Wszyscy żyjemy w czasie zagrożeń bezpieczeństwa i zdrowia człowieka. Szybki rozwój cywilizacji i nerwowy tryb życia eksploatują nas. Inwestujemy w świat techniki i często zapominamy, że to człowiek jest wartością nadrzędną. Wszystko co powstaje winno być tworzone dla niego, ale nie kosztem jego a tym bardziej przeciwko niemu. Na wiele spraw nie mamy bezpośredniego wpływu. Ale wszyscy będziemy zgodni, że wartością najważniejszą dla człowieka jest jego zdrowie.
Zdrowe społeczeństwo będzie twórcze, przedsiębiorcze i aktywne. Społeczeństwo czerpie swoje siły i pomysły z potencjału tkwiącego w młodym pokoleniu. Dlatego główny nacisk musimy kłaść na zdrowie naszych dzieci.
W procesie wychowania zdrowotnego stanowiącego integralną część wychowania ogólnego, przedszkolnego i szkolnego istotną rolę odgrywa zarówno środowisko i warunki sanitarno higieniczne jak i wzory osobowe rodziców, nauczycieli, grup rówieśniczych, a także właściwa organizacja życia szkolnego i domowego. Wychowanie zdrowotne wymaga systematycznej współpracy środowiska szkolnego z domowym oraz odpowiedniego poziomu kultury zdrowotnej obu środowisk. Zarazem pewne nawyki i przyzwyczajenia, które dziecko nabywa w przedszkolu i szkole, przenosi do domu, wpływając korzystnie na zmiany zachowania rodziców.
N. Wolański dzieli czynniki decydujące o zdrowiu człowieka na cztery grupy:
- czynniki genetyczne ( sposób działania genotypu) i pozagenetyczne ( wpływ właściwości konstytucjonalnych na płód);
- czynniki środowiskowe;
- tryb życia ( praca, nauka, wypoczynek, sposób żywienia);
- kultura zdrowotna ( poziom wiedzy o zdrowiu) i praktyczne jej wykorzystanie.
Zatem dbając o zdrowie dzieci musimy pamiętać o ich prawidłowym odżywianiu, zapewnieniu odpowiednich warunków pracy i wypoczynku, działaniach higienicznych, zapobieganiu chorobom, unikaniu zagrożeń w postaci używek, szkodliwych nawyków i nałogów.
Zdrowe odżywianie jest najważniejszym czynnikiem właściwego rozwoju młodego człowieka. Jedzenie ma dostarczać składników budulcowych dla organizmu oraz zapewnić mu prawidłowe funkcjonowanie. Pożywienie jest dla ludzi tym czym dobre paliwo dla samochodu. Nie można nalać nieodpowiedniego, bo samochód nie pojedzie, albo się zepsuje. Należ pamiętać, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka potrzebnych jest wiele składników. Jednocześnie muszą być zachowane odpowiednie proporcje między nimi. Brak jednego z nich zaburza pracę całego układu np. niedobór żelaza powoduje zmniejszenie zdolności skupienia uwagi i umiejętności rozumowania, upośledza pamięć i zdolność uczenia się oraz ogólnie pogarsza wyniki w nauce dziecka. Spożywanie przez dzieci np. chipsów (z przewagą tłuszczów i soli) oraz nadmiernej ilości słodyczy ( duża wartość energetyczna) stają się przyczyną otyłości i nadwagi. Picie reklamowanych przez media napojów typu coca- cola, uszkadza szkliwo zębów oraz wypłukuje wapno z kości młodego człowieka. Należy zatem pamiętać iż prawidłowe żywienie to nie tylko odpowiednia ilość pożywienia, częstotliwość przyjmowania, ale przede wszystkim wysoka wartościowość spożywanych produktów. Dieta powinna być urozmaicona, składająca się z różnorodnych składników w odpowiednich ilościach i proporcjach. Nieracjonalne żywienie dzieci będzie powodowało kłopoty szkolne: trudności z koncentracją uwagi, pamięcią, będzie przyczyną agresji i pesymizmu. Złe odżywianie stanie się powodem wielu chorób: nadwagi, otyłości i wad postawy.
Dzieci, które będą nauczone prawidłowych nawyków żywieniowych w przyszłości same będą dbały o odpowiednie odżywianie, kulturę jedzenia i będą przekazywały tę wiedzę następnym pokoleniom.
