Wychowanie dla pokoju powinno być ciągłym procesem w toku zajęć lekcyjnych z wszystkich przedmiotów, na różnych poziomach edukacji.
Szczególnie duże możliwości oddziaływań w sferze przygotowania dzieci i młodzieży do życia w pokoju dają przedmioty społeczne, humanistyczne, artystyczne. Znajduje to wyraz w doborze haseł tematycznych, lektur, uwagach o ich interpretacji. Takie przedmioty, jak geografia, historia, wiedza o społeczeństwie, pozwalają przedstawić młodzieży przeszłe i współczesne warunki życia własnego i innych narodów – wzajemne między nimi relacje i możliwości współdziałania dla wspólnego dobra oraz główne problemy współczesnego świata: zachowanie pokoju, ochrona naturalnego środowiska człowieka, harmonijny rozwój ekonomiczny i kulturalny, likwidacja głodu, analfabetyzmu, zagrożeń biologicznych , a przede wszystkim terrorystycznych. Edukacja językowa i kulturalna wprowadza w szeroki zakres dorobku duchowego własnego narodu i całej ludzkości, pozwala kształtować pozytywne nastawienia emocjonalne dzieci i młodzieży do innych narodów, do uniwersalnych wartości wytwarzanych w procesie cywilizacyjnym świata, uczy szacunku dla odmiennych kultur i dorobku narodów. Treści innych przedmiotów nauczania – przy zachowaniu ich specyfiki mają służyć przygotowaniu uczniów do życia w pokoju. Ich dobór i interpretacja zależy przede wszystkim od inwencji i zaangażowania w tę problematykę nauczycieli. Oto, jak można realizować wychowanie do życia w pokoju na różnych przedmiotach:
Przedmioty humanistyczne
Materiał literacki języka ojczystego i języków obcych zawiera treści o walorach moralno- wychowawczych, w sferze fabularnej bądź liryczno – refleksyjnej. Nauczyciel powinien wydobyć z omawianych lektur głównie te treści, które służą celowi wychowania człowieka dla życia w pokoju. Celem przedmiotów humanistycznych jest kształtowanie wszechstronnej osobowości, rozwijanie najszlachetniejszych stron natury ludzkiej, poszanowanie ludzkiej godności. Należy jednak pamiętać, że umiar nauczyciela humanisty i jego powściągliwość w propagowanie idei przynosić może większe efekty niż przesada. Historia i WOS, posługujące się głownie tekstem- dokumentem, rozprawą naukową, podręcznikiem, a także dziełem literackim, dają historykowi, podobnie jak filologom, możliwości oddziaływania wychowawczego. Kiedy jednak filolog tłumaczy za pomocą dzieła literackiego głownie świat jednostki, jej najbliższego otoczenia (świat w mikroskali), historyk pokazuje makroskalę: kierunki rozwoju nauki i narodów, przyczyny i skutki wydarzeń w tej skali, osiągnięcia i klęski, ich zależność od nas samych i od innych. Przedstawia realia narodu i ludzkości, drogę jaką przeszliśmy, nasze miejsce na ziemi, w rodzinie innych społeczeństw, to co zrobiliśmy i czego jeszcze możemy dokonać. Historia powinna kształtować uczucia przyjaźni i poszanowania innych narodów. Z polskiej tradycji, z historii (Polska nie prowadziła polityki zaborczej), naszej kultury ( walka o wolność, ), ze struktury psychicznej naszego narodu, doświadczonego przez całe wieki zaborczą, militarystyczną polityką innych narodów i państw, wynika kształcenie młodzieży do życia w pokoju i obrony tej wartości.
Języki obce
Szczególnie wdzięczne możliwości kształtowania przyjaznych stosunków z innymi narodami – a tym samym likwidacji niewiedzy o nich czy nawet wrogości, daje nauczanie językow obcych. Poznawanie języka obcego powinno stać się dla uczniów przygodą i przyjemnością, czymś w rodzaju wyprawy w nieznane. Nauczyciel powinien wprowadzić atmosferę życzliwej ciekawości i przyjaźni.
