www.szkolnictwo.pl

 PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY DLA DZIECI Z RODZIN Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM

Terapia dzieci z problemem alkoholowym ma kilka celów:

1. pomoc w zrozumieniu przez dziecko tego, co się wokół niego dzieje, po to by uświadomić mu, że nie jest za to odpowiedzialne ( odciążenie dziecka z odpowiedzialności za to, co dzieje się w jego rodzinie w związku z alkoholizmem rodzica ).
   Jedną ze strategii oddziaływań terapeutycznych jest uczenie dziecka zgody na to, że nie ma ono kontroli nad zachowaniem i życiem innych (rodziców), wraz z równoczesnym uświadomieniem mu możliwości dysponowania własnym życiem.
2. Oczyszczenie z zalegającego cierpienia –umożliwienia ekspresji uczuć, które dzieci muszą w innych sytuacjach(w domu ,w szkole) tłumić bądź ukrywać.
3. Przeżycie siebie w roli dziecka ze wszystkimi przysługującymi dziecku prawami.
   Prawa Kaplera:
        Nie jesteś w żaden sposób odpowiedzialny za to, co się stało z tobą i w twoim domu.
   Dzieci nie są za to odpowiedzialne.
   Dorośli mogą, jeśli zechcą sami rozwiązać swoje problemy. Dzieci mogą zająć się tylko swoimi dziecięcymi problemami.
   Masz prawo mówić o swoich kłopotach i dostać każdą potrzebną ci pomoc od dorosłych.
   Dorośli są od tego aby pomagać dzieciom. Mówienie o swoich kłopotach jest dobre i pozwala uzyskać potrzebną ci pomoc .
   Korzystanie z pomocy daje ci więcej szans. Masz prawo do beztroski , zabawy i nie przejmowania się sprawami innych bardziej niż swoim.
   Nie jesteś sam i nie musisz się tak czuć .Zadaniem dorosłych jest zajmować się tobą.
   Możesz popełniać błędy i nie radzić sobie świetnie. To naturalne, że dzieci nie radzą sobie z czymś i nie są przez to odrzucane .
   Niezależnie od tego co robisz jesteś kochany i atrakcyjny.
   Masz prawo do troski od innych i bezwzględnej ochrony ciebie .Zadaniem dorosłych jest troszczyć się o ciebie i bronić cię zawsze gdy tego potrzebujesz.
   Masz prawo czuć to co czujesz i oczekiwać od dorosłych, że to szanują. Twoje uczucia są tak samo dobre i poważne jak ich.
4. Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokajaniem swoich potrzeb.
5. Zbudowanie systemu oparcia i ochrony siebie.
6. Wzmocnienie poczucia własnej wartości i dbanie o siebie.

• Dostarczanie dzieciom wiedzy ( np. szeroko pojęta edukacja alkoholowa, poznanie emocji i sposobów radzenia sobie z nimi )
• Rozmowy o kłopotach i przeżyciach .
• Zajęcia, zabawy(od ruchowych, przez plastyczne, muzyczne, teatralne) pozwalające pobyć dzieckiem w sposób twórczy
• Ćwiczenie różnych , przydatnych w życiu umiejętności (np. atrakcyjnego prezentowania się , konstruktywnych sposobów komunikowania się itp.) Istotne jest by grupa terapeutyczna dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym nie była utożsamiona jako alkoholowa. Należy zajmować się różnymi sprawami nie zaś tylko problemami alkoholowymi

1. Przełamanie onieśmielenia członków grupy –przełamanie barier psychicznych tkwiących w dzieciach związanych najczęściej z lękiem przed otwartym wyrażaniem siebie, z obawą przed ośmieszaniem. Rozluźnienie emocjonalne jest bardzo ważne w początkowej fazie kontaktów z grupą.
2. Wzajemne poznawanie uczestników i oswojenie ze sobą – pierwszy etap tworzenia grupy. W każdej grupie znajdują się osoby nieśmiałe, zahamowane, mające kłopoty z autoprezentacją – ćwiczenia służące wzajemnemu poznaniu dają szansę wszystkim, a szczególne tym stojącym na uboczu grupy
   Wzajemne poznawanie się:
   • przyśpiesza i ułatwia nawiązywanie bliższych kontaktów,
   • pozwala dobrze wykorzystać talenty poszczególnych członków dla obsadzenia ważnych w funkcjonowaniu grupy ról,
   • ułatwia wypracowanie wspólnych celów i norm,
   • sprzyja integracji i zwiększa satysfakcję z bycia razem,
   • umożliwia wszystkim prezentację swoich upodobań czy predyspozycji,
   • stwarza możliwość odnalezienia osób o podobnych zamiłowaniach.
3. Ustalenie reguł pracy grupy.
4. Wypracowanie systemu norm obwiązujących w grupie.
   • budowanie poczucia wspólnoty grupowej,
   • poszerzenie wiedzy na temat potrzeb grupy,
   • poszukiwanie i analiza celów grupowych,
   • zwiększenie uczucia solidarności grupowej i uświadomienie własnego wkładu w rozwój funkcjonowania grupy,
   • sformułowanie „ kodeksu moralnego” grupy,
   • uświadomienie znaczenia reguł i norm grupowych dla współżycia i współpracy,
   • zwiększenie poczucia tożsamości grupowej.
5. Budowanie zaufania.
        W grupie, w której członkowie nie mają do siebie zaufania, trudno jest poczuć się dobrze i bezpiecznie, zwierzyć z problemów czy prosić o pomoc. Członkowie takiej grupy angażują dużo energii w obronę tajemnic oraz ukrywania swoich prawdziwych uczuć i myśli. Takie zachowania blokują możliwość zmiany, pogłębiają poczucie zagrożenia i wyobcowania z grupy.
        Pierwszym i podstawowym działaniem zmierzającym do zbudowania w grupie klimatu zaufania i bezpieczeństwa było stworzenie warunków do wzajemnego poznania. Łatwiej jest być otwartym wobec osób, które się dobrze zna, niż wobec tych, których reakcji nie sposób przewidzieć.
   Ćwiczenia z tego zakresu dają dzieciom okazję do:
   • zastanowienia się, w jakim stopniu i dlaczego ufają swoim kolegom w grupie,
   • refleksji nad własną gotowością do otwartego komunikowania się,
   • przeżycia doświadczenia obdarzania zaufania innych,
   • bardziej otwartego porozumiewania się i nawiązywania bliższych więzi emocjonalnych z członkami grupy.
   Należy uświadomić dzieciom, że każdy mówi innym osobie tyle tylko, ile chce; tak otwarcie, na ile go stać.
6. Zabawy i rozmowy z dziećmi, na temat ich aktualnych przeżyć.
7. Uczenie podstawowych umiejętności interpersonalnych – rozwijanie empatii i zrozumienia.

• rozwijają wyobraźnię ,
• uczą patrzeć na sytuację z różnych punktów widzenia,
• pogłębiają zdolności empatycznego rozumienia i odczuwania
• sprzyjają poznaniu się dzieci na głębszym poziomie i poprawiają wzajemne stosunki w grupie.

1. Podstawowa edukacja o chorobie alkoholowej i rodzinie z problemem alkoholowym.
2. Ogólne rozmowy o problemach dzieci w takich rodzinach (co przeżywają , co się z nimi dzieje ) i skali problemu ( dzieci z takim doświadczeniem jest wiele ) –krótkie mini – wykłady ok. 10 min.

1. Rozmowy z dziećmi o ich przeżyciach domowych –pierwszy moment powrotu do przeszłości (pomoc w odreagowaniu emocji i napięć ).
2. Wprowadzenie normy mówienia o aktualnych trudnościach.
3. Ćwiczenie umiejętności uważnego słuchania , nie przeszkadzania gdy ktoś mówi o ważnych dla siebie sprawach.
        Na tym etapie zostaną wykorzystane ćwiczenia obejmujące różne aspekty procesu komunikacji .
   Głównym ich zadaniem jest :
   • umożliwienie dzieciom zrozumienia istoty procesu komunikacji i poznanie przyczyn zakłóceń,
   • doskonalenie umiejętności związanych z nawiązywaniem kontaktu, uważnym słuchaniem i komunikowaniem zrozumienia,
   • pomoc w jaśniejszym wyrażaniu własnych uczuć i myśli (zignorowanie lub stłumienie uczucia powodują wiele problemów w psychicznym funkcjonowaniu człowieka i zakłócają komunikację
   
   IV etap
   Zajęcia rozwojowe – TWORZYMY SIEBIE
   1. Ćwiczenia nowych umiejętności, uczenie się zaspokajania potrzeb dziecięcych ( jest to szczególnie istotne , gdyż dzieci te cechuje często niedorozwój potrzeby zabawy i odpoczynku.
   2. Uczenie konstruktywnych metod spędzania czasu wolnego.
   3. Uczenie się korzystania ze swoich mocnych stron (pogłębienie wiedzy o samym sobie i wzmocnienie poczucia własnej wartości) :
      • rzetelna wiedza osobie pomaga sensownie kierować własnym życiem,
      • orientacja w swoich potrzebach, aspiracjach i możliwościach pozwala pełniej realizować życiowe cele,
      
