|
Znaczenie poziomu rozumienia wierszy dla rozwoju umysłowego dziecka.
Niniejsze rozważania poświęcone są problematyce ukazującej, jak wielkie znaczenie dla rozwoju umysłowego dziecka odgrywa rozumienie wierszy. Swoje rozważania na tym etapie rozpocznę od wyjaśnienia pojęcia utworu literackiego. Otóż utwór literacki jest systemem znaków literackich. Proces, jaki zachodzi między nadawcą a odbiorcą dzieła literackiego nazywany komunikacją literacką. Przykładem tej komunikacji jest proces odbioru utworów wierszowanych w szkole.
Między autorem (nadawcą) a odbiorcą (uczniem) występuje także ogniwo pośrednie: podręcznik szkolny, opracowania pomocnicze i nauczyciel, który pomaga w nauce tego odbioru. W każdym można dostrzec istnienie tradycji literackiej (diachronia). Tymi treściami zajmuje się głownie badacz. Uczeń tej tradycji na ogół nie dostrzega i utwór sprowadza do układu kultury literackiej, w której żyje. Stąd płynie wniosek, że kształcenie literackie powinno się realizować na każdym poziomie edukacji. Mam tu na uwadze ogromną rolę nauczyciela, jako kierownika całego procesu dydaktycznego; nauczyciela, który w sposób prawidłowy przybliża dziecku świat poezji. Sprawia, że prawidłowy poziom rozumienia jej pozwala w pełni kształtować rozwój umysłowy dziecka.
Poezja jest ambrozją życia i dlatego odgrywa ogromne znaczenie w rozwoju całej psychiki człowieka.
Wielu zwolenników ma pogląd o dużej sile oddziaływania utworów poetyckich na odbiorców, czytelników. Bez takiego przekonania nie byłoby tak wielu książek, nie byłoby dzieł znakomitych.
Jak twierdzi H. Wichura "siła oddziaływania wynika stąd między innymi, że autorzy utworów dzielą się swoimi doświadczeniami i przeżyciami, które zawsze są związane z pewnymi okolicznościami w sensie historycznym, geograficznym i społecznym".
Mały początkujący czytelnik jest ciekaw świata, szuka odpowiedzi na różne pytania. Odbiór dzieł literackich, ich analiza ma pomóc uczniom rozumieć drugiego człowieka. Lektura wywołuje przeżycia literackie, które rozumiem jako reakcję czytelnika na treść i formę utworu, oczywiście reakcję emocjonalną przeżycie literackie różni się od innych przeżyć estetycznych bogactwem doznań, jakich dostarcza czytelnikowi utwór poetycki.
Przez utwór literacki poznają dzieci świat przeżyć. Sytuacje przedstawione w utworach poetyckich są bardziej urozmaicone, bardziej wartko się toczą, aniżeli w życiu codziennym. Dzieje bohaterów, ich losy, przygody, opis przyrody, ukazują to, czego dziecko nie widziało, lub też to, z czym stykało się, na co dzień, ale nie zwraca uwagi, nie dostrzega. Spełniają, więc utwory poetyckie funkcję poznawczą. Uczą jednocześnie spostrzegania piękna nawet w tym, co niepokaźne, zdawałoby się niegodne zainteresowania. Przeżycia poetyckie, rozumienie utworów dostarcza także wzorców osobowych, sposobów właściwego zachowania się. Rodzi się w uczniach nie tylko przeżycie związane z treścią utworu, ale także wrażliwość na piękno słowa, dobór środków artystycznego wyrazu, formy.
Poziom rozumienia utworów poetyckich wpływa na rozumienie różnych sytuacji społecznych, motywów postępowania, zachowań innych. Literatura a przede wszystkim poezja, jej pełny i zrozumiały odbiór może zmienić naturę osobowości. Może być przykładem na wrażliwość i wnikliwe myślenie. Przyczyniają się do tego piękne wyrażenia, zwroty, frazy zawarte w utworze poetyckim. Dzięki nim dziecko zaczyna poprawniej wypowiadać się i doskonalić swój język ojczysty. Rozumienie poezji ma ogromne znaczenie również dla rozwoju myślenia..
To, w jaki sposób dziecko rozumie wiersz pozwala mu na analizę treści i wyciąganie wniosków - jako głównych myśli utworu. Właściwie rozumiany wiersz pozwala dziecku inaczej postrzegać świat, widzieć go w lepszym świetle, być pełnym optymizmu. Dzieci uczą się chętnie wierszy na pamięć, lubią je recytować i potem długo je jeszcze pamiętają. Któż z nas nie pamięta Stefka Burczymuchy lub Lokomotywy. Jeszcze dzisiaj wzruszamy się losem Słonia Trąbalskiego.
Zatem właściwie rozumiany utwór poetycki, prawidłowy jego odbiór ma istotne znaczenie dla rozwoju umysłowego dziecka. Przyczynia się również do kształcenia osobowości w dorosłym życiu.
Tak rozumiane znaczenie poziomu rozumienia wierszy dla rozwoju umysłowego dziecka zależy od samego nauczyciela. Jego powodzenie w skutecznej realizacji lekcji poświęconej opracowaniu wierszy, zależy od gruntownej znajomości materiału nauczania w zakresie zagadnień związanych z omawianym tematem - od szczegółowej znajomości utworów poetyckich przeznaczonych dla danej klasy.
Bożena Maria Nowacka
Materiały pomocnicze
1. H. Wichura: Optymalne warunki wielostronnego kształcenia w nauczaniu początkowym. Białystok 1987
2. M. Kwiatkowska: Przeżycia poetyckie a moralne postawy uczniów. Warszawa 1989
|
