mgr Dorota Dobias
Strach, stres, brak przygotowania, klasówka lub zapowiedziane odpytywanie – oto najczęstsze i najbardziej znane powody ucieczek z lekcji. Czy są one konieczne i na stałe wpisane w uczniowską dolę?
Wagary to poważny problem, który dotyka dzisiejsze szkoły. Znają go dobrze zarówno uczniowie jak, i nauczyciele.
Według L. Mościckiej wagary (przynajmniej niektóre) są bezsprzecznie próbą ucieczki ucznia od trudności, z którymi nie umie sobie poradzić. Dzieje się tak wówczas, gdy uczeń ucieka z określonych zajęć, gdyż spodziewa się weryfikacji jego wiedzy, czy to przez sprawdzian, czy też przez odpytywanie, a przewiduje, że wynik nie będzie dla niego pomyślny.
W innym aspekcie wagary można uznać także za środek umożliwiający osiągnięcie jakiegoś celu ( nie będzie to już próba uniknięcia doraźnej przykrości, lecz przeciwnie – dążenie do osiągnięcia pożądanego stanu przyjemności), na przykład określonej rozrywki w niedozwolonym towarzystwie rówieśników. Wagary mogą być próbą zaspokojenia ważnych
(z punktu widzenia rozwoju jednostki) potrzeb. Mogą być także reakcją na frustrację (niepowodzenia w nauce) lub groźbę frustracji, czyli przewidywaną możliwość zablokowania stanu aktywacji podstawowych potrzeb.
H. C. Lindgren zwraca uwagę, że każdy człowiek stosuje różne rodzaje manewrów, w celu uniknięcia niepokoju i jego przyczyn. Pisze on: „[...] te formy zachowania nazywają się pospolicie mechanizmami zachowań, mechanizmami ucieczki lub mechanizmami obronnymi. Mechanizmy tego rodzaju występują zwykle razem ze złym zachowaniem się.”
L. Mościcka podkreśla, że z tego punktu widzenia wagary można uważać za jeden
z mechanizmów obronnych, w tym wypadku mechanizmów niedozwolonych. Są one niezaprzeczalnie jednym z elementów złego zachowania się. Na przykład stają się konsekwencją niewłaściwego traktowania obowiązków szkolnych
w zakresie odrabiania lekcji. Brak zadania domowego, czy nie przygotowanie się do zajęć, stają się motywami i usprawiedliwieniem dla wagarów, pojawiającym się jako czynnik mobilizujący, czy też aktywizujący działanie. Dzięki analizie przyczyn leżących
u podstaw ucieczek z lekcji, wyróżnić można ich następujące grupy:
Wagary konfliktowe – istnieją na podłożu wadliwego układu stosunków między nieletnim a szkołą. W tej grupie można wyróżnić szereg powodów ucieczek z zajęć szkolnych, np.: lęk, poczucie bezradności, brak zainteresowania przedmiotem, lenistwo, antypatia wobec nauczyciela.
Wagary koleżeńskie – tak można określić wagary będące wyrazem
lub następstwem układu stosunków koleżeńskich między nieletnim
a rówieśnikami z klasy. Motywem opuszczania lekcji może być opinia społeczna określonej grupy koleżeńskiej. Jednostka bądź nie chce przeciwstawiać się tej opinii, gdyż zależy jej na pozytywnych układach
z grupą (nawet za cenę przyjęcia jej negatywnych postaw życiowych), bądź obawia się poniesienia konsekwencji w postaci dyskryminacji objawiającej się
w upokarzających przezwiskach lub innej formie manifestowania pogardy
z odrzuceniem z grupy włącznie.
Wagary przestępcze – nieletni podejmują wagary w celu stworzenia warunków dla aktywizacji swoich potrzeb i skłonności (najczęściej negatywnych pod wzglądem moralnym).
S. Batawia twierdzi, że taka „przestępcza tendencja” wagarów pojawia się zwykle w wyniku nasilenia wagarowania w ogóle. Dyktuje ją bowiem konieczność zdobycia środków materialnych, aby pobyt poza szkołą uczynić przyjemniejszym, poprzez umożliwienie sobie korzystania
z wielu płatnych rozrywek, tj.: lunapark, kino, cukiernie, salony gier, alkohol i inne używki, itd.)
Wagary więc, jako zjawisko wychowawcze, są reakcją nieletniego na ujemne warunki panujące w jego otoczeniu, nie pozwalające zaspokoić różnorodnych, osobistych potrzeb psychicznych.
Dorota Dobias |
