|
Metody pracy z uczniami z problemami w czytaniu i pisaniu
Wczesne wykrywanie zaburzeń rozwojowych i podjęcie szeroko rozumianej pracy wyrównawczej to jedno z zasadniczych ogniw oddziaływania pedagogicznego w przygotowaniu dzieci do podjęcia nauki w szkole. Im wcześniej podejmie się działania wyrównawcze ( reedukacyjne ) tym szybciej znikną trudności w nauce czytania i pisania. Jak najszybciej należy podjąć terapię psycho - pedagogiczną. Za terapię tę przyjęto uważać taki system zintegrowanych, zaplanowanych w czasie i zindywidualizowanych działań stymulująco - usprawniających i korekcyjno - kompensacyjnych realizowanych przez terapeutę, nauczyciela i rodziców wobec dziecka poprzez różne formy pomocy i przy udziale różnych specjalistów. Istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizowanie aktywności dziecka w taki sposób, aby poprzez zaspokajanie potrzeb, wyzwolenie pozytywnych zmian motywacyjnych, usprawnianie i korygowanie zaburzonych procesów, kompensowanie braków w zakresie poszczególnych funkcji, i przy oparciu się na najmocniejszych stronach
dziecka umożliwić mu dalszy pełny i wszechstronny rozwój. Całokształt oddziaływań terapeutycznych ma więc na celu rozwój i aktywizowanie tych wszystkich właściwości intelektualnych i osobowościowych ucznia, które umożliwiają mu pełne uczestnictwo w procesie dydaktyczno- wychowawczym realizowanym w szkole. Dla osiągnięcia postawionego celu niezbędna jest znajomość podstawowych, ogólnych norm postępowania, które powinny być przestrzegane w stosunku do każdego ucznia przejawiającego pewne odchylenia w rozwoju psycho -ruchowym. W pracy korekcyjno – kompensacyjnej z dziećmi dyslektycznymi szczególnie istotne jest jednoznaczne realizowanie trzech rodzajów oddziaływań terapeutycznych. Pierwsze z nich to usprawnianie
zaburzonych istotnych w opanowaniu czytania i pisania . Kolejny to doskonalenie techniki czytania i pisania oraz oddziaływanie terapeutyczne ogólnie uspokajające a jednocześnie motywujące dziecko do nauki. Wszelkie oddziaływania terapeutyczne kierowane są jednocześnie na sferę orientacyjno- poznawczą, emocjonalno- wolicjonalną oraz społeczną i przebiegają według następujących faz, kształtowanie interakcji wewnątrz grupowych oraz na linii terapeuta-dziecko, poddanie próbom samodzielnego wykonywania prostych zadań przy całkowitej aprobacie i pełnej gwarancji pomocy doraźnej ze strony osoby dorosłej, wdrażanie do samodzielnego pokonywania uporządkowanych pod kątem stopnia trudności zadań przy stopniowym wprowadzaniu oceny i kontroli wyników działania. Wdrażanie do nabywania wielostronnych doświadczeń zróżnicowanych pod względem treści, formy i stopnia trudności oraz wyzwalanie zainteresowań, aktywności i motywacji do samorzutnego uczestnictwa i samodzielnego działania a nawet współtworzenia procesu terapeutycznego. Prawidłowo realizowana terapia psycho-pedagogiczna to pełne zrozumienie trudności dziecka oraz znajomość zasad tego rodzaju prac. Pozytywne wyniki można osiągnąć jedynie wtedy, gdy ćwiczenia są właściwie dobrane i właściwie stosowane, gdy nie pogłębiają zaburzeń i nie utrwalają niewłaściwych nawyków i przyzwyczajeń w czytaniu i pisaniu. Terapię pedagogiczną prowadzi doświadczony terapeuta przy bieżącym współdziałaniu z nauczycielem dziecka i jego rodzicami. Jako działalność dydaktyczna i wychowawcza wymaga sformułowania zasad postępowania, którymi powinien kierować się terapeuta. Zasady terapii pedagogicznej jako działalności dydaktycznej wynikają z zasad dydaktyki ogólnej i metodyki nauczania, muszą jednak uwzględniać specyfikę pracy z dzieckiem o nieharmonijnym rozwoju i jego warunki rozwojowe, możliwości poznawcze i potrzeby. Terapia stanowi także formę działalności wychowawczej, dlatego też jej zasady respektują ogólne prawidłowości przebiegu procesu wychowania i sposoby postępowania w przypadkach zaburzonej sfery poznawczej, emocjonalnej, motywacyjnej i społecznej. Jedną z pierwszych zasad, jakiej należy przestrzegać w pracy z dziećmi o zaburzonym rozwoju to zasada indywidualizacji środków i oddziaływania. Punktem wyjścia przy planowaniu terapii jest analiza potrzeb i możliwości każdego ucznia indywidualnie. Dlatego przebieg oddziaływań terapeutycznych dostosowuje się do rodzaju, zakresu i stopnia nasilenia zaburzeń występujących u dziecka. Dzięki indywidualizacji łatwiej możemy dostrzec i korygować poprzez indywidualnie dobierane środki wszystkie niesprawności danego dziecka. Jednocześnie zasada ta wymaga pełnej akceptacji każdego dziecka takim, jakim ono jest i uznanie jego praw do inności, co powoduje nawiązanie pozytywnych więzi między dziećmi w grupie a także między dzieckiem a terapeutą. Zasada oddziaływania psychoterapeutycznego obejmuje elementy psychoterapii oraz działania związane z terapią pedagogiczną. Dzięki tej zasadzie zmierza się do wytworzenia prawidłowych postaw emocjonalno-osobowościowych, np. zwiększenia poczucia własnej wartości, likwidowania agresywności lub lękliwości itp., a także nauczania ucznia racjonalnego systemu pracy, wyposażenia go w zasób umiejętności i nawyków umożliwiających sprawne działanie. Zadaniem terapeuty jest nie tylko spowodowanie, aby dzieci mogły się uczyć lecz także, aby chciały się uczyć. Jako główną regułę postępowania przyjmuje się zasadę „Nie szkodzić, nie ośmieszać, nie dyskwalifikować, nie karać za to, co nie stanowi winy dziecka ; nie pogłębiać istniejących zaburzeń i nie przyczyniać się do powstania nowych".Działania psychoterapeutyczne nastawione są na eliminowanie i zapobieganie sytuacjom stresującym, stworzenie klimatu życzliwości i zaufania. Bardzo ważne jest zaspokojenie potrzeby sukcesu. Realizuje się to poprzez stawianie zadań, których wykonanie leży w możliwościach dziecka, i poprzez wykorzystanie jego zainteresowań. Istotne jest, aby terapia pedagogiczna była prowadzona w małych zespołach. Umożliwia to realizację zasady indywidualizacji a także powoduje, że dzieci nie odczuwają dyskomfortu z powodu inności, uczą się współdziałać z rówieśnikami, opanowują sztukę radzenia sobie z własnymi trudnościami. Zasada adekwatności i przystępności ćwiczeń umożliwia sensownie dobrać treść, a także formy i techniki realizacji programu terapii pedagogicznej. Zaczynając od ćwiczeń łatwych do coraz bardziej skomplikowanych. Ćwiczenia dobiera się, aby dziecko zawsze mogło dokończyć rozpoczętą czynność i mogło widzieć efekt swojej pracy. Pozwala to wdrożyć dziecko do wytrwałości i pokonywania coraz trudniejszych zadań. W czasie usprawniania funkcji zaburzonych wykorzystuje się funkcje dobrze ukształtowane. W celu zapobiegania powstawaniu wadliwych nawyków i niekorzystnych postaw osobowościowo-motywacyjnych należy wykorzystać zasadę wczesnego podejmowania pracy wyrównawczej. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na dzieci ryzyka dysleksji. które przed pójściem do szkoły nie uzyskały pełnej dojrzałości szkolnej. Im później obejmuje się dzieci dyslektyczne systemem oddziaływań terapeutycznych, tym dłuższego czasu będą one potrzebowały i bardziej różnorodnych oddziaływań. Zasada systematyczności i częstotliwości ćwiczeń zależy od rozległości i stopnia zaburzeń. Częstotliwość i systematyczność zajęć wpływa pozytywnie na opanowanie i utrwalanie nabytych umiejętności. Długotrwałe przerwy powodują częściowy lub całkowity regres. Utrwalanie umiejętności wymaga nie tylko systematyczności, ale także różnorodnych, urozmaiconych i atrakcyjnych dla dziecka form powtarzania . Zaburzoną funkcję należy ćwiczyć za pomocą różnych technik i środków. Bardzo dobre wyniki daje wykorzystanie w terapii zasady dotyczącej zainteresowań ucznia. jeśli ćwiczenia będą dotyczyć dziedziny, którą dziecko szczególnie się interesuje, wtedy łatwiej będzie je zmotywować do działania