Ćwiczenia fizyczne i zajęcia sportowe to jedna z najkorzystniejszych dla zdrowia forma spędzania czasu. Uczenie się, myślenie, twórczość, inteligencja to procesy nie tylko mózgu, ale całego ciała. Od urodzenia przez całe życie ruch fizyczny odgrywa ważną rolę w tworzeniu sieci komórek nerwowych, które stanowią istotę uczenia się. Ćwiczenia fizyczne kształtują mięśnie, serce, płuca, warunkują prawidłową współpracę prawej i lewej półkuli mózgowej. Wysiłek regeneruje naczynia krwionośne- stają się one elastyczne, rozszerzają się lub zwężają w zależności od potrzeb organizmu. Po wysiłku uderzają do głowy poprawiające nastrój endorfiny, tzw. hormony szczęścia. Tak więc ruch jest najlepszym lekarstwem na stres.
Z punktu psychologicznego udział dziecka w zabawach i grach ruchowych zaspokaja wiele jego potrzeb:
- potrzebę walki, rywalizacji i konfrontacji z innymi,
- potrzebę przynależności do grupy , identyfikowania się z nią,
- potrzebę utrzymywania stosunków emocjonalnych,
- potrzebę uznania, sukcesu, poczucia własnej wartości,
- potrzebę samorealizacji i spełnienia się.
Aktywność fizyczna jest więc lekarstwem o bardzo szerokim zasięgu, doskonali sprawność funkcjonowania człowieka , wzmacnia go fizycznie i psychicznie.
Higiena ciała i umysłu
Mówiąc o zdrowiu nie można pominąć higieny osobistej dziecka, czystości ciała i ubrania, pielęgnowania zębów. Nawyki higieniczne poprawiają samopoczucie, ale są też bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na zdrowie. Mając na uwadze higienę umysłu w szkole zmęczenie ucznia usuwane jest w czasie przerw. Liczba, czas trwania, rozłożenie przerw zależy od intensywności i rodzaju pracy oraz wieku ucznia. W czasie przerw dziecko powinno wykonywać dowolne zajęcia ruchowe. Praca ucznia w domu wymaga również określonego wymogami higienicznymi reżimu. Odrabianie lekcji do późnych godzin wieczornych wpływa niekorzystnie na odpoczynek nocny, a zdolność skupiania uwagi i pojmowania jest wówczas upośledzona. Uczniowie niedostatecznie wyspani, rano wstają z dużą trudnością, w ciągu dnia skarżą się na bóle głowy. Odrabianie lekcji dziecko winno rozpoczynać od najtrudniejszych prac, przedmioty najłatwiejsze zostawiając na zakończenie pracy domowej. Pokój, w którym uczeń odrabia lekcje powinien być dobrze wywietrzony i oświetlony, a stół i krzesło dostosowane do wzrostu i proporcji ciała, podobnie jak ławka w szkole. Przy odrabianiu prac dziecko winno stosować kilkuminutowe przerwy dla odprężenia narządu wzroku, mięśni i całego tułowia. Niezwykle ważna jest właściwa pozycja przy czytaniu, pisaniu i odrabianiu lekcji, ponieważ zapewnia ona swobodę oddychania, oszczędza wzrok, zapobiega wadom postawy.
Nie uleganie nałogom i uzależnieniom
Wielka jest tutaj rola domu i środowiska rówieśniczego. U dziecka główną formą uczenia się właściwych zachowań jest naśladownictwo. Z przykładu dziecko uczy się i czerpie wzorce. W większości polskich rodzin przekazuje się szkodliwe wzorce np. w sferze nałogów: palenia tytoniu, nadużywanie alkoholu, bierny tryb życia przed telewizorem lub komputerem. Jednocześnie życiu młodego człowieka towarzyszą zarówno w szkole jak i w domu napięcie, frustracje i niepewność. Stres staje się przyczyną wielu niepowodzeń szkolnych, ucieczek do nałogów: nikotynizmu, alkoholizmu czy narkomanii. Tutaj wielka odpowiedzialność spoczywa na rodzinie, która winna dawać właściwe wzorce osobowe. Rodzice powinni interesować się tym co nasze dzieci robią, w jaki sposób, z kim i gdzie spędzają wolny czas, co oglądają, po jaką literaturę sięgają. Jednocześnie powinni uczyć wartościowych wyborów, pokazywać konkurencyjne sposoby spędzania wolnego czasu, stwarzać możliwości rozwoju różnych zainteresowań.
Pamiętajmy tylko w klimacie ciepła i miłości, tam gdzie dominuje mądrość i rozsądek można ukształtować zdrowego psychicznie i fizycznie człowieka. Literatura:
Kacprzak M., Higiena szkolna, PZWL, Warszawa 1958;
Radiukiewicz S. B., Medycyna szkolna, PZWL, Warszawa 1973;
Wolański N. , Parizkowa J. Sprawność fizyczna, a rozwój człowieka, SiT, Warszawa 1976;
Wolański N. Rozwój biologiczny człowieka, PWN, Warszawa 1986.Napisała: Jolanta Kruszewska |
