Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Procesy poznawcze

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8904 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 Poziom rozwoju procesów poznawczych u dziecka
w młodszym wieku szkolnym.


Psychika ludzka podlega pewnym przemianom przez całe życie. Rozwój psychiczny jest procesem ciągłym, każda jednostka stopniowo wzrasta fizycznie i psychicznie, rozwijając wraz z wiekiem coraz dojrzalsze formy zachowania i aktywności.
W życiu każdego człowieka można wyróżnić pewne okresy. Polski psycholog M. Żebrowska dzieli rozwój od momentu przyjścia na świat, do osiągnięcia dojrzałości psychicznej na sześć stadiów:

1. niemowlęctwo -od urodzenia do 12 miesięcy,
2. wiek poniemowlęcy -2 i 3 rok życia,
3. wiek przedszkolny -od 3 do 7 lat,
4. młodszy wiek szkolny - od 7 do 11- 12 lat,
5. wiek dorastania -od 12- 13 do 17- 18 lat,
6. okres młodzieżowy -od 17- 18 do 24 lat.

W każdym z wymienionych okresów zachodzą istotne zmiany w świadomości
i aktywności człowieka. W każdym z tych stadiów obserwuje się nieco odmienne formy działalności, co stwarza potrzebę odmiennych sposobów oddziaływania wychowawczego na dziecko.

Główną formą działalności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Po ukończeniu 6 roku życia wkracza ono w okres zwany młodszym wiekiem szkolnym. Podjęcie obowiązku szkolnego łączy się z początkiem nowego etapu w życiu każdego człowieka. Zmieniają się obowiązki, a podstawowym staje się nauka. Systematyczne nabywanie wiedzy szkolnej jest wyraźną i często trudną pracą. W czasie przyswajania wiedzy zwiększa się zasób wiadomości, doskonali myślenie i rozwijają wszystkie procesy psychiczne. Procesy spostrzegania, uwagi, pamięci- poddawane są oddziaływaniu nauczycieli. Wpływa to w pewnym stopniu na tworzenie postaw światopoglądu i rzutuje na osobowość dziecka.

Z biegiem czasu szkoła staje się nie tylko miejscem pobierania nauki, ale
i środowiskiem, w którym człowiek coraz bardziej się uspołecznia. Rozwój w młodszym wieku szkolnym zależy od:
1)przygotowania dziecka pod względem fizycznym, moralnym, umysłowym i społecznym w okresie przedszkolnym,
2)poziomu pracy dydaktycznej i wychowawczej szkoły,
3)warunków życia i rozwoju przed rozpoczęciem nauki w szkole oraz od prawidłowej, systematycznej współpracy rodziny i szkoły.

W rozwoju psychicznym duże znaczenie ma rozwój osobowości, który trwa przez całe życie. Odznacza się dynamiką. Ogromną w tym rolę odgrywa rozwój fizyczny i biologiczne dojrzewanie, a także wrodzone zdolności. Rozwój fizyczny stwarza możliwości coraz większej aktywności i coraz bardziej zróżnicowanego zachowania. Zachowanie dzieci różni się od zachowania dorosłych, ponieważ ich potrzeby są inne, mniejsza jest dojrzałość fizyczna, umysłowa, społeczna i uczuciowa.

Na skutek oddziaływania świata materialnego na narządy zmysłowe powstają wrażenia. Szczególnie duże znaczenie w pierwszych latach nauki ma rozwój wrażeń stawowo- mięśniowych. Odgrywają one specjalną rolę w powstawaniu nawyków ruchowych, a w okresie szkolnym ciągle się rozwijają. Wchodzą one w skład spostrzeżeń. Spostrzeżenie jest dokładne wtedy, gdy odgrywa ważną rolę w aktywnym rozwiązywaniu różnych zadań, gdy jest włączone w skierowane na określony cel działanie. Rozwijając spostrzeżenia w różnych dziedzinach działania dążymy do aktywnego kształtowania sfery doznań zmysłowych. Rozwój wrażliwości wzrokowej i słuchowej ma szczególne znaczenie dla opanowania umiejętności czytania i pisania. U dzieci wstępujących do szkoły uwaga ma charakter mimowolny. Spostrzegają one i wyodrębniają w otoczeniu to, co je zaciekawia i zwraca ich uwagę. Stopniowo w procesie nauczania rozwija się uwaga dowolna. Dziecko coraz bardziej świadomie koncentruje się na treści lekcji i podtrzymuje swoją uwagę własnym wysiłkiem woli. Spostrzeżenia stają się bardziej analityczne, uczeń nabywa umiejętności wyodrębniania rozmaitych cech i własności w spostrzeganych przedmiotach, uczy się je rozpatrywać oddzielnie i dostrzegać w innych, podobnych obiektach. Nauka szkolna kształtuje umiejętność uważnego obserwowania zjawisk przyrody i innych. Obserwacja w zależności od zadań może być krótkotrwała lub dłuższa. Rozwój spostrzegawczości i umiejętności obserwowania polega na tym, że dzieciom przygotowanym do obserwacji określonych przedmiotów czy zjawisk zaczyna wystarczać słowny opis tego, co będzie przedmiotem i celem ich spostrzeżeń oraz obserwacji. Przestają one czuć potrzebę ilustracji, popierania każdego wyjaśnienia słownego natychmiastowym pokazem konkretu. W ten sposób spostrzeżenia nabierają charakteru abstrakcyjnego, uogólnionego. W ścisłym związku z wyżej wymienionymi procesami występują czynności psychiczne, które nazywamy uwagą. Jest ona nieodłączna i nieodzowna w pracy szkolnej.

Uwaga rozwija się pod wpływem nauki i kształtuje, stając się coraz bardziej zdolną do koncentracji, trwałości i przerzutności. Zwiększa się też jej pojemność. W młodszym wieku szkolnym skierowana jest głównie na przedmioty i zjawiska zewnętrznego otoczenia. W końcu tego okresu zaczyna się rozwijać w stosunku do własnych czynności psychicznych. Trwałość uwagi uczniów mobilizuje i utrzymuje umiarkowana zmiana w treści i metodach nauczania. Zbyt długotrwała, jednorodna czynność umysłowa wywołuje zmęczenie, zapobiega mu wprowadzenie zmian w czynnościach. Uwaga nasila się i staje się trwalsza, kiedy uczniowie przejawiają zainteresowanie, aktywność i umieją podejmować wysiłki w pracy szkolnej. Aktywizuje się także wtedy, gdy uwzględnia się i wykorzystuje w procesie nauczania zainteresowania dzieci i wiąże nowy materiał z dawnymi wiadomościami, nawykami i doświadczeniami. W toku stosowania różnych metod i sposobów aktywizowania uwagi uczniów tworzy się u nich i umacnia nawyk uważania, co zmniejsza wysiłek wkładany w organizowanie i utrzymywanie uwagi np. na zajęciach. Przy wytwarzaniu nawyków uważania nauczyciel powinien uwzględnić indywidualne właściwości dzieci. Dzieci mało aktywne, o zwolnionym tempie pracy wymagają aktywizowania i zachęty, zaszczepienia wiary we własne siły. Bardziej zdolne i aktywne winny mieć stawiane dodatkowe zadania i polecenia. Jednostki o uwadze chwiejnej wymagają stałej, natężonej pracy ze strony wychowawcy. Musi on dbać o to, aby wszystkie dzieci wykształciły w sobie pożądane cechy charakteru.

Młodszy wiek szkolny jest okresem przełomowym dla rozwoju pamięci. Jej rola w życiu i działaniu człowieka jest olbrzymia. Dzięki niej zdobywamy wiedzę i różne nawyki, uczymy się słów i ich znaczeń, uczymy się mówić i myśleć. Umożliwia ona intelektualny rozwój człowieka.

Szczególnie wielką rolę odgrywa pamięć w uczeniu się. Jakość zapamiętywanego materiału zależy w dużej mierze od zainteresowań danej osoby. W procesie zapamiętywania ogromną rolę odgrywają uczucia i wola. Rozwój tych cech łączy się z rozwojem uwagi dowolnej, dlatego organizowanie i aktywizowanie uwagi ucznia w toku nauki jest głównym czynnikiem rozwoju pamięci i skutecznego przyswajania wiedzy szkolnej i życiowej. Dzieci w młodszym wieku szkolnym nie panują jeszcze w dostatecznej mierze nad swoją pamięcią i nie umieją podporządkować procesów zapamiętywania i reprodukowania materiału swoim szkolnym zadaniom i celom. Nie potrafią samodzielnie rozdzielić i przygotować materiału do nauczenia się. Najczęściej uczą się zupełnie dosłownie, powtarzając kilkakrotnie zdanie po zdaniu. Pamięć dziecka przedszkolnego jest pamięcią dowolną, to znaczy dziecko zapamiętuje i się to działalność poznawcza, w sposób specjalny zorganizowana i skierowana na określony cel. W toku tego działania procesy zapamiętywania i reprodukowania nabierają specjalnego charakteru, zajmują w nauce szkolnej miejsce centralne. To nowe zadanie: zapamiętywania i przyswajania sobie różnych umiejętności i rzeczy poza normalnymi i znanymi dotąd warunkami i zadaniami jest dla początkującego ucznia zadaniem trudnym. Już nie z naturalnej potrzeby jaką wysuwa życie, ale na żądanie ma on przypomnieć sobie to, czego się nauczył. W młodszym wieku szkolnym dokonuje się intensywny rozwój pamięci. Pod wpływem nauki szybkość i trwałość, a więc skuteczność zapamiętywania wzrasta więcej niż dwa razy. Zwiększa się też pojemność pamięci. Zmienia się charakter uczenia się. Dzieci pod kierunkiem nauczyciela stopniowo opanowują logiczne sposoby zapamiętywania i reprodukowania materiału. Szczególną rolę w rozwoju różnych właściwości pamięci odgrywa umiejętność dowolnego zapamiętywania (wpływ woli na efektywność zapamiętywania staje się coraz bardziej wyraźny). W tym czasie rozwija się pamięć logiczna człowieka. W końcu tego okresu pamięć stopniowo zatraca charakter obrazkowo- konkretny i przechodzi w abstrakcyjno- logiczny. Dla dziecka w młodszym wieku szkolnym uczenie się dosłowne z pełnym rozumieniem tekstu jest korzystne. Rozwija ono pamięć dowolną, uczy kontrolowania jej, poprawiania błędów, poszukiwania lepszych sposobów uczenia się. Materiał, którego dziecko nauczyło się na długo pozostanie w pamięci, bywa wykorzystywany w miarę dalszej nauki. Szczególne znaczenie ma zapamiętywanie reguł, definicji i określeń. Pod wpływem nauki wzrasta pojemność i trwałość pamięci. Odbywa się to w związku z rozwojem pamięci logicznej w procesie zdobywania wiedzy szkolnej.

Dziecko, które wstępuje do szkoły, porozumiewa się swobodnie z dorosłymi i rówieśnikami, gdyż na ogół opanowało już dobrze potoczną mowę ustną, mowę kontekstową. Rozwój mowy człowieka pozostaje w ścisłym związku z rozwojem całej jego świadomości i osobowości. U przeciętnego dziecka słownik powiększa się powoli, między drugim a ósmym rokiem życia tempo rozwoju słownika jest bardzo szybkie, a potem aż do wieku dojrzałego znowu gwałtownie opada. Uczeń posługuje się dwoma postaciami mowy: mową ustną, akustyczną i mową pisaną. Systematyczna nauka w szkole stwarza sprzyjające warunki do jej rozwoju. Mowa ojczysta staje się przedmiotem i podstawowym środkiem nauczania i wychowania. Mowa dziecka zmienia się i doskonali. Każdy człowiek po wstąpieniu do szkoły powinien opanowywać sukcesywnie dźwiękową i gramatyczną stronę mowy oraz systematyczną, czyli znaczeniową. W mowie ustnej dzieci siedmioletnie najczęściej używają już prawidłowo mowy ojczystej. Systematyczne ćwiczenia w dźwiękowej analizie wyrazów, prowadzące do uświadomienia dziecku głoskowej budowy mowy i do rozwoju jego słuchu fonematycznego, poprzedzają w szkole właściwą naukę czytania i pisania. Wszelkie nieprawidłowości w rozwoju dźwiękowej strony mowy utrudniają naukę czytania i pisania. Trudności te mogą być spowodowane niedorozwojem słuchu fonematycznego lub zaburzeniami w zakresie motoryki mowy. Wady mowy odbijają się ujemnie na społecznym życiu dziecka, na jego samopoczuciu i pozycji w zespole rówieśników, sprawiają wiele cierpień i powodują zamykanie się w sobie, nieśmiałość i lękliwość. Jednym z cięższych defektów mowy jest jąkanie się. Najczęstszym jego źródłem jest nieprawidłowy rozwój mowy i myślenia. Aby uniknąć wszelkich braków, należy spokojnie i życzliwie uczyć dziecko opanowywania tych dźwięków, czy tych sposobów wyrażania się, które właśnie sprawiają mu trudności. Nie należy natomiast stawiać zbyt wielkich wymagań, raczej stopniowo je zwiększać. Jak najwcześniejsze usunięcie braków sprzyja prawidłowemu rozwojowi umysłowemu i osiąganiu dobrych wyników w nauce. Najważniejszym osiągnięciem w zakresie mowy w młodszym wieku szkolnym jest przyswojenie umiejętności czytania i pisania. W szkole po raz pierwszy w życiu człowiek uczy się gramatyki. Ucząc się czytać i pisać analizuje dźwięki mowy, a także składa je w zgłoski i wyrazy. Z rozwojem mowy pisanej wiąże się także nauka ortografii. Uczeń musi opanować wiele reguł ortograficznych i wyćwiczyć je w praktyce, aby nie popełniać błędów przy pisaniu.

Dla rozwoju mowy dziecka, procesu przyswajania wiadomości, umiejętności i nawyków, zasadnicze znaczenie ma myślenie. Rozwija się ono w toku nauki szkolnej w ścisłym związku z rozwojem mowy i innych procesów poznawczych. Za pomocą myślenia człowiek poznaje różne związki i stosunki istniejące między przedmiotami. Myślenie jest wyższą formą poznawania rzeczywistości. Wyraża się ono w słowach i ma charakter uogólniony. Proces ten przebiega na podstawie istniejącej już wiedzy: wyobrażeń, pojęć i sposobów operowania nimi. Jest czynnością jednolitą i różnorodną pod względem formy. Możemy w nim wyróżnić dwie główne fazy: początkowa, to myślenie sytuacyjne, obrazkowo- ruchowe, które polega na praktycznej orientacji i przystosowaniu się do świata poprzez odpowiednie zachowanie i działanie. Jego podstawę stanowi konkretne odzwierciedlenie przedmiotów, zjawisk i wzajemnych między nimi stosunków. Druga faza, to myślenie językowe, abstrakcyjne, którego podstawę stanowi mowa i które rozwija się wraz z jej rozwojem. Myślenie konkretne, obrazkowo- ruchowe i myślenie abstrakcyjno- słowne współistnieją i rozwijają się we wzajemnym powiązaniu. Jednym z podstawowych procesów myślenia jest uogólnienie. Za jego pośrednictwem dziecko uzyskuje możność syntetycznego ujęcia zdobytej w szkole wiedzy i wyciągania wniosków ogólnych. Proces ten zachodzi w jedności z procesem konkretyzacji, w którym wzbogaca się i pogłębia rozumienie ogólnej wiedzy teoretycznej. Uogólnienie i konkretyzacja wyrażają się w wielorakich formach czynności myślowych, które z wiekiem rozwijają się i doskonalą. Za ich pomocą w procesie formowania pojęć uczeń ustala rożne związki i stosunki między przedmiotami. Szczególne znaczenie dla poznawania podstaw nauk ma wykrycie i ustalenie związków i stosunków przyczynowo- skutkowych. Ustalenie ich jest zróżnicowaną i pogłębioną formą myślenia. Różnorodne procesy myślowe połączone z konkretnym działaniem tworzą złożone systemy powiązań, które odznaczają się tym, iż nie są jednokierunkowe, ale stanowią konkretne, odwracalne operacje myślowe. Cały wiek szkolny charakteryzuje się umiejętnością dokonywania odwracalnych operacji myślowych. W młodszym wieku szkolnym, w procesie odrywania dzieci od operowania przedmiotami i od realnych czynności, wielką rolę odgrywają: nauczanie i wychowanie, zakres i treść przedmiotów szkolnych, sposoby stosowane przez nauczycieli podczas realizowaniu programu. Od poziomu analizy i syntezy zależy efektywność myślenia dziecka. Każde poznanie zaczyna się od spostrzeżenia i ujęcia całości. Jest to synteza pierwotna. Następny etap poznania zaczyna się, gdy osoba myśląca dokona analizy. Po jej dokonaniu zaczyna się proces trzeci- scalanie wyodrębnionych elementów, tworzenie z nich nowej całości, czyli synteza wtórna. Jednym z ważniejszych zadań szkoły w pierwszych latach nauki jest wdrażanie do prawidłowej analizy, doprowadzającej do wtórnej syntezy, czyli ćwiczenia w opanowywaniu ogólnej metody myślenia. W procesie nauki czytania i pisania dużą rolę odgrywa analiza i synteza. Na poziomie klasy I i II analiza jest jeszcze elementarna i bardzo ściśle związana z konkretną, sytuacją poglądową. Początki analizy abstrakcyjnej można zaobserwować już w klasie III. Początkowo elementy poznania zmysłowego przeplatają się z analizą myślową. Z wiekiem wzrasta w zasobie wiedzy ucznia liczba pojęć, które nie są związane z obrazem konkretnego przedmiotu, pogłębia się więc rola słowa, jako czynnika rozwoju umysłowego dziecka.

