Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Obecność jasełek w tradycji europejskiej i polskiej

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1800 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 


     Od 26 grudnia, czyli od drugiego dnia Świąt Bożego Narodzenia, do 6 stycznia, czyli do Święta Trzech Króli, a niekiedy przez prawie cały karnawał, obchodziły domy grupy kolędnicze. W zamian za świąteczne i noworoczne życzenia składane gospodarzom, za odśpiewane kolędy lub za odegrane przedstawienia amatorskie otrzymywali pieniądze i świąteczne przysmaki. Poszczególne grupy kolędnicze różniły się między sobą przebraniem, rekwizytami, repertuarem odgrywanych scenek. Chodzono więc po kolędzie z żywymi zwierzętami, z gwiazdą, z szopką( teatrzyk kukiełkowy), z "maszkarami" zwierzęcymi: turoniem, konikiem, bocianem, kozą. Przychodziły też do domów tzw." Herody", stanowiła je grupa osób odgrywających przedstawienie o Bożym Narodzeniu i królu Herodzie. Kolędowały wreszcie dzieci bez żadnych rekwizytów, jedynie śpiewając kolędy i prosząc o świąteczne jadło.
     Jasełka - ludowe widowisko religijne – przedstawiane przy pomocy figurek, albo grane przez aktorów, wzięły początek z widowisk kościelnych, które w Europie już w XIII w. Wprowadziły zakony franciszkańskie: francuskie i włoskie. Inicjatorem pierwszych jasełek był św. Franciszek z Asyżu. Na trzy lata przed śmiercią (1223 r.)założyciel zakonu franciszkańskiego otrzymał od papieża prawo świętowania Bożego Narodzenia ze szczególną wspaniałością i wedle własnej idei Aby odświeżyć pamięć narodzin Dzieciątka Jezus i wzbudzić w wiernych nabożnego ducha, wybrał na tę okazję Greccio- podarowaną mu porosłą lasami górę. W jednej z grot urządził kaplicę .Na jego prośbę ustawiono koryto pełne słomy, przyprowadzono woła i osła. W tej scenerii odprawiono pasterkę. Wraz z przybyciem do Polski zakonu franciszkanów w XIII w. zaczęto odgrywać jasełka. W XV w. Zwany był obyczaj adoracji figurki Dzieciątka. Jasełka były wówczas tylko zestawieniem szeregu figur przedstawiających różne osoby w obraz, który zmieniano zależnie od następstwa świąt. Były to przedstawienia nieme i nieruchome, z drewnianymi figurkami wymienianymi i uzupełnianymi stosownie do dnia cyklu świątecznego. Święta Bożego Narodzenia wymagały innego obrazu niż np. Święto Trzech Króli czy Święto Matki Bożej Gromnicznej, był to ostatni dzień wystawiania jasełek.
     Zwyczaj dawania przedstawień jasełkowych szybko przejęły od zakonu franciszkanów inne zgromadzenia. Ich repertuar znacznie się poszerzał. Teraz przedstawiano nie tylko akt Narodzenia Bożego, ale również motywy biblijne o stworzeniu świata, o grzechu pierworodnym. Prawdziwe upowszechnienie teatru jasełkowego przypada na XVI w. Przyczynił się do tego Marcin Luter. Luter dostrzegł w jasełkach, ważny czynnik upowszechniania swej ideii.Za sprawą zwolenników reformacji, w jasełkach znalazły się dowcipy i satyry na Kościół, aluzje do krzywdy społecznej. Kolejnym osiągnięciem w uteatralnieniu jasełek było wprowadzenie w XVIII w. Ruchomych figurek. na wzór francuskiego teatru marionetek, zaczęto poruszać figurkami i przedstawiać akcję. Braciszkowie zakonni ukryci dyskretnie za sceną, potrafili nie tylko zmyślnie poruszać figurkami, lecz udzielać każdej z nich stosownego głosu, nawet zwierzęcego. Przedstawienia te przyciągały do kościoła rzesze wesołych i hałaśliwych widzów. W trosce o zachowanie powagi w świątyniach w 1738r. biskupi polscy wydali zakaz usunięcia ruchomych szopek z kościołów, aby położyć tamę zbyt wybujałej fantazji religijno- ludowego teatru. Zakaz ten przyczynił się do powstania oryginalnych widowisk ludowych..Zmieniła się oprawa sceniczna, dramaturgia, a także teksty jasełek w których rozwinęły się wątki świeckie, narodowe, motywy folkloru rodzimego. Figurki te wyobrażały nie tylko postacie z Biblii, przedstawiciele różnych stanów, kmieciów, mieszczan, pasterzy noszących polskie imiona, druciarza, szewca, postacie w strojach regionalnych, głównie góralskich i krakowskich, postacie różnych narodowości zamieszkujących Polskę: Cygana, Żyda – kupca, Węgra, Kozaka Prusaka oraz postacie z demonologii ludowej: dziada – pielgrzyma, czarownicę, dziada, śmierć.
     Dzisiaj prawdziwe jasełka, grane przez wiejskich kolędników można zobaczyć w okresie Trzech Króli w Będzińskim Teatrze Dzieci Zagłębia. Tam zjeżdżają góralskie grupy kolędnicze. W wielu przedszkolach, szkołach ,parafiach w Okresie Bożonarodzeniowym wystawiane są ludowe widowiska religijne – jasełka. W niektórych wsiach regionu śląskiego zobaczyć można jeszcze wędrujące grupy kolędników z szopką tzw. betlejkorzy.

Opracowała: Grażyna Kozierska

Bibliografia:
  • B.Ogrodowa. Święta polskie- tradycje i obyczaj. Warszawa 1996.
  • J.S.Bystroń. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce.Wiek XVI –XVIII, T.2.Warszawa 1960.
  • J.Krzyżanowski (red.).Słownik folkloru polskiego.Warszawa 1965.
  • J.Pośpiech. Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku. Opole 1987.
  • D.Simonides (red).Folklor Górnego Śląska.Katowice 1989.
  • T.M.Ciołek,J.Olędzki,A.Zadrożyńska.Wyrzeczysko- o świętowaniu w Polsce. Białystok 1976.
  • J.Szczyka.Kalendarz polski.Warszawa 1984.
  • Z.Gloger.Encyklopedia staropolska ilustrowana.Warszawa 1974.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie