobów działania z indywidualnej struktury swojej osobowości”.
    Dlatego też widzi potrzebę prowadzenia badań nad indywidualnym walorem czynności pedagogicznych nauczyciela.
    Badania takie dałyby obraz talentu pedagogicznego poprzez badania takich czynności nauczyciela, jak: jak uczy, jak postępuje nauczyciel, jak potrafi zainteresować uczniów, czy jest wymagający, czy i w jaki sposób obcuje z uczniami poza szkołą, czy kontroluje często pracę uczniów, czy też ma do nich zaufanie.
Jak postępuje z uczniami opornymi, czy dąży do stworzenia w klasie nastroju wesołego i swobodnego w czasie nauki. Czy stwarza atmosferę skupionej uwagi, czy też dba o wyrobienie w wychowankach poczucia obowiązku i konieczności sumiennej, wytrwałej pracy.
Należy podkreślić współczesność tych poglądów, bowiem autor widzi potrzebę wprowadzania badań nad nauczycielem, w jego konkretnej działalności dydaktyczno - wychowawczej. Przenosząc te poglądy na grunt pedeutologii współczesnej, koncepcje tych badań nad nauczycielem, w których jak mówi S. Szuman obserwuje się czynności pedagogiczne nauczyciela, określamy jako badania obiektywne, które pozwolą rozwiązać problem współczesnej pedagogiki dając odpowiedzi na pytanie: jak zachowuje się oraz jak powinien zachowywać się nauczyciel - wychowawca, aby jego praca przyniosła najlepsze wyniki?
Szczególnie podkreśla znaczenie takich badań H. Muszyński twierdząc, iż jest to właściwa droga poszukiwań nauczyciela- wychowawcy efektywnego.
    W dalszych rozważaniach S. Szuman postawił bardzo ważne pytania, zupełnie współczesne, pisząc: “Nie oto chodzi, że się posiada pewne możliwości osobistego wywierania wpływu wychowawczego, lecz o rzeczywiste formy i sposoby oddziaływania, o konkretne manifestacje pedagogiczne, nie oto, że się ma wpływ wychowawczy, lecz dzięki jakiemu świadomemu czy intuicyjnemu kunsztowi oddziaływania”.
    Dziś stawiamy sobie podobne pytania dotyczące skuteczności oddziaływań wychowawczych. Pytamy, jak postępować aby nasza praca przyniosła oczekiwane efekty, koncentrujemy się więc na czynnościach nauczyciela w kontakcie z uczniami. Według S. Szumana należy dążyć do wyłonienia indywidualnych osobistych cech i walorów psychicznych wychowawcy oraz zbadanie jak pracują różni nauczyciele i jakimi indywidualnymi możliwościami osiągają dobre wyniki w wychowaniu.
    Ponieważ skuteczność oddziaływań wychowawczych zapewni się poprzez oddziaływanie na młodzież zespołu różnych typów nauczycieli “chodzi bardziej - pisze - o umiejętny podział ról w wychowaniu, o popieranie i pielęgnowanie indywidualnego talentu pedagogicznego i odpowiednie zużytkowanie go w ramach zespołu pedagogów niż dobór nauczycieli według jakiegoś idealnego i nierealnego schematu selekcji zawodowej”.
    W poglądach S. Szumana mamy więc do czynienia z racjonalnym rozumieniem talentu pedagogicznego, który ma charakter wyuczony, nabyty.
    Pod pewnymi względami podobny punkt widzenia jak S. Szuman reprezentuje S. Baley. Autor ten uważa, że najistotniejszą cechą osobowości idealnego nauczyciela jest tzw. “zdatność wychowawcza”, która jest zbiorem wszystkich cech umożliwiających wychowanie.
    Pośród szeregu cech składających się na zdatność wychowawczą autor wymienia: przychylność dla wychowanków, rozumienie ich psychiki, cierpliwość, takt pedagogiczny przejawiający się w subtelnym postępowaniu z dzieckiem oraz właściwym doborze środków oddziaływania, powinowactwo duchowe z dziećmi, postawę pełną entuzjazmu i inne.