i współpracy z terapeutą. Efektywność oddziaływań pedagogicznych zależy od realizacji zasady pełnej współpracy terapeuty z nauczycielami. Nauczyciel, który zna rodzaj specyficznych trudności w nauce danego ucznia może na lekcjach dobierać właściwe metody pracy dydaktyczno- wyrównawczej, dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka. Wskazane jest pełne zsynchronizowanie działań nauczyciela i terapeuty. Skuteczność terapii w dużym stopniu zależy od współpracy pedagoga- terapeuty z rodzicami dziecka dyslektycznego. Nieprzestrzeganie zasady współpracy terapeuta-rodzice może przyczynić się do niepowodzenia terapii. Obowiązkiem terapeuty jest omówienie z opiekunami trudności dziecka wynikające z nietypowych zaburzeń w rozwoju, sposobu i możliwości wyrównania braków w czytaniu i pisaniu w warunkach domowych. Obowiązkiem rodziców jest wspieranie dziecka w pokonywaniu przez nie trudności szkolnych oraz pomagać w wykonywaniu planowych ćwiczeń w domu, rozmawiać , a nie zniechęcać , i motywować do stałego wysiłku związanego z nauką. Postępy w terapii zależą więc od wielu czynników . Od poziomu inteligencji – dziecko bardziej inteligentne potrafi znaleźć wiele sposobów na poradzenie sobie ze swoimi trudnościami. Od wieku
dziecka, im jest młodsze, tym szybsze i większe robi postępy w nauce. Od zakresu zaburzeń- im mniejszy zakres zaburzeń, tym lepsze rokowania, oraz- w podobny sposób- od stopnia głębokości tych problemów. Jeżeli dysleksji towarzyszą dodatkowe zaburzenia, np. nadpobudliwość , wtedy postępy w terapii są powolne, a rezultaty mało trwałe. Współpraca terapeuty z rodzicami – konsekwentna i systematyczna- pozwala na szybsze i większe sukcesy. Istotnym
czynnikiem jest także współpraca ze szkołą. Istnieją niestety czynniki opóźniające, względnie zakłócające przebieg terapii pedagogicznej. W środowisku domowym częstą przeszkodą jest niekorzystny układ stosunków wewnątrzrodzinnych, błędy wychowawcze rodziców, zwłaszcza niekonsekwentne oddziaływania, brak zainteresowania pracą szkolną dziecka, niedostrzeganie jego potrzeb psychicznych , specyfiki i prawidłowości rozwojowych dziecka . W środowisku szkolnym jedną z przyczyn niemożności osiągnięcia pełnej efektywności jest brak możliwości lub umiejętności elastycznego operowania programem nauczania. W praktyce szkolnej zindywidualizowane programy nauczania budzą wiele nieporozumień i kontrowersji. Nauczyciel wie o potrzebie indywidualizacji lecz w praktyce nie ma większych możliwości ich stosowania. Inna przeszkodą w osiągnięciu pełnej efektywności terapii mogą być kryteria oceny postępów szkolnych. Uczniowie o nieharmonijnym rozwoju wymagają odmiennych kryteriów oceny szkolnej, uwzględniających właściwości ich rozwoju. Oceny dzieci dyslektycznych powinny być zindywidualizowane- postępy ucznia należy oceniać w zestawieniu z początkowym poziomem jego trudności. Następnym czynnikiem zakłócającym pomyślność oddziaływań korekcyjno- kompensacyjnych jest brak współpracy nauczyciela z terapeutą. Często wynika to z niedostatecznej wiedzy nauczycieli o zjawisku dysleksji. Wśród czynników zakłócających przebieg procesu terapii znajdują się również wszystkie sytuacje zwiększające napięcie emocjonalne ,np. przejawy zdenerwowania wobec dzieci. Destruktywny wpływ mają również wymagania niedostosowane do możliwości rozwojowych tych dzieci. Niekorzystne są również ponaglania zmierzające do przyspieszenia tempa pracy, wprowadzanie elementów konkurencji, stawianie innych za wzór. Wielu terapeutów uważa, że należy raczej „postępować za dzieckiem” i starać się stwarzać mu maksymalnie korzystne warunki do rozwoju potencjalnych możliwości, niż wymuszać opanowanie pewnych sprawności. Prawidłowością rozwojową jest swoiste dla każdego jego tempo rozwoju i zawsze można spodziewać się spowolnienia lub przyspieszenia jego tempa.
Opracowała : EWA KURAN
pedagog
|
