Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Program terapii pedagogicznej

 

 

Renata Lachendro
ZSS Szkoła Podstawowa
w Sułkowicach - Łęgu
34 - 120 Andrychów

PROGRAM TERAPII PEDAGOGICZNEJ DLA UCZNIA KLASY I SZKOŁY PODSTAWOWEJ, WYKAZUJĄCEGO U PROGU NAUKI SZKOLNEJ GLOBALNE DEFICYTY FUNKCJI POZNAWCZYCH ORAZ ZABURZENIA W ROZWOJU MOWY.

"I zgodnie ze wskazówkami diabła stworzono szkołę.

Dziecko lubi przyrodę: umieszczono je w zamkniętych salach.
Dziecko lubi wiedzieć, że jego działalność służy czemuś:
zrobiono tak , żeby jego aktywność nie miała żadnego celu.
Lubi się ruszać: zmuszono je do bezruchu.
Lubi oglądanie i posługiwanie się różnymi przedmiotami:
nauczono je obcować z ideami.
Lubi pracować rękami: pozwolono mu pracować tylko mózgiem.
Lubi mówić: skazano je na milczenie.
Pragnęłoby rozumować: kazano mu uczyć się na pamięć.
Chciałoby poszukiwać wiedzy: podano mu ją gotową.
Pragnie odczuwać zapał: wymyślono kary."

A. Ferriere (cyt. za C. Freinet)

  1. Wstęp.

Problem niepowodzeń szkolnych jest chyba najczęstszym przedmiotem badań i analiz pedagogicznych, ponieważ przyciąga uwagę ogromnej rzeszy nauczycieli, którzy dbając o skuteczność własnych oddziaływań dydaktycznych spotykają na swej drodze uczniów z dużymi trudnościami w nauce. Oczywiście, przyczyną tego stanu rzeczy mogą być nieprawidłowości w samym przebiegu procesu dydaktycznego, w wyniku błędów nauczyciela lub ucznia. Nie chodzi jednak o orzekanie winy, lecz o znalezienie i zlikwidowanie przyczyn takich sytuacji. I aby nie być posądzonym o współpracę z diabłem, nauczyciel powinien przynajmniej próbować zmieniać szkolną rzeczywistość opisaną w powyższym cytacie. Najważniejszym zadaniem nauczyciela jako pośrednika między dzieckiem a instytucją szkoły, jest zapewnienie równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka.

Według badań H. Spionek przeprowadzonych w latach 1960 - 1971, 15 % dzieci całej populacji szkolnej wykazywało trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania spowodowane deficytami rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych. Badania wskazywały również na fakt, iż dzieci te stanowiły aż 70 - 90 % wszystkich uczniów z niepowodzeniami szkolnymi. W klasie liczącej około 30 dzieci - od 3 do 5 uczniów miało problemy w opanowaniu wymaganych umiejętności z powodu zaburzeń funkcji poznawczych.

W swoich badaniach H. Spionek stwierdziła również, że 72,1 % uczniów z niepowodzeniami szkolnymi wykazywało zaburzenia analizy słuchowej; 67,3 % - zaburzenia analizy wzrokowej; 28,6 % - zaburzenia rozwoju kinestetyczno- ruchowego i 69,3 % - nieprawidłową lateralizację. Ponadto, jak wykazuje H. Spionek, u dzieci z poważnymi niepowodzeniami szkolnymi z reguły stwierdza się występowanie nie jednego, lecz kilku fragmentarycznych zaburzeń jednocześnie. Mamy wtedy do czynienia z globalnym zaburzeniem funkcji poznawczych, które negatywnie wpływa na przebieg całej nauki szkolnej. Dla nauki czytania i pisania wyjątkowo niekorzystne jest połączenie zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej z zaburzeniami analizy i syntezy słuchowej oraz z wadami wymowy, które często im towarzyszą.

Dzieci te nie są w stanie osiągnąć sukcesu w szkole, bez otrzymania fachowej pomocy ze strony nauczyciela w ramach tzw. zajęć korekcyjno - kompensacyjnych. Terapia pedagogiczna, organizowana podczas tych zajęć, poprzedzona wnikliwą diagnozą sformułowaną przy współpracy z Poradnią Psychologiczno - Pedagogiczną, daje szansę reedukacji czyli korygowania i kompensowania zaburzeń psychoruchowych dziecka. Skuteczność pracy nauczyciela - terapeuty zależy od sposobu zaplanowania i realizowania założonych celów reedukacyjnych, zgodnie z zasadami postępowania terapeutycznego, do których zaliczamy:

  • zasadę korekcji zaburzeń - ćwiczenia przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych, pamiętając jednak, aby nie dopuścić do "przetrenowania";
  • zasadę kompensacji zaburzeń - łączenia ćwiczeń funkcji zaburzonej
  • z ćwiczeniami funkcji nie zaburzonej, w celu wytworzenia mechanizmów kompensacyjnych, dzięki którym funkcje sprawniejsze wspomagają rozwój funkcji zaburzonej;
  • zasadę stopniowania trudności i stawiania wymagań na miarę sfery najbliższego rozwoju dziecka;
  • zasadę systematyczności i powtarzania ćwiczonych czynności poprzez podjęcie współpracy z dorosłymi zajmującymi się dzieckiem na co dzień;
  • zasadę akceptacji dziecka oraz indywidualizacji jego potrzeb w doborze metod i środków;
  • zasadę atrakcyjności ćwiczeń w celu podwyższania motywacji dziecka;
  • zasadę ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

Terapia pedagogiczna stanowi zasadniczy element profilaktyki społecznej, poprzez podejmowanie działań mających na celu usuwanie następstw niepowodzeń szkolnych, do których zaliczyć można: paniczne lęki przed czytaniem i pisaniem, prowadzące nawet do fobii szkolnej, reakcje nerwicowe i zaburzenia emocjonalne, poczucie niskiej wartości, zaniżona samoocena, brak wiary we własne siły, spadek motywacji do nauki, poczucie odrzucenia i osamotnienia, konflikty w kontaktach z rówieśnikami, oczekiwanie wyłącznie negatywnych zdarzeń i ich konsekwencji, reakcje katastroficzne, brak odporności na sytuacje trudne, kłopoty z organizacją złożonych działań i z zagospodarowaniem czasu, zaburzenia uwagi itp.

Z tych i wielu jeszcze innych powodów dzieci te potrzebują intensywnych oddziaływań psychoterapeutycznych. Ze względu na towarzyszące im silne napięcia emocjonalne wskazane jest prowadzenie treningów relaksacyjnych oraz ćwiczeń kształtujących poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, umiejętność wyrażania negatywnych emocji oraz współpracy z partnerem i grupą. Pomocne w terapii są również ćwiczenia zwiększające motywację do nauki, dające możliwość osiągnięcia sukcesu oraz uczące pozytywnego myślenia. Ważne jest także uczenie technik radzenia sobie ze stresem.

Tylko wczesne i wieloaspektowe postępowanie terapeutyczne pozwoli uniknąć dalszych konsekwencji i destrukcyjnych następstw zaburzeń psycho - ruchowych. Ważna jest jak najwcześniejsza interwencja i rozpoczęcie terapii natychmiast po rozpoznaniu objawów. Kompleksowa pomoc dzieciom z deficytami rozwojowymi to proces wielokierunkowy i długotrwały, będący prawdziwym wyzwaniem dla nauczyciela, ale ofiarujący w zamian ogromną dozę satysfakcji.

  1. Rozpoznanie problemu - diagnoza.

"Po co uczeń przychodzi do szkoły?
Po to, aby popatrzeć jak ciężko pracuje nauczyciel."

anegdota

W ponad 20 - letniej praktyce pedagogicznej nauczyciela kształcenia zintegrowanego spotkałam wiele dzieci z zaburzeniami w rozwoju psychoruchowym. Stwierdzone deficyty funkcji poznawczych, mające charakter parcjalny lub globalny, w ogromny sposób przeszkadzały tym dzieciom w opanowaniu techniki czytania i pisania - podstawowych umiejętności szkolnych umożliwiających im dalszą naukę. Gdy po raz kolejny we wrześniu zabierając pod swoje "skrzydła" grupę 7 - letnich dzieci poznałam Grzegorza, szybko zorientowałam się jak ogromną pracę przyjdzie nam razem podjąć, aby chłopiec mógł osiągnąć w pełni "dojrzałość szkolną" i dorównać swoim rówieśnikom pod wieloma względami. Przypadek Grzesia był niezwykle złożony, gdyż na szereg deficytów rozwojowych o charakterze globalnym nakładał się problem kontaktu werbalnego z chłopcem.