Przedmioty matematyczne i przyrodnicze
Biologia
Fundamentalną podstawą nauczania biologii jest wiedza o życiu i jego powstawaniu i rozwoju na Ziemi, o jego ogólnych przejawach i właściwościach od form najprostszych, poprzez świat roślin, zwierząt aż do ludzi, o zachowaniu i ochronie życia człowieka. Nauczyciel, mówiąc o podstawowym prawie zachowania życia, podkreśla, jak bardzo treści nauczania tego przedmiotu mogą służyć wychowaniu dla pokoju. Uczeń musi rozumieć stanowisko człowieka w przyrodzie, konieczność racjonalnego wykorzystania jej zasobów, utrzymania i poprawy stanu zdrowotnego ludzkości, poszukiwania nowych źródeł wyżywienia, ma więc znać i rozumieć podstawowe prawa rządzące przyrodą i człowiekiem, jako jej cząstką. Szczególnie uwagę powinien nauczyciel zwrócić na kształtowanie umiejętności przestrzegania zasad ochrony środowiska i racjonalnego korzystania z dóbr przyrody.
Geografia
Uczniowie, poznając charakterystyczne krainy geograficzne, powinni zrozumieć odmienność w wyglądzie, obyczajach, języku, architekturze, warunkach życia mieszkających tam ludzi, podyktowaną klimatem, położeniem geograficznym, środowiskiem geogr. – biol.
Młodzież, poznając podstawy, a właściwie przyczyny tej odmienności, rozumiejąc je, łatwiej znajdzie tolerancję i życzliwość dla mieszkańców odległych i egzotycznych ziem, pogłębi wiedzę o ludziach i narodach żyjących w danym kraju lub kontynencie – co będzie stanowiło
dobrą płaszczyznę ukształtowania przyjaznych stosunków między narodami.
Matematyka, fizyka, chemia.
Wychowanie dla pokoju w procesie nauczania ww. przedmiotów realizować można przez:
1)Podkreślenie roli i znaczenia wyników naukowych tych dyscyplin we współczesnym rozwoju techniki i przemysłu.
2)Wskazanie skutków ich stosowania dla życia człowieka i jego naturalnego środowiska.
Koniecznym jest wskazanie i podkreślenie tych osiągnięć matematyki, fizyki, chemii, które służą doskonaleniu i wzbogaceniu ludzkiego życia ( leki, komunikacja, komputer, radio, telewizja, optyka, budownictwo, itp. ) oraz pokojowej egzystencji człowieka. Nie można pominąć tych, które są nastawione na jego zagładę. Chodzi tu głównie o przemysł zbrojeniowy. Należy też wskazać ujemne dla ludzkiego życia skutki nadmiernego stosowania w różnych przemysłach wyników chemii ( np. alkohole, gazy spalinowe ), fizyki ( hałas, drgania) .
Przedmioty artystyczne i wychowanie fizyczne.
Wprowadzenie w świat sztuki z samej swojej istoty jest działaniem wychowawczym na rzecz pokoju i przyjaźni dla ludzi. Należy uczyć szacunku dla osiągnięć ludzkości, podziwu dla jej bogactwa, przekonania o trwałości dzieł sztuki, rozumienia, że mają one ponadczasową wartość, wyrażają ogólnoludzkie idee, służą ludziom niezależnie od czasu i przestrzeni.
Na lekcjach wych. fizycznego natomiast ideę wychowania dla pokoju realizować można przez kształtowanie właściwego stosunku do drugiego człowieka – słabszego ( brak pogardy, życzliwość, pomoc) i silniejszego ( brak zawiści, uznanie, praca nad sobą, aby mu dorównać), kolegi czy przeciwnika w grze. Tę postawę wobec drugiego człowieka powinien narzucać sam nauczyciel swoim przyjacielskim, życzliwym stosunkiem do uczniów.
Wysoce wychowawczy walor, także z punktu kształtowania postaw pacyfistycznych, mogą mieć rożne imprezy org. w szkole lub przez szkołę. Należą do nich konkursy, spotkania w ramach „Klubu europejskiego”, wycieczki, „zielone szkoły”, festyny, loterie, popisy sportowe, itp. Np. pieniądze mogą być przeznaczone na pomoc dotkniętym kataklizmem.
Wnioski:
1)Nauczyciel nie może traktować problematyki wychowania dla pokoju i współpracy między narodami w sposób schematyczny , tj. omówić jako temat lekcji, zapisać w zeszycie, przyswoić werbalnie uczniom.
2)Idea życia w pokoju powinna towarzyszyć wszystkim zajęciom nauczyciela i powinna być jednym z elementów lekcji czy to w postaci informacji, czy stwierdzeń i wniosków wypracowanych przez nauczyciela, a najlepiej przez uczniów. Należy pamiętać, że nie każda lekcja tworzy warunki do oddziaływania w tym kierunku.
mgr Renata Gęsiarz |