    Mówiąc o zdatności wychowawczej jako zbiorze cech umożliwiających wychowanie grupuje je wokół dwu “ punktów ciężkości”. Jednym z nich jest chęć i zdolność obcowania wychowawczego, przez co rozumie nie abstrakcyjne rozmyślanie, lecz autentyczne obcowanie z wychowankiem, nie powierzchowne, nie przelotne ale trwałe, bliskie, przepojone cierpliwością, które nie słabną nawet przy braku wzajemności i która ciągle zmienia wychowanka.
    Autor w tym miejscu podkreśla znaczenie zachowań życzliwych nauczyciela w kontakcie z wychowankiem i mówi, że są to techniki. “Wychowawca - pisze - który je posiada wykorzystać je może celem samego tylko wzmożenia kontaktu z dziećmi, celem oddziaływania na nie w kierunku, który uzna za wychowawczo wskazany”.
    Drugim zaś ważnym elementem zdatności wychowawczej jest przychylność ściśle połączona z rozumieniem wychowanków, które przejawia się w rozumieniu i zaspokajaniu ich potrzeb. W poglądach S. Baleja na uwagę zasługuje również analiza metod badawczych pozwalających na ustalenie przydatności wychowawczej.
Pisze - “Trzeba będzie poddać systematycznej analizie wszelkie właściwości różnego typu nauczycieli, tak jak oni biorą udział w konkretnej pracy wychowawczej i ustalić korelację, zachodzącą pomiędzy tymi cechami a rezultatami działalności wychowawczej”.
Jest to bardzo ważna problematyka, którą poruszał również S. Szuman. Stąd też wyłaniają się podobieństwa między autorami.
    W dorobku myśli pedagogicznej ważne miejsce zajmują, wypracowane w praktyce, poglądy na osobowość wychowawcy Janusza Korczaka. Jako pierwszy wprowadził do procesu wychowania nowy element. Prawdziwemu wychowawcy do osiągnięcia efektów nie wystarczy, jak powszechnie sądzono poznać wychowanków. Rzeczą najważniejszą jest wczuć się w świat ich przeżyć - ale o Januszu Korczaku i jego poglądach napiszę szerzej w następnym rozdziale.
    Podsumowując należy stwierdzić, że w koncepcjach J. W. Dawida, M. Kreutza i Z. Mysłakowskiego dominuje tendencja do poszukiwania cech doskonałego nauczyciela - wychowawcy w nim samym bez konfrontowania go z terenem jego działalności a więc z wychowankami.
Prace ich opierają się głównie na tzw. normatywnej, dedukcyjnej metodzie, która na podstawie ogólnych założeń i doświadczeń pedagogicznych określa i postuluje takie, czy inne właściwości i oparte na nich postępowanie nauczyciela. Z tym zaś łączy się fakt uznawania przez nich wyłączności wpływu cech osobowych nauczyciela na efekty jego działalności pedagogicznej.
Poglądy te siłą rzeczy odwracały uwagę od pedagogicznej i społecznej problematyki zawodu nauczycielskiego.
    Od zależności pomiędzy organizacją szkoły i techniką pedagogiczną a efektami pracy nauczyciela. Od problematyki kształcenia nauczycieli na rzecz doboru nauczycieli ze względu na określone cechy psychofizyczne.
    Zaś poglądy S. Szumana i S. Baleya są bardzo bliskie poglądom współczesnej pedeutologii. Uważali oni, że efekty pracy nauczyciela - wychowawcy zależą od jego działalności pedagogicznej i wskazywali na potrzebę poszukiwań źródeł efektów wychowawczych nie w nim samym, lecz w jego pracy, działaniach, zachowaniach, w kontakcie z wychowankami.
    Poglądy tych autorów wskazały drogę badaniom empirycznym, które zostały zapoczątkowane na terenie psychologii społecznej i kontynuowane na terenie pedagogiki.
Badania te w znacznym stopniu podważały “teorię cech”, jako warunku skutecznego działania i stały się podstawą do nowego spojrzenia na osobowość nauczyciela - wychowawcy i efekty jego działalności.

Opracowała:Agata Adamska

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 22:59:09
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:59:09) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie