Metoda z naukowo - metodycznego punktu widzenia jest pojęciem złożonym,
posiadającym określone cechy, jak:
- uświadomione kierowanie na cel,
- kolejność czynności działania,
- systematyczność,
- powtarzalność,
- sposób zastosowania.
Najogólniej można powiedzieć, że metoda to sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia określonego celu, uświadomienie komuś lub sobie, w jaki sposób coś się robi, odpowiedzieć napytanie, jak to się robi.
Każda poprawna systematyka metod musi być podporządkowana rodzajowi zadań stosowanych w danej dziedzinie kształcenia i wychowania. Metody stosowane w edukacji przedszkolnej dzielą się na metody:
- pracy indywidualnej,
- pracy zespołowej, grupowej.
Drugi bardziej szczegółowy podział metod dotyczy realizacji treści programowych w wymienionych rodzajach pracy z dziećmi. Są to:
1. metody czynnościowe, aktywizujące dziecko do działania:
a) metody samodzielnych doświadczeń i zadań stawianych do wykonania,
b) metody ćwiczeń utrwalających nabyte umiejętności,
2. metody słowne,
3. metody poglądowe.
Metody czynnościowe dotyczące samodzielnych doświadczeń i zadań stawianych do wykonania - należy rozumieć jako tworzenie optymalnych warunków do samorzutnej zabawy dziecka, do dokonywania prób, poszukiwań i działań, a także do swobodnego wypowiadania się i przeżywania. Metoda ta umożliwia dzieciom samodzielne wykonywanie, podejmowanie własnych decyzji, co do wyboru materiałów, zabawek i partnerów, a także czasu trwania. Rola nauczyciela przy tej metodzie sprowadza się do roli czynnego obserwatora, doradcy i inspiratora ich aktywności.
Metoda ta pobudza aktywność dziecka w kierunku przewidzianym i określonym przez nauczyciela. Służy nabywaniu umiejętności i przyswajaniu wiadomości, ma szerokie zastosowanie w pracach użytecznych oraz organizowaniu aktywności plastycznej, technicznej, muzycznej, ruchowej i samoobsługi.
Ćwiczenia utrwalające uzupełniają tę metodę poprzez usprawnianie umiejętności lub utrwalanie wiadomości wcześniej poznanych lub zdobytych w drodze samodzielnych doświadczeń dzieci.
Metoda ćwiczeń ma wielorakie i wszechstronne zastosowanie. Służy opanowaniu prawidłowej wymowy, utrwalaniu umiejętności ogólno-ruchowych, sprawności manualnych i samoobsługowych. Jest także niezbędna przy usprawnianiu funkcji psychicznych, tempa i dokładności spostrzegania, różnicowania kształtów, barw, wielkości i dźwięków. Uczy wnioskowania na podstawie przyczyn i skutków oraz wypowiadania myśli.
Metody słowne to:
- rozmowa,
- opowiadanie,
- objaśnienie,
- instrukcja słowna,
- zagadki, przysłowia,
- recytacja,
- inscenizacje utworów.
Metody poglądowe to:
-pokaz,
-wzór,
-przykład
Metody słowne i poglądowe powinny być zawsze podporządkowane metodom czynnościowym, towarzyszyć im i je uzupełniać. A wszystkie powinny być stosowane tak w pracy indywidualnej, jak i zespołowej z dziećmi.
Formy pracy.
Klasyczny podziała form pracy z dziećmi przedszkolnymi jest niezmienny od lat i przedstawia się następująco:
- zabawy swobodne organizowane w pięciu znanych i stosowanych rodzajach (konstrukcyjne, manipulacyjne, tematyczne, dydaktyczne i ruchowe),
- zajęcia dydaktyczne samorzutne i planowane,
- praca dzieci poprzez organizowanie pracy dziecka i zaznajamianie ich z pracą ludzi różnych zawodów oraz wytworami tej pracy,
- spacery i wycieczki,
- uroczystości przedszkolne,
- kontakty indywidualne nauczycielki z dziećmi mające na celu udzielenie im pomocy i zaspakajanie aktualnych potrzeb.
Powyżej wymienione metody i formy pracy przedszkolnej są niezbędne w realizacji treści programowych dotyczących pracy z książką. Treści te z reguły określa „Program", pozwalając na dostosowanie ich do poziomu i wieku dziecka, a także do warunków zewnętrznych, czyli tzw. bazy.
Z dziećmi przedszkolnymi praca z książką oscyluje w niżej wymienionych działach tematycznych. Są to:
a) ilustracje.
b) opowiadanie treści książek,
c) inscenizowanie utworów,
d) przekazywanie wierszy,
e) czytanie książek.
Ilustracje: szukając w książce dobrego tekstu należy zwracać uwagę na graficzną jej-szatę wraz z ilustracją. Oba te elementy są jednakowo niezbędne, chociaż zarówno z ilustracji jak i z tekstu można korzystać w sposób niezależny od siebie.
Ilustracja przyciąga uwagę dziecka, zachęca do oglądania, wywołuje zainteresowanie tekstem, inspiruje do wypowiedzi. Nie można pracować z książką, żeby o tym nie rozmawiać, a tym samym nie kształcić mowy. Dając dzieciom ilustrację należy nawiązywać do ich aktualnych przeżyć, wzajemnego uzupełniania spostrzeżeń i odpowiedzi na stawiane pytania. Ilustracje w książkach ze względu na mały format nadają się głównie do pracy indywidualnej i w małych grupkach. Można sporadycznie wykorzystywać je w zajęciach zespołowych, których celem jest utrwalanie znajomości niektórych pozycji, lub przypomnienie ich treści. Ilustracja w książce w tych zajęciach jest świetnym materiałem dla ćwiczeń gramatycznych. Dziecko poprzez znajomość ilustracji łatwiej zapamiętuje tekst.
Opowiadanie treści książek: opowiadanie jest jednym z podstawowych sposobów przekazywania treści literackich w przedszkolu. Jest istotną formą pracy ze starszymi grupami. Opowiadać treść książki można w całości lub w formie oddzielnych opowiadań. Książeczkę przewidzianą do opowiadania należy dobrze znać, aby móc lepiej oddać jej nastrój. Nauczycielka powinna tu zastosować odpowiednią dykcję, modulację głosu, gesty. Musi być aktorką, która nie może zawieść swojej widowni, a przeciwnie wywołać u niej zainteresowanie przedstawianą treścią.
Słuchanie opowiadań przez dzieci wpływa na doskonalenie mowy poprzez wzór języka literackiego, wzbogaca słownictwo, kształci wyobraźnię, uwagę oraz uczucia i postawy społeczno - moralne. Opowiadanie zyska na wartości, jeżeli nauczycielka zastosuje odpowiednie pomoce - kukiełki, pacynki, czapeczki lub inne akcesoria.
Inscenizowanie utworów: zabawy inscenizowane, stosowane w pracy z książką z dziećmi polegają na odtwarzaniu treści poznanych utworów. Dzieci mogą inscenizować treść krótkich utworów, a w takiej zabawie może brać udział kilkoro dzieci. Zabawy te sprzyjają zrozumieniu i zapamiętaniu treści książki, pozwalają dokonywać analizy treści utworu poprzez wyodrębnienie poszczególnych scen czy charakteryzowanie bohaterów. Kształcenie pamięci logicznej dziecka, wyobraźni oraz wzbogacenie czynnego słownika- to niezaprzeczalne atuty tych zabaw.
Przekazywanie wierszy: wiersze w przedszkolu mają duże zastosowanie w pracy wychowawczej: czytamy je dzieciom, uczymy na pamięć, inscenizujemy i korzystamy w organizowaniu zajęć ćwiczących wymowę. Czytanie wierszy można stosować tak w pracy indywidualnej, małych grupach i zespołowej. Utwory do czytania mogą być dłuższe i nieco trudniejsze od tych, które przeznaczamy do nauki (recytacji).
Wiersz przewidziany do nauki musi odpowiadać możliwościom percepcyjnym dziecka, a więc musi być krótki, zrozumiały i piękny. Dzieci uczą się wierszy podczas zajęć zbiorowych, ale nauczycielka tak je musi zorganizować, aby zainteresowanie nim aktywizowało ich uwagę. Powszechnie znanym sposobem w nauce wierszy jest powtarzanie refrenów i zwrotów dźwiękonaśladowczych, krótkich fragmentów - przy każdej nadarzającej się sytuacji wychowawczej.
Czytanie książek: czytanie książek może mieć miejsce podczas zajęć z całą grupą, częściej jednak wykorzystuje się je w pracy z mniejszymi zespołami, w różnych porach dnia. Przygotowanie nauczycielki jest tu bardzo istotne, tak samo zresztą jak i przy opowiadaniu czy nauce wiersza. Musi znać treść, gdyż tylko wtedy zdecyduje czy utwór czytać w całości, rozdziałami czy we fragmentach. Bardzo ważna jest technika czytania przy zastosowaniu gestów i mimiki. Należy także aktywizować dzieci poprzez ćwiczenie ich uwagi i pamięci w przypominaniu treści czytanego utworu oraz zastosowanie odpowiedniego słownictwa w wypowiedziach indywidualnych. Jeszcze raz należy podkreślić, że nie można pracować z książką nie ćwicząc mowy. Praca ta polega głównie na tym, że ma prowadzić do rozumienia i posługiwania się mową.
Naczelną dewizą, przesłaniem - w procesie edukacyjnym przedszkola jest to, że trwa przez cały dzień, a nie tylko w czasie tzw. zajęć planowanych i jest ciągiem pełnowartościowych sytuacji edukacyjnych.
Iwona Nowak |