W związku z elementarnym jeszcze poziomem analizy i syntezy myślenie przyczynowo- skutkowe uczniów klas młodszych jest oparte na konkretnych doświadczeniach i sytuacjach, mało uogólnione. Przechodzenie od form zmysłowo- konkretnych do bardziej abstrakcyjnych dokonuje się stopniowo. Odpowiednia sprawność w zakresie czynności analizowania i syntetyzowania ma wielkie znaczenie w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności prawidłowego dokonywania szeregu operacji myślowych. Poziom rozwoju analizy i syntezy związany jest z procesami abstrahowania i uogólniania. Ma on duże znaczenie dla rozwoju innych szczegółowych operacji, takich jak: szeregowanie, klasyfikacja, porównywanie, konkretyzacja, systematyzacja, niezbędnych przy kształtowaniu i powiększaniu zasobu pojęć, wydawaniu prawidłowych i prawdziwych sądów, dociekaniu przyczyn i skutków zjawisk.

W pierwszych latach nauki główną cechą myślenia ucznia staje się ukierunkowanie go na zdobywanie wiedzy szkolnej. Opanowywanie pojęć naukowych odbywa się stopniowo. W związku z tym rozwijają się procesy myślowe, pojawiają się nowe sposoby rozumienia i dowodzenia oraz nowy stosunek do zjawisk. W toku nauki zasób pojęć i wyobrażeń stale się powiększa i przekształca. Ogólne wyobrażenia o przedmiotach powstają także pod wpływem lektury, opowiadań dorosłych, oglądania obrazów, itd.. Charakterystyczną cechą wyobrażeń ogólnych uzyskiwanych przez dziecko jest to, że podkreśla się w nich i wyodrębnia właściwości najbardziej istotne. W trakcie powstawania nowego pojęcia zmieniają się związki jakie je łączą i powstaje nowa postać myślenia- rozumowanie logiczne. Nowy etap w rozwoju myślenia, na który przechodzi dziecko w pierwszych latach nauki charakteryzuje nowa treść pojęć, której dostarcza nauczanie. Przyswajanie ich prowadzi do przebudowy całego myślenia, do powstawania systemu pojęć oraz bardziej złożonych, oderwanych form myślenia. Dziecko w tym wieku uczy się śledzić własne procesy myślenia i należycie kierować nimi. Początkowo kształtowanie i nauka myślenia odbywa się na zasadach naśladowania wzorów oraz wdrażania do rozumienia według pewnych zasad i reguł. Dziecko porównując przedmioty i stosując określone zasady, nabywa umiejętności kontrolowania swoich myśli i świadomego kierowania nimi. Wykształcone formy myślenia łączą się z ogólnym rozwojem dziecka, pozwalają mu coraz lepiej przyswajać wiedzę, lepiej orientować się w zjawiskach otaczającego życia i coraz lepiej działać.

Lucyna Marszałek
Zespół Szkół Samorządowych, Sułkowice Łęg

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie