Rodzina jest najważniejszym miejscem, które stwarza dziecku niepowtarzalne warunki rozwoju psychicznego, moralnego i społecznego. Rodzina zaspokaja potrzeby swoich członków: potrzeby przynależności, bezpieczeństwa, potrzeby uczucia, wzajemnej pomocy oraz życzliwości i zaufania. Tylko rodzina pełna, w której matka i ojciec od chwili urodzenia dziecka zaspokajają potrzeby, głównie emocjonalne dziecka, jest w stanie zapewnić mu prawidłowy rozwój psychiczny i społeczny. Właśnie potrzeby emocjonalne mogą być zaspokajane tylko w rodzinie, gdy panuje w niej serdeczna, pełna zaufania atmosfera, oparta na wzajemnych uczuciach. Jeżeli w rodzinie panują konflikty, brak zrozumienia, powstaje atmosfera niechęci i wrogości, która prowadzi do dezintegracji rodziny a często jej rozpadu. Dezintegracja rodziny powoduje, że osobowość dziecka zostaje okaleczona, często w sposób trwały. Przedwczesne zerwanie zależności przez rodziców, ich odtrącenie, wrogość w stosunku do dziecka, brak okazywanego zainteresowania wywołują w dziecku poczucie zagrożenia. Lęk towarzyszący odczuwanemu przez dziecko zagrożeniu wpływa destrukcyjnie na kształtującą się osobowość. Zbyt wczesne zerwanie zależności prowadzić może do rozpadu nastawień, oczekiwań utrudnia nabywanie innych potrzeb. Rozwój potrzeb i ich nasilenie zależą od wielu różnych czynników.
Ogromne znaczenie mają warunki, w jakich dziecko żyje od najmłodszych lat, oddziaływanie środowiska, a zwłaszcza wychowanie w rodzinie. Dziecko, któremu rodzice okazują ciepło i uczucie, czuje ich akceptację i uznanie. Jeśli więc chcecie, aby wasze dzieci rozwijały się normalnie, codziennie dajcie im tyle uczucia, ile tylko możecie. Nie da się przesadzić z pieszczotami, to naprawdę niemożliwe. I nie ma tu znaczenia wiek czy wzrost. Nikt nie wyrasta z potrzeby uczucia. W najprostszej pieszczocie, klepnięciu czy słowach "kocham ciebie" tkwi niezwykła siła. Najważniejszym budulcem poczucia bezpieczeństwa i pewności u dziecka jest miłość rodziców, do niego i siebie nawzajem.
Niestety, dzisiaj nasze dzieci są świadkami zupełnie czegoś innego. Często rodzice rozwiązują swoje problemy najprościej – przez rozwód. Nawet, jeśli decydują się zostać ze sobą, rzadko okazują sobie ciepło lub uczucie. Niezaspokojona potrzeba związku emocjonalnego wywołuje najrozmaitsze urazy psychiczne, poczucie zagrożenia, osamotnienia, a co za tym idzie budzi poczucie własnej niższości, niepełnej wartości. W tej sytuacji obniża się samoocena dziecka, zaniżają się aspiracje, co stwarza kłopoty natury wychowawczej. Dzieciom nie zależy na osiągnięciu dobrych wyników w nauce, są bierni, niechętni, wykazują mało inicjatywy. Mają znaczne trudności w koncentrowaniu uwagi, są nadpobudliwe ruchowo. W zachowaniu tych dzieci trudno wychwycić istnienie racjonalnych motywów postępowania. Wydaje się, że o postępowaniu ich decydują jedynie przypadki i chwilowe emocje.
Dla prawidłowego wykształcenia się poczucia bezpieczeństwa życie dziecka powinno być ustabilizowane i przebiegać bez wielkich przemian, niepokojów, zmian miejsca i osób. Dziecko pozbawione stabilizacji i oparcia stanie się niepewne i poszuka zrozumienia i akceptacji w takim środowisku, które gotowe będzie go przyjąć, a najczęściej będzie to grupa nieformalna, subkultura. Skutki tego mogą okazać się tragiczne i dla nich i dla nas.
Najważniejszym stanem, który wynika z potrzeby zaspokojenia kontaktu emocjonalnego i decyduje nieraz o rozwoju psychicznym dziecka jest poczucie więzi. Dziecko pragnie nie tylko pozostać w bliskim kontakcie emocjonalnym z otoczeniem, nie tylko należeć do rodziny, ale także zwracać na siebie uwagę, być pozytywnie oceniane. Zaspokojenia wymaga, więc potrzeba uznania. Bez akceptacji rodziców nie wytworzy się w nim poczucie własnej wartości, wiara w siebie. Rodzice muszą poznać unikalne cechy każdego swojego dziecka. Musimy pomóc dzieciom w zbudowaniu zdrowego obrazu samego siebie i zaakceptowaniu tego, iż każdy jest niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju. Zaakceptowanie własnej niepowtarzalności stanowi istotny element w rozwoju dziecka. Uświadamiając to naszym dzieciom okazujemy im naszą miłość, która jest bezwarunkowa i niezależna. Nasze dzieci muszą czuć, że je akceptujemy takimi, jakimi są, potem dopiero możemy od nich wymagać. Musimy cierpliwie tłumaczyć, dlaczego to jest dobre, a to złe, ale zawsze akceptując własne dzieci. Im więcej okażemy im bezwarunkowej akceptacji, tym bardziej będą skłonne do otwarcia, do dzielenia się z nami swoimi przeżyciami.
Zapobiegnie to buntowi, gdy jego miejsce zajmie zrozumienie oparte na zaufaniu. Nasze dzieci nie będą miały nigdy wątpliwości, że cokolwiek się stanie, zawsze będziemy je kochać. Już w chwili narodzin naszego dziecka musimy uświadomić sobie, że dziecko potrzebuje naszej akceptacji do budowania poczucia własnej wartości. Wartość ta nie zależy ani od wyglądu zewnętrznego, ani od sukcesu,ani od pozycji społecznej, ani od stanu posiadania. Wartość ta wynika z tego, iż nasze dziecko jest człowiekiem.
Z akceptacją wiąże się docenianie. Dlatego najpierw dajmy dzieciom odczuć naszą akceptację ich, a potem okażmy im uznanie. Dla jednego dziecka dobre oceny w szkole to żaden problem, dla innego trójka to wynik ciężkiej pracy. Doceńmy tę pracę, ale nie pozwólmy dziecku na obniżenie poziomu, jeśli wiemy i nauczyciel to potwierdza, że dziecko stać na tę ocenę. Umiejmy docenić tę trójkę, choć na pewno chcielibyśmy, aby nasze dziecko przynosiło czwórki i piątki. Pamiętajmy, że ważniejsze od osiągnięć są starania dzieci.
Obdarzmy więc nasze dzieci takim poczuciem bezpieczeństwa, miłości i własnej wartości, aby miały również swobodę w popełnianiu błędów. Wtedy będą mogły zdobyć spokój ducha i wykorzystać w pełni swoje możliwości. Gdy dziecko wie, że wartość jego samego jest większa od najwspanialszych nawet wyników sportowych, czy najlepszego szkolnego świadectwa, może się wówczas uspokoić, poczuć się bezpiecznym i zdolnym do osiągania lepszych rezultatów. Wie wówczas, że wynik rywalizacji nie wpływa w żaden sposób na poziom akceptacji rodziców. Najważniejsze jest, aby nauczyć dzieci dawania z siebie wszystkiego, co najlepsze i uświadomić im, że ma to w życiu istotne znaczenie. Wpajając im takie rozumowanie, uwalniamy je tym samym od myślenia kategoriami zwycięstwa i porażki.
Rodzice powinni zrozumieć psychikę dziecka oraz wytworzyć atmosferę wzajemnego zaufania i serdeczności. Okazywanie życzliwości i zainteresowania prowadzi do kształtowania się odpowiedniej więzi uczuciowej między rodzicami a dziećmi, sprawia, że dziecko czuje się pewnie i bezpiecznie.
Anita Dziewulska |