           Ćwiczenia z zakresu „Samopoznania” mają na celu zachęcanie dzieci do penetrowania różnych obszarów samoświadomości – potrzeb , wartości , filozofii życiowej: niekiedy dotyczą strefy bardzo intymnej , niechętnie ujawnianej innym, dlatego też dzieci muszą mieć pewność , że nikt wbrew ich woli nie wejdzie do nich wewnętrznego świata .
      To, jak myślimy o sobie i co do siebie czujemy , wpływa na sposób w jaki traktujemy własną osobę i innych ludzi . Samoakceptacja wyzwala zaufanie i wiarę we własne siły , skłania nas do wykorzystywania możliwości i korygowania zachowania pod wpływem krytyki .
      Wykorzystywanie ćwiczeń wzmacniających poczucie własnej wartości ma za zadanie :
      • pomoc uczniom w zmianie stosunku do samych siebie ,
      • ułatwienie dostrzeżenia mocnych stron i nauczanie jak korzystnie je prezentować ,
      • wzmocnienie wiary we własne możliwości ,
      • dostarczanie pozytywnych informacji od innych osób o nas samych , ułatwiając w ten sposób weryfikację dotychczasowych sąsiadów ,
      • utrwalenie nawyków szukania w ludziach przede wszystkim tego , co dobre i wartościowe ,
      • nauczanie wyrażania aprobaty i akceptacji,
   4. Ćwiczenie umiejętności asertywnych
           Życie w grupie wymaga liczenia się z potrzebami i interesami innych , ale nie oznacza wcale rezygnacji z własnych potrzeb i praw.
      Asertywność to umiejętność pełnego wyrażanie siebie w kontakcie z innymi . Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie , uczucie i stanowcze wyrażanie swoich uczuć , postaw , opinii i pragnień w sposób respektujący uczucia , postawy, opinie i pragnienia drugiej osoby.
           Ćwiczenia pomagają dzieciom uświadomić sobie własne prawa w kontaktach społecznych , nauczą , co to znaczy być asertywnym , jak realizować swoje potrzeby i prośby , mówić „nie ” oraz jak bronić własnych przekonań i opinii.
           Nabyte umiejętności asertywne odgrywają znaczną rolę w przeciwstawieniu się negatywnym wpływom otoczenia , są też ważnym elementem w profilaktyce uzależnień .
   5. Uczenie się umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych z rówieśnikami i dorosłymi.
   6. Rozwijanie indywidualnych talentów , zamiłowań .
           Wszelkiego rodzaju twórczość artystyczna – plastyczna , literacka , muzyczna , teatralna daje nam okazję do przeżycia radości , ułatwia wyrażanie siebie – swoich myśli i nastrojów , pozwala przeżyć satysfakcję z własnych dokonań , wzmacnia wiarę w siebie i poprawia , samoocenę , jest przyjemnością , relaksem , zabawą .
   
   V etap
         Budowanie systemu oparcia i ochrony siebie .
   1. Zwiększenie umiejętności związanych z dbaniem o własny rozwój i zaspokojeniem swoich potrzeb .
      Ćwiczenia wykorzystane na tym etapie z grupą spełniają następujące funkcje :
      • uczą , jak konstruować i realizować program pracy nad własnym rozwojem ,
      • ułatwiają sformułowanie osobistych celów ,
      • wzbudzają motywacje samodoskonalenia ,
      • uczą umiejętności podejmowania decyzji ,
      • służą rozwijaniu poczucia sprawstwa – poszerzeniu świadomości wpływu na otoczenie , swoje życie i własny rozwój oraz kształtowaniu zaradności życiowej .
   2. Budowanie systemu zaufania.
   
   
   Literatura pomocnicza :
   1. Areonson E. Człowiek – istota społeczna. Warszawa PWN 1995r.
   2. Chomczyńska – Miliszkiewicz M. , Pankowska D. –Polubić szkołę. Ćwiczenia grupowe do pracy wychowawczej. Warszawa WSiP 1995r.
   3. Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne . Program profilaktyczny dla młodzieży. Ćwiczenia grupowe. Warszawa MEN 1991r.
   4. Jakubowska . B, Łypacewicz A., Rylke H. ( red) Ja i inni. Warszawa WSiP 1989r .
   5. Mellibruda J. Poszukiwanie samego siebie . Warszawa Nasza Księgarnia 1980r.
   6. Wiśniewska M. Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe.
   7. Włodarski Z. Jestem człowiekiem i żyję wśród ludzi. Warszawa WSiP 1991r.
   Opracowała : Wanda Szumska