Spotęgowana i zwielokrotniona, co do ilości zaburzeń artykulacyjnych, wada wymowy wręcz uniemożliwiała zrozumienie go przez kolegów i koleżanki, a szczególnie przeze mnie. W tym momencie byłam w gorszej sytuacji od całej klasy, gdyż dzieci miały możliwość przebywania z Grzesiem przez 10 miesięcy w klasie zerowej, której ja niestety nie miałam. To właśnie koledzy i koleżanki Grzegorza starali się być moimi "tłumaczami" podczas podejmowania pierwszych prób porozumiewania się z chłopcem.

Grzegorz urodził się w grudniu i był najmłodszym uczniem w naszej klasie. W "zerówce", do której uczęszczał, rozpatrywany był wniosek o odroczenie chłopca od obowiązku szkolnego, gdyż Grześ wykazywał specyficzne i skompensowane trudności w osiągnięciu dojrzałości szkolnej.

Po szeregu badaniach w PPP, mimo wielu deficytów rozwojowych, podjęto decyzję rozpoczęcia jednak nauki w szkole w trybie normalnym (w wieku 6 lat i 8 miesięcy), gdyż stwierdzono prawidłowy rozwój intelektualny kształtujący się na poziomie przeciętnym. Chłopiec wykazał się również dość dobrym tempem pracy i umiejętnością koncentracji uwagi na wykonywanym zadaniu.

Do pracy w szkole zalecono wtedy:

  • intensywną pracę w zespole korekcyjno - kompensacyjnym celem usprawnienia funkcji wzrokowej, słuchowej, manualnej i przestrzennej;
  • dalszą logoterapię w poradni oraz utrwalanie poprawnej artykulacji głosek ćwiczonych w poradni - w czasie zajęć domowych i szkolnych;
  • wyrabianie znajomości liter i pojęcia liczby;
  • zachęcanie go do pracy poprzez wzmacnianie pozytywne;
  • zwracanie uwagi na to, aby dzieci nie śmiały się z niego.

Podczas rozmowy przeprowadzonej z matką dowiedziałam się, że ciąża i poród przebiegał prawidłowo. Grześ jest jednym z trojga rodzeństwa, które nie zostały obciążone żadnymi chorobami genetycznymi, a ich rozwój psychofizyczny w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa przebiegał bez większych niespodzianek, oprócz opóźnień i nieprawidłowości w rozwoju mowy. Starsza siostra chłopca, będąc w młodszych klasach, miała również dość duże trudności w nauce czytania i pisania, pomimo że jej wymowa była prawidłowa. Obecnie w klasach starszych radzi sobie raczej słabo.

Sytuacja materialna rodziny jest bardzo trudna, gdyż matka i ojciec są często na bezrobociu, a sześcioosobowa rodzina przez dłuższy czas żyła z emerytury dziadka i korzystała z pomocy społecznej. Mimo to, Grześ wygląda na dobrze odżywionego, zdrowego chłopca, który swoim zachowaniem wzbudza sympatię otoczenia. Z poczynionych obserwacji wynikało, że rówieśnicy bardzo lubili chłopca i mimo śmiesznej wymowy nigdy się z niego nie śmiali, próbowali go nawet uczyć poprawnego wypowiadania się. Życzliwość kolegów była więc czynnikiem ułatwiającym skomplikowaną i intensywną pracę terapeutyczną z dzieckiem bardzo wrażliwym, wycofującym się, o niskiej samoocenie, potrzebującym dużo ciepła, życzliwej zachęty i indywidualnego podejścia ze strony nauczyciela.

Na początku nauki szkolnej Grześ napotykał na ogromne trudności, które jeszcze bardzo niepewnie, ale ambitnie starał się pokonywać. Mógł jednak liczyć na pomoc ze strony rodziców, którzy chętnie nawiązali współpracę ze szkołą i szybko reagowali na korespondencję nauczyciela. Moje kontakty z matką i ojcem chłopca były częste i dotyczyły wykonywania ćwiczeń w domu w celu przyjęcia jednolitego frontu oddziaływań reedukacyjnych, gdyż zadawalające efekty pracy terapeutycznej można było osiągnąć tylko pod warunkiem ścisłej współpracy specjalisty-logopedy, reedukatora oraz rodziców. Jako wychowawca i terapeuta w jednej osobie starałam się zintegrować działania tych środowisk i muszę przyznać, że moja rola nie była trudna, gdyż obowiązki rodzicielskie były bardzo dobrze wypełniane. Rodzice Grzesia pomimo niedużych możliwości stanęli na wysokości zadania i tak jak najlepiej umieli włączyli się w potok zadań terapeutycznych; systematycznie pracowali z synem w domu oraz uczęszczali z nim na logoterapię do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, kontrolowali zeszyty, pomagali odrabiać zadania domowe i przygotowywać się do zajęć.

Brak wiary we własne możliwości oraz nieśmiała i bardzo wrażliwa natura chłopca przeszkadzała mu eliminować problemy dydaktyczne. Największą przeszkodą były zakłócenia w kontakcie ze światem zewnętrznym z powodu wady wymowy, tzn. licznych zniekształceń artykulacyjnych, które w bardzo dużym stopniu utrudniały zrozumienie wypowiedzi chłopca.

Głoski syczące i ciszące zamieniał na szumiące, głoskę "r" na "l", a głoski dźwięczne wypowiadał w sposób bezdźwięczny. Dokonywał także częstych upodobnień w wyrazach oraz zniekształceń wyrazów.

Wszystkie te nieprawidłowości powodowały, że samodzielna mowa chłopca była niezrozumiała dla otoczenia i wymagała specjalistycznej terapii logopedycznej oraz intensywnej pracy nad usprawnianiem aparatu mowy i kształtowaniem nawyku kontrolowania i dbania o estetykę wypowiedzi w codziennych sytuacjach.

Z powodu złej wymowy i zaburzonej percepcji słuchowej słuch fonemowy w zakresie różnicowania głosek opozycyjnych (dźwięcznych - bezdźwięcznych) oraz głosek o różnym miejscu artykulacji (szumiących - syczących - ciszących) był bardzo słabo rozwinięty.

Niska była również słuchowa autokontrola oraz bardzo słabo rozwinięta umiejętność analizy i syntezy słuchowej. Chłopiec nie dokonywał podziału słów w zdaniu mówionym, ani głosek w słowach. Nie wyróżniał głosek w śródgłosiu i wygłosie. W nagłosie tylko prostych wyrazów wyodrębniał prawidłowo samogłoski i to nie zawsze. Nie umiał przeprowadzić analizy sylabowej wyrazów. Potrafił dokonać syntezy słuchowej (głoskowej i sylabowej) bardzo prostych wyrazów, ale wypowiadał je niepoprawnie.

Konsekwencją złego odbioru dźwięków oraz zaburzeń w analizie i syntezie słuchowej było opóźnienie rozwoju słowno - pojęciowego, gdyż słownik chłopca był ubogi, a on sam nie rozumiał wielu pojęć. Poza tym, Grzegorz był nieśmiały i zahamowany, mało mówił, z trudem nawiązywał kontakt słowny i prawie wcale nie zabierał głosu na forum klasy. W sytuacjach zadaniowych wykazywał dużą niepewność, lękliwość i małą samodzielność.

Zaburzenia funkcji słuchowej i wada wymowy były główną przyczyną braku u chłopca gotowości do czytania i pisania, ale nie jedyną. Proces kształtowania tych umiejętności determinował także poziom percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo - ruchowej oraz orientacji przestrzennej. Wszystkie wymienione funkcje poznawcze były u Grzesia bardzo słabo rozwinięte i wymagały intensywnego usprawniania. Grześ miał ogromne trudności z rozróżnianiem znaków podobnych oraz zapamiętywaniem liter drukowanych i pisanych.

W próbach odwzorowywania często mylił kształty znaków podobnych i liter. Potrafił narysować według wzoru - romb i spiralę - chociaż jeszcze mało starannie. Prawidłowo odwzorowywał figury geometryczne (wg. H. Spionek) przewidziane dla 5-latków oraz dla 5,5-latków. Podejmował próby przerysowania figur dla 6-latków i 6,5-latków, ale obecne w nich były błędy ilościowe i jakościowe, co świadczyło o potrzebie usprawniania analizy i syntezy wzrokowej.

Grześ posługiwał się prawą ręką, ale na początku roku jeszcze słabo orientował się w schemacie własnego ciała i kierunkach w otoczeniu. Radość sprawiały mu spontaniczne zabawy ruchowe oraz prace manualne. Bardzo lubił rysować, a jego rysunki były zawsze ciekawe i kolorowe. Sprawność ruchowa i manualna chłopca przedstawiała się więc na dobrym poziomie, obniżony był natomiast poziom sprawności grafomotorycznej, gdyż jeszcze niedokładnie umieszczał znaki szlaczków w dużej i małej liniaturze.

Po analizie wiadomości i umiejętności matematycznych stwierdzić można było opóźnienie w rozwoju tych kompetencji. Rozumowanie operacyjne przedstawiało się na poziomie niskim i średnim. Chłopiec układał patyczki w próbie konsekwentnych serii, ale z pomyłkami. Ustalał stałość liczby elementów w zbiorze przeliczając po każdym przekształceniu. W czasie prób na stałość masy, długości i objętości, bez zastanowienia wskazywał gdzie jest więcej. Próby Piageta świadczyły więc o poziomie przedoperacyjnego myślenia.

Grześ rozpoznawał niektóre cyfry, mylił podobne kształtem. Wymieniał po kolei liczby do 5. Lepiej radził sobie z przeliczaniem na konkretach, znał pojęcia "więcej" - "mniej". Podczas liczenia elementów w zbiorze był niepewny i nie zawsze podawał prawidłową odpowiedź.

Klasyfikowanie przedstawiało się na poziomie "łańcuszka", ponieważ chłopiec dobierał najczęściej trzy karty logiczne, nie widząc więcej możliwości. Droga do układania "kolekcji" była jeszcze daleka z powodu niepewności przy podejmowaniu decyzji oraz wady wymowy, która utrudniała mu uzasadnienie wyboru karty.

Podsumowując, Grzegorz to niezwykle miłe i wrażliwe dziecko, u którego czynniki biologiczne i środowiskowe zakłóciły proces osiągnięcia dojrzałości szkolnej. Przed chłopcem rysowała się perspektywa długiej pracy terapeutycznej - pracy, która po to, aby wydać plony nie powinna być ani nudna, ani męcząca. Moim zadaniem, jako wychowawcy i reedukatora, stało się zapewnienie warunków dla osiągnięcia gotowości do nauki czytania i pisania oraz wzrostu kompetencji matematycznych u dziecka. Zdiagnozowane przeze mnie i opisane wyżej zaburzenia w rozwoju psychofizycznym Grzesia wymagały teraz zgłębienia w oparciu o literaturę fachową oraz optymalnego zaplanowania pracy terapeutycznej, która zapewniłaby chłopcu osiągnięcie sukcesu w szkole.

  1. Indywidualny program terapeutyczny.

"Zabawa jest nauką - nauka jest zabawą.
Im więcej zabawy - tym więcej nauki."
Glenn Doman

  1. ĆWICZENIA TERAPEUTYCZNE (wprowadzające).

    Ćwiczenia łatwe, atrakcyjne, poniżej możliwości dziecka, zachęcające do podjęcia wysiłku, np:

    • nieme granie na instrumentach;
    • zabawa "Dyrygent";
    • odgadywanie i naśladowanie za pomocą ruchów ciała różnych zwierząt i czynności człowieka;
    • poznawanie dotykiem przedmiotów;
    • zabawa "Co się zmieniło?";
    • zabawy klockami;
    • określanie różnic i podobieństw demonstrowanych przedmiotów;
    • oglądanie filmów, słuchanie bajek i piosenek;
    • odgadywanie tytułów znanych dziecku melodii nagranych na taśmę magnetofonową;
    • wystukiwanie rytmu piosenek, zabawa w wykonywanie gestów do piosenek, np. "Nie chcę cię znać", "Ojciec Wergiliusz" itp.
    • wykonywanie rękami i nogami ruchów przeciwnych;
    • zabawa "ciepło - zimno";
    • lepienie z plasteliny;
    • segregowanie drobnych przedmiotów.
  2. ĆW. KOREKCYJNE (usprawniające zaburzone funkcje):
    1. ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE:
      • Ćwiczenia utrwalające wymowę poszczególnych głosek ćwiczonych w czasie logoterapii w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej.
      • Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne:
      • Ćwiczenia żuchwy: opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze; ruchy poziome przy zamkniętych i rozchylonych wargach; ruchy do przodu i do tyłu.
      • Ćwiczenia warg: wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych; zakładanie wargi dolnej na górną i górnej na dolną; wargi ściśnięte - cmokanie; dmuchanie przez wargi w kształcie dzióbka; dmuchanie z zębami górnymi na dolnej wardze, jak przy "f"; dmuchanie bokiem; parskanie; półuśmiech - odciąganie na przemian kącików warg; przesadna artykulacja samogłosek a - i - o - e - u - y, a - i - u, a - e - u - au, a - o -i itp.; nadymanie policzków i wypuszczanie powietrza ustami lub nosem.
      • Ćwiczenia języka (żuchwa powinna być nieruchoma):
        wysuwanie i chowanie języka;
        przesuwanie języka od kącika do kącika warg;
        wysuwanie języka daleko na brodę;
        oblizywanie dolnej wargi i brody;
        unoszenie języka w kierunku nosa;
        oblizywanie górnej wargi;
        oblizywanie ruchem okrężnym warg posmarowanych miodem, dżemem;
        oblizywanie zewnętrznej i wewnętrznej strony zębów ruchem okrężnym; wypychanie policzków;
        unoszenie czubka języka do zębów górnych i dolnych oraz do dziąseł
        z wypowiadaniem głoski"l";
        klaskanie czubkiem i środkiem języka;
        wysuwanie szerokiego języka na wargi (z rozsunięciem kącików jak do uśmiechu i spłaszczaniem języka zbliżonymi do siebie zębami);
        wysuwanie języka wąskiego na wargi;
        spłaszczanie i zwężanie języka;
        przesuwanie poziomo języka pomiędzy kącikami warg bez opierania go na wardze;
        unoszenie języka do nosa i wywijanie go na brodę.
      • Ćwiczenia podniebienia miękkiego: ziewanie;
        kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej;
        chrapanie na wdechu i wydechu;
        wymawianie sylab ak, ka, ku, aka, oko, uku;
        oddychanie - wdech przez nos, wydech przez usta.
      • Ćwiczenia wyrazistej artykulacji samogłosek:
      • Dokładne wypowiadanie na głos i szeptem każdą samogłoskę osobno: a, o, u, e, y, i, oraz razem: aoueyi kontrolując układ warg przed lustrem (I. Styczek "Logopedia");
      • Czytanie zdań (fragmentu wiersza lub prozy) z wyrazistym wypowiadaniem samogłosek;
      • Czytanie zdań wymawiając tylko samogłoski (szeptem lub głośno) np. pA dA dEszcz A - A - E
      • Ćwiczenia przygotowujące do wymowy głoski "r" poprzez gimnastykę usprawniającą narządy artykulacyjne:
      • Ćwiczenia warg: cofanie kątów ust i obciążanie zębów, a następnie wypinanie warg do przodu, układając je w" dzióbek"(jak przy wymowie y-u);
        cofanie kątów ust i ukazywanie zębów przez zaokrąglenie warg (jak przy wymowie "o");
        podnoszenie i opuszczanie dolnej wargi;
        podciąganie obu zwartych warg do góry i w dół - na przemian;
        cofanie lewego i prawego kąta ust - na przemian;
        cofanie obu kątów ust równocześnie;
        oblizywanie wargą wargi (górną i dolną na przemian);
        dotykanie górnymi siekaczami dolnej wargi, a dolnymi górnej - na przemian;
        przytrzymywanie siekaczami raz górnej wargi, raz dolnej, z równoczesnym poruszaniem wargą wolną;
        nakładanie warg i poruszanie nimi naśladujące królika;
        naśladowanie parskania konia i warkotu motoru.
      • Masaż warg: masowanie warg palcem przy zwartych siekaczach ruchem okrężnym, a następnie - w dół i w górę.
      • Ćwiczenia języka: wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej;
        dotykanie końcem języka nosa i podbródka - na przemian;
        poruszanie językiem z lewa na prawo, dotykając czubkiem języka kątów ust;
        dotykanie językiem górnych zębów z wewnątrz i z zewnątrz;
        oblizywanie językiem zębów ruchem okrężnym przy zwartych wargach; lizanie podniebienia przy otwartych ustach;
        zlizywanie miodu lub zagęszczanego mleka ze spodka;
        zmienianie układu języka wąskiego na szeroki;
        dynamizowanie mlaskania i cmokania;
        ssanie landryn i żucie gumy;
        dynamiczne wymawianie: lalalalala....lllllllllll;
        dynamiczne wymawianie: ddddddd - dt, dt, dt, dddttddttddttdtdt.
      • Ćwiczenie dolnej szczęki: swobodne opuszczanie w dół i podnoszenie dolnej szczęki (język płaski w bezruchu).
    2. ĆWICZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ:
      • Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownictwo dziecka:
      • swobodne wypowiedzi na różne tematy;
      • luźne rozmowy;
      • dzielenie się wrażeniami z przeżytych sytuacji;
      • opisy obrazków;
      • słuchanie bajek, piosenek, opowiadań z płyt lub czytanych przez nauczyciela;
      • opowiadanie historyjek obrazkowych;
      • kończenie zdań;
      • wymyślanie opowiadania do obrazka lub przedmiotu;
      • opowiadanie opowieści pantomimicznych;
      • prezentowanie piosenek, wierszy, bajek, żartów, zabawa w konferansjera;
      • układanie zagadek;
      • układanie rozmów teatralnych pacynek;
      • ćwiczenia instruktażowe.
      • Ćwiczenia prawidłowego odbioru dźwięków:
      • rozpoznawanie głosów otoczenia (dźwięków i szmerów) i ich naśladowanie;
      • określanie strony, z której dochodzi dźwięk;
      • reagowanie na umówione sygnały dźwiękowe lub zestawy dźwięków;
      • różnicowanie sygnałów dźwiękowych pod względem tempa, głośności, wysokości dźwięku.
      • Odtwarzanie struktur dźwiękowych:
      • graficzne przedstawianie układu dźwięków i ich różnicowanie;
      • odtwarzanie struktur dźwiękowych według wzoru;
      • odtwarzanie rytmów lub określonych struktur czasowych;
      • odtwarzanie rytmów lub struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych;
      • tworzenie rytmów lub struktur dźwiękowych oraz ich obrazów graficznych.
      • Ćwiczenia słuchu fonematycznego:
      • powtarzanie wymawianych przez prowadzącego zestawień: paba, pobo, pebe, pyby, pubu, pibi itp.
      • różnicowanie wyrazów podobnych fonetycznie;
      • różnicowanie sylab podobnych poprzez wskazywanie spośród wymawianych sylab sylaby wcześniej umówionej;
      • różnicowanie głosek podobnych fonetycznie;
      • kolorowanie wyrazów "syczących" i "szumiących";
      • różnicowanie dźwięczności wymawianych głosek poprzez segregowanie obrazków;
      • dobieranie w pary obrazków różniących się opozycyjnie jedną głoską;
      • dobieranie rymujących się nazw obrazków;
      • układanie rymowanek.
      • Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej:
      • wyodrębnianie zdań w wypowiedzi ustnej;
      • podział zdania na wyrazy - liczenie wyrazów;
      • graficzny podział zdań na wyrazy;
      • porównywanie długości wymawianych zdań;
      • wyodrębnianie sylab w słowach;
      • kończenie wyrazów, przy podaniu pierwszej sylaby;
      • wyszukiwanie obrazka o najdłuższej, najkrótszej nazwie;
      • podział wyrazów na sylaby - liczenie sylab;
      • dzielenie wyrazu na sylaby z jednoczesnym wyklaskiwaniem w rytm wypowiadanych sylab;
      • czytanie sylab otwartych i tworzenie z nich wyrazów, z zastosowaniem loteryjek obrazkowych, rebusów;
      • tworzenie wyrazów z klocków, suwaków, zegarów i książeczek sylabowych;
      • śpiewanie wyrazów i piosenek sylabami;
      • układanie zdań z sylab;
      • wyodrębnianie głosek w sylabach, odpoznawanie sylab;
      • podział sylab i słów 1-sylabowych na głoski;
      • wyszukiwanie wyrazów zaczynających się lub kończących na daną głoskę;
      • wyróżnianie głosek w wyrazach (nagłosie, wygłosie, śródgłosie);
      • tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamiana;
      • tworzenie wyrazów z ostatnich głosek demonstrowanych obrazków;
      • dodawanie samogłosek do stałej spółgłoski;
      • podział wyrazów na głoski - liczenie głosek;
      • synteza wyrazu głoskowanego przez nauczyciela (z obrazkiem i bez obrazka);
      • graficzny podział wyrazu na głoski i sylaby;
      • odpoznawanie słuchowe wyrazów ukrytych w innych wyrazach;
      • kojarzenie głoski z literą;
      • wstawianie brakujących cząstek i liter w wyrazach;
      • wykreślanki, uzupełnianki, przestawianki literowe i sylabowe;
      • rozwiązywanie krzyżówek i rebusów;
      • układanie z klocków literowych prostych wyrazów, a potem trudniejszych;
      • analiza wyrazów o nierównej liczbie głosek i liter - odkrywanie przyczyn;
      • segregowanie obrazków według liczby sylab, głosek i liter;
      • analiza zdania na wyrazy, sylaby, litery;
      • ćwiczenia czytania z przeciąganiem sylab;
      • czytanie i uzupełnianie prostych tekstów z lukami;
      • czytanie wierszyków z obrazkami;
      • dobieranie podpisów do obrazków.
      • Ćwiczenia pamięci słuchowej:
      • powtarzanie cyfr, ciągów słownych i zdań;
      • ćwiczenia pamięci sekwencyjnej;
      • opowiadanie treści usłyszanych bajek, słuchowisk;
      • dobieranie zdań ze względu na rym;
      • tworzenie rymu do podanego wyrazu;
      • nauka na pamięć i prezentacja rymowanek, wyliczanek, wierszyków i piosenek, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania.
      • Ćwiczenia koordynacji słuchowo - ruchowej:
      • ćwiczenia drobnych mięśni palców i rąk w rytm wolnej i szybkiej melodii;
      • ćwiczenia ruchowe całego ciała przy muzyce, uwzględniające rytm, tempo, tonację i głośność melodii;
      • ćwiczenia płynnych ruchów rąk, z przerwaniem ruchu i wznowieniem go na umówiony sygnał dźwiękowy.
    3. ĆWICZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ:
      • Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej na materiale obrazkowym i geometrycznym:
      • rozpoznawanie przedmiotów i ich elementów na obrazkach;
      • porównywanie przedmiotów i obrazków różnej wielkości;
      • zapamiętywanie jak największej liczby przedmiotów eksponowanych na obrazku;
      • dobieranie obrazków parami - gra "memo";
      • dobieranie obrazka do jego schematu, cienia;
      • dobieranie części do całości obrazka;
      • układanie obrazków po uprzednim rozcięciu;
      • układanie puzzli i loteryjek obrazkowych (na wzorze, według wzoru i bez wzoru);
      • zabawa "co się zmieniło?" lub "kto zmienił miejsce";
      • wskazywanie różnic i podobieństw między obrazkami;
      • odpoznawanie braków na obrazkach, wyodrębnianie różnic między obrazkami pozornie identycznymi;
      • różnicowanie znaków graficznych i rysunków;
      • nakładanki o różnych układach przestrzennych;
      • grupowanie obrazków ze względu na wskazana cechę;
      • dobieranie obrazków o określonej czynności;
      • demonstrowanie ruchem czynności przedstawionej na obrazku;
      • odgadywanie czynności przedstawionych ruchem;
      • wyszukiwanie obrazków opisanych słownie;
      • zabawy w "skojarzenia";
      • porządkowanie i opowiadanie historyjek obrazkowych;
      • eliminowanie obrazka nie pasującego do historyjki lub całości;
      • rozpoznawanie obrazków pokazywanych w krótkich ekspozycjach;
      • układanie obrazków według kolejności w której były eksponowane;
      • wyodrębnianie rysunków i figur z tła;
      • różnicowanie i segregowanie figur geometrycznych pod względem kształtu, wielkości i koloru;
      • obrysowywanie i kopiowanie prostych figur;
      • odtwarzanie figur i wzorów z pamięci;
      • odtwarzanie z pamięci układów wzrokowo - przestrzennych z klocków według wzoru i z pamięci;
      • loteryjki, domina, układanki geometryczne jedno- i wielobarwne;
      • tworzenie rysunków skojarzeniowych na bazie prostych figur i kształtów graficznych;
      • układanie, stemplowanie, rysowanie kompozycji rytmicznych z figur wg. wzoru i z pamięci;
      • odwzorowywanie graficzne szlaczków i kompozycji przy użyciu szablonów;
      • odtwarzanie kształtów złożonych przez zamalowywanie specjalnie oznaczonych pól;
      • odwzorowywanie kształtów złożonych (Spionek);
      • układanie figur po uprzednim rozcięciu; tworzenie wycinanki z figur geometrycznych lub obrazków z klocków geometrycznych;
      • ćwiczenia wg. programu komputerowego "dyslektyk".
      • Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej na materiale literopodobnym i literowym:
      • różnicowanie drobnych znaków graficznych i kształtów literopodobnych;
      • wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie;
      • dorysowywanie kształtom literopodobnym brakujących elementów wg. wzoru;
      • różnicowanie liter i zespołów literowych - utrwalanie kształtu i położenia liter;
      • odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych kształtów i wzorów literowych;
      • segregowanie liter podobnych;
      • różnicowanie liter najczęściej mylonych;
      • opracowanie samogłosek i spółgłosek;
      • lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu;
      • tworzenie i pisanie sylab otwartych ze wszystkimi samogłoskami;
      • dobieranie par jednakowych sylab;
      • różnicowanie sylab podobnych;
      • krzyżówka sylabowa;
      • podstawianie sylaby początkowej do stałej sylaby końcowej;
      • podstawianie sylaby końcowej do stałej sylaby początkowej;
      • dopełnianki, domina, suwaki i zegary sylabowe;
      • tworzenie wyrazów z rozsypanek sylabowych;
      • rozwiązywanie rebusów sylabowych;
      • wyszukiwanie w tekście określonych liter, sylab i wyrazów;
      • rozwiązywanie rebusów sylabowych;
      • pisanie sylab i wyrazów 3-literowych z pamięci i ze słuchu;
      • wyszukiwanie takich samych wyrazów;
      • wyszukiwanie różnic między wyrazami podobnymi;
      • loteryjka wyrazowa;
      • segregowanie wyrazów ze względu na obecność danej litery;
      • odszukiwanie prawidłowego układu liter w pokazanym wcześniej wyrazie;
      • układanie napisów pod obrazkami;
      • przekształcanie wyrazów przez zmianę lub dostawienie liter;
      • uzupełnianie wyrazów literami mylonymi przez dziecko;
      • porządkowanie wyrazów zgodnie z ich strukturą;
      • uzupełnianie brakujących elementów w wyrazie i zdaniu;
      • pisanie z pamięci i ze słuchu prostych wyrazów i zdań.
    4. ĆWICZENIA KOORDYNACJI WZROKOWO - RUCHOWEJ:
      • Ćwiczenia koordynacji całego ciała:
      • zabawy ruchowe ogólnorozwojowe;
      • naśladowanie kinestetyczne obiektów przyrodniczych;
      • ćwiczenia gimnastyczne w marszu, w biegu z przyborem i bez przyboru;
      • ćwiczenia bieżne, skoczne, rzutne, zręcznościowe, siłowe, wytrzymałościowe i na równoważni;
      • zabawy orientacyjno - porządkowe i z reagowaniem na ustalone bodźce sensoryczne;
      • zadania ruchowe z instruktażem i z pokonywaniem przeszkód;
      • ćwiczenia "melodii" ruchu - zabawy taneczne;
      • zabawy i ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe;
      • ćwiczenia kończyn górnych(wymachy, krążenia, krzyżowanie ramion).
      • Ćwiczenia manipulacyjne:
      • gry zręcznościowe z piłką, balonem, woreczkiem, ringo itp.
      • zabawy stolikowe: pchełki, bierki, bilard stołowy;
      • ćwiczenia usprawniające ruch chwytny palców (pianino, deszcz, wydrapywanie, pstrykanie, pukanie);
      • ćwiczenia dłoni i pięści oraz układanie modeli z dłoni (kula, dziób, ptak itp.);
      • ćwiczenia sprawnościowe palców (kominiarz, rak, gra na flecie, powitanie palców, haczyk, grabie itp.);
      • zbieranie, nawlekanie, przewlekanie, przeplatanie drobnych elementów;
      • papieroplastyka - ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu;
      • układanki mozaikowe, puzzle;
      • rozpoznawanie przedmiotów za pomocą dotyku;
      • lepienie z gliny, plasteliny, modeliny;
      • kalkowanie i kolorowanie rysunków;
      • nawijanie sznurka lub wełny na kłębek;
      • malowanie palcami na dużym formacie;
      • wydzieranki, wycinanki, naklejanki z bibułkowych kulek.
      • Ćwiczenia grafomotoryczne:
      • kreślenie dużych płynnych linii, figur na dużej płaszczyźnie (w powietrzu, na piasku, na tablicy, na arkuszach szarego papieru);
      • zamalowywanie dużej dowolnej powierzchni;
      • zamalowywanie określonej powierzchni;
      • malowanie rysunków konturowych;
      • stemplowanie, obrysowywanie szablonów i kopiowanie rysunków;
      • łączenie kropek liniami - tworzenie obrazków, trójkątów lub "zbieranie ziemniaków";
      • wypełnianie kształtów kropkami, kółkami oraz liniami poziomymi, pionowymi i skośnymi;
      • rozwiązywanie i tworzenie własnych labiryntów;
      • kończenie rysunków i wykonywanie zagadek rysunkowych;
      • rysowanie po śladzie obrazków i znaków graficznych;
      • kreślenie w liniach kształtów literopodobnych;
      • pisanie litr ruchem ciągłym;
      • pisanie liter, sylab, wyrazów i zdań w liniaturze.
    5. ĆWICZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ:
      • Ćwiczenia w kształtowaniu schematu własnego ciała:
      • różnicowanie lewej i prawej strony ciała;
      • odtwarzanie prostych układów ruchowych do rymowanek pokazywanych przez nauczyciela;
      • wykonywanie prostych układów ruchowych pod dyktando;
      • zabawa instruktażowa "spotkanie z misiem".
      • Ćwiczenia w różnicowaniu i określaniu kierunków w przestrzeni i na płaszczyźnie:
      • ćwiczenia całego ciała w przestrzeni;
      • ćwiczenia kształtujące rozumienie pojęć: do przodu, do tyłu, do góry, w dół, w prawo, w lewo;
      • układanie przedmiotów według instrukcji;
      • graficzne dyktando;
      • śledzenie ruchu linii - labirynty.
      • Ćwiczenia w różnicowaniu i określaniu położenia przedmiotów:
      • śledzenie ruchu przedmiotów w przestrzeni;
      • określanie położenia przedmiotów w stosunku do własnego ciała;
      • różnicowanie i określanie położenia przedmiotów w stosunku do drugiej osoby;
      • werbalizacja relacji przestrzennych przedmiotów względem siebie.
      • Ćwiczenia w różnicowaniu układów symetrycznych i asymetrycznych:
      • rysowanie oburącz w powietrzu ósemek oraz rysunków symetrycznych i niesymetrycznych;
      • nakładanki o różnych układach przestrzennych;
      • układanki obrazkowe, loteryjki przestrzenne;
      • rysowanie rysunków symetrycznych według linii centralnej i niesymetrycznych;
      • dokonywanie zmiany w symetrii rysunków przez dorysowanie elementów.
      • Ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów na obrazkach:
      • werbalizacja relacji przestrzennych;
      • rysowanie pod dyktando;
      • kończenie rysunków według instrukcji.<
      • Ćwiczenia w tworzeniu kompozycji przestrzennych z klocków i figur geometrycznych:
      • budowanie "domków z kart";
      • wycinanki przestrzenne i origamii;
      • budowanie z różnych klocków;
      • tworzenie szlaczków z figur geometrycznych.
      • Ćwiczenia na materiale literopodobnym i literowym:
      • rysowanie znaków graficznych po śladzie - łączenie kropek;
      • różnicowanie znaków graficznych i literopodobnych;
      • tworzenie szlaczków i ich rysowanie w liniaturze z zachowaniem kierunku poziomego (od lewej do prawej) i pionowego (słupkowanie liniatury);
      • różnicowanie liter podobnych kształtem względem osi pionowej i poziomej poprzez rysowanie w powietrzu, na tablicy, malowanie, lepienie z plasteliny, tworzenie skojarzeń do kształtu litery, zakreślanie w tekście, pisanie na gładkiej kartce, w kratkę, w dużej i małej liniaturze;
      • różnicowanie wyrazów podobnych poprzez analizę i syntezę słuchowo - wzrokową wyrazów i poprawne zapisanie w liniaturze.
    6. ĆWICZENIA KOMPETENCJI MATEMATYCZNYCH:
      • Ćwiczenia w dziecięcym liczeniu:
      • liczenie na głos różnych przedmiotów z akcentowaniem ostatniego liczebnika i gestu wskazywania liczonych elementów;
      • liczenie przedmiotów jednorodnych i niejednorodnych w różnych kierunkach i kolejności;
      • przeliczanie elementów zbiorów i dokładanie ich w celu uzyskania zbiorów równolicznych;
      • porównywanie liczebności zbiorów przez przeliczanie i układanie w pary;
      • przeliczanie przedmiotów z zachowaniem aspektu porządkowego liczby;
      • ćwiczenia ruchowe typu: "Liczymy kroki, po czwartym kroku podskok";
      • "rzuty jedną lub dwoma kostkami" - przeliczanie i porównywanie kropek;
      • zabawa w parach "po dodaniu jest więcej, a po odjęciu jest mniej";
