„Cel życia zawiera się w tym, by być szczęśliwym, by odnaleźć swoje zainteresowania”
A.S.Neill
Poznawałam dzieci w drugiej klasie gimnazjum, w której to miałam uczyć chemii. Aby bliżej poznać uczniów poprosiłam ich, aby każde powiedziało o swoich zainteresowaniach i o tym, co zapamiętali po pierwszym roku nauki chemii w gimnazjum. Było wiele radości i śmiechu podczas wypowiedzi uczniów. Ale moją uwagę zwróciło zachowane Tomka – chłopca siedzącego w ostatniej ławce. W miarę upływu czasu na lekcji, na twarzy chłopca pojawiały się grymasy, nasilając się coraz bardziej, aż nabierały charakteru tików. Na kilku kolejnych lekcjach zachowanie chłopca powtórzyło się, ale zauważyłam jednocześnie, że Tomek jest zawsze bardzo dobrze przygotowany do lekcji, ma zawsze odrobioną pracę domową (nawet zadania dla chętnych). Zgłasza się, choć podczas odpowiedzi zauważalny jest niepokój.
Na podstawie obserwacji dziecka oraz swojej wiedzy pedagogicznej i psychologicznej, a także literatury, doszłam do wniosku, ze Tomek to dziecko nadpobudliwe, wymagające indywidualnego traktowania z mojej strony.
Nadpobudliwość najprościej można zdefiniować „jako inny rodzaj pracy mózgu, co w efekcie utrudnia prawidłowe funkcjonowanie dziecka”. Po rozpoznaniu problemu nakreśliłam sobie mój plan oddziaływań. Spotkałam się z rodzicami chłopca. Są to ludzie z wyższym wykształceniem, mądrze kochający swoje dzieci, a Tomek jest ich drugim dzieckiem.
Mają jeszcze starszą córkę i młodszą - uczennicę klasy trzeciej szkoły podstawowej.
Tomek urodził się z niską wagą ciała – 1800 g, przejawiał wzmożoną drażliwość, łatwość płaczu, nie chciał spać, miał zaburzone łaknienie, potrzebował bez przerwy bliskości matki. Dlatego matka do trzeciego roku życia usypiała go na swoich rękach, śpiewając kołysanki i opowiadając bajki.
W okresie przedszkolnym Tomek miał trudności w przystosowywaniu się do norm w grupie, nie potrafił się podporządkować, a drobne niepowodzenia wywoływały u niego wybuchy złości.
W wieku szkolnym tj., gdy Tomek miał 9 lat i 5 miesięcy poddany został badaniom psychologicznym i neurologicznym (zał. Nr 1). Stwierdzono, że dziecko „ujawnia liczne cechy neurotycznego przystosowania (ma trudności z zasypianiem, ssie kciuk, obgryza paznokcie). Nie jest w stanie realizować wszystkich wymagań, które mu się stawia. Posiada potrzebę dominacji i aktualizacji siebie, bycia > - najlepszym”. Choć w okresie szkolnym trudno jest mu niekiedy skoncentrować uwagę przez całe 45 minut i wówczas pojawia się młodzieńczy bunt, że koleżanki są wyżej oceniane i bardziej zauważalne, ale jego ambicja i chęć bycia najlepszym sprzyjają pozytywnej pracy. Z badań wynika, że w dużej klasie nauczyciel może poświęcić 3% czasu takiemu uczniowi, ale on potrzebuje co najmniej 10-15% czasu nauczyciela. Ja na każdej lekcji staram się poświęcić Tomkowi około 2 minut – 5%.
Dużo rozmawiam z chłopcem. Zaproponowałam mu udział w kółku chemicznym, chętnie zgodził się uczęszczać. Słownictwo Tomka jest poprawne, zdania są krótkie, ale rzeczowe, zawierają duży zasób słów. Z prowadzonych obserwacji wnioskuję, że chłopiec posiada wielkie możliwości intelektualne. Na każdą lekcję chemii przygotowuje jakąś ciekawostkę wziętą najczęściej z Internetu, nadal chce być tym „super dobrym”, ale myślę, że zależy mu też na mojej pochwale i uznaniu. W profesjonalny sposób przygotowuje album dotyczący ekologii (zał. Nr 2)
Kolejny raz spotykam się z matką, rozmawiam na temat funkcjonowania Tomka w domu. Aktualnie chłopiec przejmuje na siebie część obowiązków ojca przebywającego na długiej delegacji – wykonuje drobne naprawy domowe, przyniesie zakupy itp. W szkole jest trochę wyciszony, zapewne ma poczucie, że doskonale spełnia się w roli gospodarza domu. Na pierwszy semestr otrzymuje z chemii ocenę bardzo dobrą, wszystkie kartkówki, sprawdziany, prace domowe są wykonane bardzo dobrze.
Moim marzeniem jest udział Tomka w konkursie chemicznym i aby tam potwierdził swoją wiedzę. Dnia 26. kwietnia na konkursie chemicznym Tomek uzyskał 47 punktów na 51 możliwych. Radość Tomka, moja i rodziców była ogromna. Kilkumiesięczna praca zaowocowała wielkim sukcesem chłopca. Zauważyłam, że po każdej lekcji zostaje, aby mnie o coś spytać i przedyskutować. Poczuł się doceniony, zrozumiany i życzliwie potraktowany, a o to jemu chodziło.
Zbliża się koniec roku szkolnego i podsumowanie osiągnięć uczniów. Tomek z chemii otrzyma za całoroczną pracę ocenę celującą. A gdybym nie objęła go szczególną uwagą, zainteresowaniem i indywidualną pracą? Myślę, że wówczas chłopiec nie byłby inspirowany do odkrywania w sobie nowych, coraz większych możliwości, a równocześnie udowodnienia, że jest „super dobry”. Uważam bowiem, że proces wychowania to nie narzucanie i przymuszanie, lecz delikatna pomoc do budowania zainteresowania i poszukiwania własnych dróg rozwoju. Jestem przekonana, że moja praca z Tomkiem (choć nie tylko z nim) rozwinęła jego zainteresowania i ciekawość poznania świata.
Analizowałam literaturę dotyczącą nadpobudliwości dziecka w wieku szkolnym, między innymi Hanny Nartowskiej „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Tomasza Wolańczyka, Artura Kołakowskiego i Magdaleny Skotnickiej „Nadpobudliwość psycho-ruchowa u dzieci – Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć – książka dla rodziców nauczycieli, lekarzy” oraz Gordona Serfonteina „Twoje nadpobudliwe dziecko – poradnik dla rodziców”.
Doszłam do wniosku, że właściwie skierowałam swoje oddziaływania, umożliwiłam bowiem Tomkowi wykonywanie różnych jednostkowych poleceń, jak również długofalowego działania, co pozwoliło mu na zaspokojenie jego wybitnie wzmożonej reaktywności emocjonalnej.
Myślę, że nieodzownym warunkiem powodzenia, a nawet sukcesu wychowawczego jest zrozumienie, że dziecko nadpobudliwe nie jest dzieckiem złym, lecz dzieckiem, które ma trudności w kierowaniu swoim postępowaniem i sprostaniu wymagań rodziny i szkoły. Zrozumienie tego faktu narzuca konieczność pomocy, a nie kary. Każdy człowiek, a szczególnie młody i nadpobudliwy, potrzebuje zrozumienia, życzliwości, akceptacji i przyjaźni. Zapewnia mu to ogólną równowagę psychiczną i chroni przed niepotrzebnymi emocjami.
Bibliografia:
- Gordon Serfontein „Twoje nadpobudliwe dziecko – poradnik dla rodziców”, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999 r.,
- Tomasz Wolańczyk, Artur Kołakowski i Magdalena Skotnicka „Nadpobudliwość psycho-ruchowa u dzieci – Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć – książka dla rodziców, nauczycieli i lekarzy”, BiFolium, Lublin 1999 r.,
- Hanna Nartowska „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Nasza Księgarnia 1976 r.,
- Danuta Osik i Anna Wojnarowska „Wspomaganie rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”, Wyd. UMCS, Lublin 2001 r.,
- Marian Łobocki “Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”, Impuls, Kraków 1999 r.,
- Bogusław Śliwerski „Współczesne teorie i nurty wychowania”, Impuls, Kraków 1999 r.,
- Thomas Gordon „Wychowanie bez porażek w szkole”, Instytut wyd. PAX, Warszawa 2000 r.
Autor:
Anna Gąsior |