      • gra w bierki w parach - porównywanie wyników na dwóch liczydłach;
      • zabawa w wyciąganie (różnie punktowanych) pocztówek ze stosu na którym stoi domek z kart;
      • zabawa w "wielkie liczenie" patyczków lub fasolek (po10,);
      • metr krawiecki (skrócony) jako winda.
      • Układanie przepisów gier i respektowanie ich w rozgrywkach:
      • "gra w węża" prosta i wzbogacona w reguły;
      • tworzenie i rozgrywki w gry - opowiadania, np. "wyścigi zajęcy do pola kapusty" lub "wyścigi dwóch misiów do dzbanka miodu" z ustaleniem pułapek i ułatwień;
      • gra w trzy kostki po ustalonym chodniku (ruch do przodu wyznacza suma oczek z dwóch białych kostek, a ilość oczek z jednej czarnej kostki cofa pionek do tyłu);
      • gra "wyścigi na osi liczbowej" w trzy kostki (dwie białe i jedna czarną) z rysowaniem kroków partnera za pomocą kolorowych strzałek;
      • "gra pełna pułapek" oznaczonych strzałkami o różnej długości do przodu i do tyłu;
      • gra "zgadnij, o jakiej liczbie myślę" kierowanej słowami "za mało - za dużo".
      • Układanie i rozwiązywanie zadań:
      • układanie i rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem sytuacji życiowych;
      • układanie zadań do treści przedstawionych na obrazkach;
      • układanie zadań i przedstawianie ich treści na rysunku;
      • zdobywanie doświadczeń w zakresie symulowania danych i zależności zawartych w zadaniu.
      • Ćwiczenia w klasyfikowaniu:
      • dobieranie par - gra w "Piotrusia";
      • zabawa w dobieranie kart (par i łańcuchów) - "Co do siebie pasuje?";
      • układanie łańcuchów z 3, 4, 5 kart - układanie domina;
      • układanie łańcuszków łańcuszków fabułą;
      • zabawa w sprzedawcę - tworzenie kolekcji z kart;
      • zabawy kartami logicznymi "koty";
      • zabawa w wyszukiwanie kart z kotami - próby definiowania karty do wyszukania;
      • klasyfikowanie kart "koty" w tabelach;
      • klasyfikowanie klocków "do myślenia logicznego" według sporządzonych kartoników z zakodowanymi cechami klocków "na tak" i "na nie";
      • wyszukiwanie klocków "do logicznego myślenia" według jednej, dwóch lub trzech cech;
      • zabawa w 2-osobowych grupach w sprzedawanie i kupowanie klocków "do logicznego myślenia" z określeniem cech sprzedawanego klocka;
      • badanie, ile i jakie klocki "do logicznego myślenia" są w pudełku poprzez porządkowanie ich;
      • zabawa "w schowany klocek";
      • klasyfikacja klocków "do logicznego myślenia" ze względu na dwie i więcej cech rozłącznych, a potem połączonych;
      • układanie klocków "do logicznego myślenia" w kilku pętlach (zawieranie się zbioru w zbiorze);
      • segregowanie guzików i innych drobnych przedmiotów;
      • zabawa "w dwie drogi" z użyciem klocków "do logicznego myślenia";
      • tworzenie scenariusza zabawy w "jazdę samochodami";
      • porządkowanie klocków "do logicznego myślenia" za pomocą drzewka;
      • różnicowanie i segregowanie klocków "liczby w kolorach" - układanie pociągów, płotków i dywaników.
      • Ćwiczenia na kontynuacje i przekształcenia jako zmiany odwracalne:
      • przekształcanie i badanie ich skutku w różnych sytuacjach życiowych;
      • zabawa "co można zrobić z kreski?";
      • zabawa "co można zrobić z plamy?’;
      • układanie w parach wzoru z klocków i patyczków;
      • układanki z klocków - "przyjrzyj się i układaj dalej tak samo";
      • wspólne układanie opowiadania w oparciu do klasyfikacji;
      • przekształcanie wzoru z klocków "do logicznego myślenia" - "układaj to samo co ja, ale z dużych klocków" i na odwrót - dziecko tworzy wzór do układania;
      • rozcinanie pocztówek i składanie ich;
      • przekształcanie w parach konstrukcji z klocków - "zmień to w inną budowlę";
      • zadania z wykorzystaniem liczb w kolorach - układanie dywaników, schodów, labiryntów, ornamentów;
      • układanie wzoru z liczb w kolorach jednej wielkości i przekształcanie go - tzn. układanie takiego samego z klocków większych;
      • tworzenie maszyn do przekształcania klocków logicznych i liczb w kolorach;
      • tworzenie maszyn do liczenia - tabelek funkcyjnych.
      • Ćwiczenia na zrozumienie stałości liczby elementów w zbiorze:
      • porównywanie zbiorów w codziennych sytuacjach przez ustawianie w pary i liczenie przedmiotów w jednym i drugim zbiorze;
      • sprawdzanie "czego jest więcej?" - tworzenie par przez nakładanie;
      • sprawdzanie równoliczności zbiorów przez łączenie przedmiotów w pary za pomocą kresek lub strzałek;
      • badanie "czy jest po równo?" przedmiotów narysowanych w rzędach przez zakreślanie par pętelką;
      • rozsuwanie guzików i innych drobnych przedmiotów i układanie ich w pary;
      • ustalanie, czy po zmianie układu przedmiotów nadal jest ich tyle samo;
      • zabawa w kupowanie i sprzedawanie klocków żetonami - wymiana jeden do jednego;
      • zabawa w kupowanie i sprzedawanie klocków żetonami - za różne klocki trzeba zapłacić inną ilość żetonów;
      • zabawa "w sklep" monetami.
      • Ćwiczenia na wyznaczanie konsekwentnych serii:
      • układanie przedmiotów w serie w codziennych sytuacjach;
      • zabawa w sprawdzanie "co tutaj jest większe od ciebie, a co jest mniejsze?"- (a potem ode mnie);
      • układanie pasków papieru od najmniejszego do największego ze zmniejszającą się różnicą między paskami;
      • układanie według wielkości krążków;
      • układanie kawałków papieru od najjaśniejszego do najciemniejszego i wskazywanie wszystkich kawałków jaśniejszych i wszystkich ciemniejszych od wybranego;
      • wyszukiwanie z zamkniętymi oczami klocka (liczby w kolorach) większego od tego, który jest w dłoni;
      • układanie schodów z "liczb w kolorach" - wyszukiwanie klocków większych i mniejszych od wybranego w uporządkowanym rzędzie - badanie "o ile mniejszy jest poprzedni?" i "o ile większy jest następny?";
      • rozmowy klocków "liczb w kolorach" - określanie prawdy lub fałszu;
      • przedstawianie rozmowy klocków "liczb w kolorach" na rysunku za pomocą strzałek;
      • zabawa w rysowanie rodziny i zaznaczanie kto do kogo może powiedzieć: "jesteś starszy" i "jesteś młodszy";
      • zabawa "w kartofla".
      • Ćwiczenia dotyczące problemu stałości długości, masy i objętości:
      • ćwiczenia przybliżające sens mierzenia (oszacowania na oko, mierzenia różnymi miarkami) w sytuacjach życiowych;
      • ćwiczenia w mierzeniu różnych rzeczy miarkami własnego ciała;
      • mierzenie klocków "liczb w kolorach" za pomocą klocków mniejszych;
      • porównywanie w parach pasków papieru, sznurków - przycinanie nożyczkami tak , aby były tej samej długości;
      • przekształcanie jednakowych pasków folii (papieru, drutu, sznurka) i porównywanie ich długości po przekształceniu;
      • porównywanie dwóch szeregów patyczków (po 8 w każdym) ułożonych w linii prostej i łamanej;
      • mierzenie krokami jednej długości - wprowadzenie obiektywnej miary 1 metra;
      • ćwiczenia w mierzeniu różnych rzeczy metrową miarką;
      • doświadczanie różnych przekształceń masy i płynów w sytuacjach życiowych (zagniatanie, wałkowanie, rolowanie, krajanie ciasta lub masy solnej; przelewanie wody lub mleka z większych naczyń do mniejszych i odwrotnie);
      • zabawa "w piekarza" - lepienie z ciasta lub plasteliny jednakowych kul, formowanie z tych kul różnych wypieków, porównywanie ich co do ilości zawartego w nich ciasta lub plasteliny, porównywanie całych kul i przeformowanych na różne sposoby;
      • zabawa "czarowanie mleka" - rozlewanie wody zabarwionej mlekiem do dwóch jednakowych naczyń tak, aby było po równo; przelewanie z jednego naczynia do innego pod względem wielkości; porównywanie ilości wody w obu naczyniach po przelaniu i wyjaśnianie wątpliwości poprzez czynność przelewania tej wody;
      • zabawa "przyjęcie u misia" - okazja do dzielenia całości na równe części; formowania "różności" z jednakowych kawałków; przekształcania i przywracania poprzedniego kształtu; rozlewania po równo, przelewania i porównywania ilości płynów; przyporządkowywania na różne sposoby i liczenia; określania słownego uzyskanych zmian i efektów.
      • Ćwiczenia wprowadzające do pomiaru czasu:
      • prowadzenie osobistego kalendarza zdarzeń (wypełnianie rysunkami każdego dnia) - słowne określanie co było wczoraj, przedwczoraj, co miało miejsce dzisiaj i co będzie jutro i np. za dwa dni;
      • planowanie różnych zdarzeń i obliczanie za ile dni one nastąpią - ustalenie, że jedna karta z kalendarza to doba, czyli dzień i noc;
      • ćwiczenia w określaniu, za ile dni będzie miało miejsce jakieś zdarzenie na podstawie różnych kalendarzy, także "okrągły kalendarz tygodniowy", który ukazuje cykliczność następowania dni po sobie;
      • badanie, ile czasu trwają różne czynności (jedzenie śniadania, kąpiel, film, sprzątanie itp.) przy pomocy modelu zegara i prawdziwego zegara: zaznaczenie położenia wskazówek na modelu przy starcie czynności; wykonywanie czynności z jednoczesnym pomiarem czasu na zegarze; zapamiętanie położenia wskazówek na zegarze na zakończenie czynności i przeniesienie tego ustawienia na model zegara; rekonstrukcja i analiza ruchu wskazówek na modelu zegara; ustalanie i słowne określanie ilości czasu trwania czynności;
      • ćwiczenia w rozpoznawaniu czasu na zegarze;
      • wykonywanie prostych obliczeń czasowych i zadań tekstowych.
      • Rekonstrukcja wiadomości i umiejętności matematycznych przewidzianych w programie nauczania.
  3. ĆWICZENIA KOMPENSUJĄCE ZABURZONE FUNKCJE:
    1. Ćwiczenia Dennisona:
      • picie wody - picie wody mineralnej niegazowanej w dowolnym momencie ćwiczeń oraz zawsze po wyciszeniu. Picie wody zwiększa możliwości pracy układu nerwowego w zakresie przewodnictwa bodźców. Poprawia koncentrację uwagi, przyswajanie informacji i ich kodowanie.
      • pozycja Cook’a - w pozycji siedzącej, stojącej lub leżącej skrzyżowanie jednej nogi z drugą; skrzyżowanie również rąk i zamknięcie oczu; głębokie oddychanie połączone z dotykaniem językiem górnego podniebienia. Ćwiczenie to rozprasza napięcie, przygotowuje umysł do uczenia się, pomaga w spokojnym rozwiązywaniu zadań, poprawia szacunek do samego siebie.
      • punkty na myślenie -
      • jedna ręka leży na brzuchu w okolicy pępka, a druga masuje dwoma palcami zagłębienia tuż pod obojczykiem po obu stronach mostka. Ćwiczenie to poprawia ostrość widzenia i umiejętność.
      • "sowa" -
      • jedna ręka leży na ramieniu, druga na pępku; odwrócenie głowy i popatrzenie na ramię, na którym leży ręka; powolne odwracanie głowy

      w przeciwnym kierunku i głośne wydmuchiwanie powietrza. Ćwiczenie to poprawia rozumienie ze słuchu, a także pamięć krótko i długoterminową.

      • "leniwe ósemki" -
      • rysowanie ręką znaku nieskończoności zaczynając

      w lewo do góry; rysowanie jedną ręką, drugą i obiema naraz zaczynając zawsze od środka w lewo do góry. Ćwiczenie to integruje lewe i prawe pole wzrokowe, podwyższa integrację prawej i lewej półkuli, czego rezultatem jest poprawa równowagi i koordynacji. Pomaga w czytaniu i rozumieniu tekstu, odpręża mięśnie wzrokowe.

      • rysowanie oburącz (symetryczne bazgranie) -
      • wyobrażenie sobie pionowej linii wzdłuż ciała, a następnie rysowanie w powietrzu po obu stronach linii obiema rękami naraz identycznych (lustrzanych) części obrazka lub bazgrołów. Ćwiczenie to rozwija umiejętności matematyczne oraz pisania i literowania. Pomaga w dostrzeganiu kierunków, poprawia koordynację ręka - oko, zwiększa poczucie ciała w przestrzeni.
      • "słoń" -
      • wyciągnięcie jednej ręki do przodu w staniu w rozkroku na lekko ugiętych nogach; głowa zostaje przytulona do wyciągniętej ręki tak, aby zamknąć ucho, drugie ucho nasłuchuje; kreślenie wyciągniętą ręką leniwych ósemek z jednoczesną miękką pracą całego ciała. Ósemki należy kreślić raz jedną, a raz drugą ręką. Ćwiczenie to poprawia zdolności matematyczne poprzez stymulację ośrodków logicznego myślenia.
      • "aktywna ręka" -
      • maksymalne wyciągnięcie jednej ręki do góry w staniu w lekkim rozkroku; drugą ręką zostaje założona "blokada" z tyłu, z przodu i z boków; ręka wyciągnięta w górę stara się pokonać "blokadę" pracując izometrycznie. Ćwiczenie to przygotowuje mięśnie do pisania; pomaga wypocząć, gdy ręce są zmęczone pisaniem.
      • krążenie szyją (wahadłowe ruchy głową) -
      • spuszczenie głowy do przodu; delikatne przetaczanie głowy z przodu z jednej strony na drugą bez wykonywania całych obrotów. Ćwiczenie to odpręża mięśnie szyi i zablokowania wynikające z niemożliwości przekraczania linii środka, poprawia poczucie pewności przy pisaniu i czytaniu.
      • "kobra"(energizer) -
      • w wygodnym siadzie przy stole oparcie rąk na blacie; pochylenie się do przodu połączone z wykonaniem wydechu; odchylenie się do tyłu i wykonanie wdechu. Ćwiczenie to relaksuje, zwiększa motywację do działania.
      • "kapturek myśliciela" -
      • położenie kciuków z tyłu na obu uszach jednocześnie; masowanie uszu palcem wskazującym zwiniętym w wałek od góry do dołu; delikatne masowanie uszu z chęcią jakby rozwinięcia

      małżowiny; na zakończenie strzepnięcie uszu na górze, po środku i na dole. Ćwiczenie to podwyższa rozumienie ze słuchu, poprawia zdolność myślenia, literowania, śpiewania, wystąpień publicznych, pamięć krótkoterminową oraz stereofonię uszu.

    2. Ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne:
      • Ćwiczenia oddechowe: wdech przez nos i wydech ustami; unoszenie rąk w górę przy wdechu i spokojne opuszczanie przy wydechu; wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki na wydechu; wymawianie głoski "s" na wydechu z jednakową głośnością oraz raz ciszej i raz głośniej; dmuchanie na skrawek papieru na wydechu, wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę; zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększaniu odległości; dmuchanie na kłębuszki waty papierowe kulki, lekkie piłeczki; nadmuchiwanie balonów; utrzymanie w powietrzu lekkiego piórka za pomocą dmuchnięć od spodu; gra na organkach, trąbce, flecie, gwizdku.
      • Czynne ćwiczenia relaksacyjne:
      • Ćwiczenia całego ciała: swobodne marsze z luźnymi wymachami rąk; luźne skłony ramion i tułowia w bok i w przód; luźne wymachy rąk w bok ze skrętem tułowia i głowy; krążenia tułowia.
      • Ćwiczenia kończyn górnych: luźne wymachy rąk w lewo i w prawo i w dole; wymachy rąk rozłożonych na boki do przodu do skrzyżowania ich przed sobą; wymachy rąk wyciągniętych w górę nad głową ku dołowi, do skrzyżowania przed sobą; luźne wymachy dłoni w dole i przy lekkim uniesieniu rąk do góry; opadanie ramion uniesionych do góry lub rozstawionych w bok ku dołowi; krążenie opuszczonych w dół ramion; przeciąganie się; lekkie uderzanie dłońmi o siebie i o uda; otrzepywanie, otrząsanie dłoni w dole i przed sobą; luźne skłony tułowia z oparciem rąk o drabinki pod kątem 900. Ćwiczenia nóg: wymachy na przemian nóg do przodu; wymachy ręki i nogi w bok; potrząsanie nogą; chód w miejscu z unoszeniem kolan.
      • Ćwiczenia oddechowo - relaksacyjne:
      • Ćwiczenia w pozycji stojącej: wdech nosem i wydech ustami;
        wdech z wyciągnięciem rąk przed siebie i wydech z opuszczeniem rąk; wdech z wyciągnięciem rąk ku górze z przeciągnięciem się i wydechem z opuszczeniem rąk w dół;
        wdech z odchyleniem rąk do tyłu i z uwypukleniem klatki piersiowej -
        wydech z opuszczeniem rąk i przywiedzeniem do tułowia;
        wdech z przyciągnięciem rąk i barków do ściany i uwypukleniem klatki piersiowej - wydech z opuszczeniem rąk oraz odsunięciem się od ściany i ugięciem kolan;
        wdech z podniesieniem rąk w górę i w bok - wydech ze skłonem w przód; wdech z rękami na biodrach - skłon w bok - wydech w pozycji wyprostowanej.
      • Ćwiczenia w pozycji leżącej: głęboki wdech z uwypukleniem klatki piersiowej i długi wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała; wdech z przyciśnięciem rąk do materaca, rozstawione palce rąk naciskają na materac, wydech z rozluźnieniem całego ciała; wdech z uniesieniem nóg i rąk jak najdalej od siebie, wydech wraz z rozluźnieniem i opuszczeniem kończyn; wdech w leżeniu i z rękami leżącymi nad głową, wydech wraz z wykonaniem siadu skulnego.
      • Ćwiczenia w pozycji siedzącej i klęcznej: wdech - oczy otwarte, wydech

      z zamknięciem oczu i rozluźnieniem mięśni; wdech w siadzie skrzyżnym z uniesieniem ramion, wydech z opuszczeniem ramion; wdech w siadzie skrzyżnym w pozycji wyprostowanej, wydech przy skłonie w przód; wdech przy skłonie w bok, wydech w pozycji wyprostowanej; wdech z uniesieniem rąk ku górze pozycji klęcznej (siad na piętach), wydech ze skłonem w przód, ręce oparte na podłodze; wdech z uwypukleniem klatki piersiowej i z odchyleniem głowy do tyłu opartej na rękach założonych karku, wydech z odchyleniem się do przodu; wdech ze skłonem w bok, ręce założone na karku, wydech wraz z wyprostowaniem; wdech w pozycji siedzącej, wydech podczas kładzenia się na plecy; wdech w pozycji leżącej, wydech podczas siadania.

    3. Ćwiczenia kształtujące pamięć i rozwijające wyobraźnię:
      • słuchanie słownych opisów obrazów do wyobrażania sobie przez dziecko;
      • skojarzeniowe tworzenie obrazków na bazie różnych znaków graficznych;
      • zabawa w szybkie skojarzenia;
      • kojarzenie liczby z wyrazem;
      • tworzenie zdań z pierwszych liter wyrazów i odwrotnie;
      • zapamiętywanie wyrazów w postaci łańcuszków;
      • tworzenie map wiadomości;
      • tworzenie figur stylistycznych tj. AKROSTYCHU, ANAFORY, EPIFORY;
      • zabawa w "statki literowe";
      • rozwiązywanie rebusów;
      • zabawa "jak wyglądał by świat bez.";
      • zabawa w "niedokończone zdania";
      • próby definiowania pojęć dostosowanych do możliwości dziecka;
      • tworzenie różnych rysunków z łączonych kółeczek;
      • tworzenie rysunków z różnych figur geometrycznych.
    4. Ćwiczenia plastyczne połączone z ćwiczeniami sfery emocjonalnej dla dzieci zahamowanych:
      • Gra w kwiaty (na zasadzie Piotrusia - bez karty nieparzystej):
      • gra w karty;
      • wybór i omówienie najładniejszej karty;
      • przekalkowywanie najładniejszych kwiatów - kolorowanie powstałych rysunków.
      • Układanie mozaiki;
      • Kopiowanie na szkle;
      • Malowanie palcami;
      • Rysowanie świecą;
      • Lepienie z gliny, plasteliny, modeliny, masy solnej:
      • ugniatanie materiału do lepienia tak jak ciasto;
      • lepienie dowolnego kształtu;
      • malowanie powstałej rzeźby farbami, a na koniec bezbarwna farbą.
      • Kompozycje cięte nożem, dłutkiem w gipsie:
      • rozrobienie gipsu do konsystencji lanego ciasta;
      • smarowanie wnętrza pudełka tekturowego świecą;
      • wlanie gipsu do pudełka i zastygnięcie;
      • wycinanie dowolnej kompozycji na zastygłym gipsie, różnicując grubość i szerokość kreski.
      • Wycinanka ze szmatek;
      • Witraże papierowe;
      • Formowanie z pasków papieru;
      • Formowanie z drutu i gipsu:
      • umocowanie drutu na drewnianej podstawce;
      • wyginanie drutu i nadanie mu odpowiedniego kształtu;
      • narzucanie gipsu na szkielet z drutu;
      • formowanie zaplanowanego kształtu.

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 23:17:26
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 23:17:26) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie