I. WSTĘP
Rozwijająca się turystyka i rekreacja powoduje, że powstają coraz to nowe możliwości spędzania wolnego czasu. W ostatnim czasie, wśród coraz większej rzeszy ludzi uprawiających aktywny wypoczynek, dużą popularność zyskał survival, czyli sztuka przetrwania. Wykorzystywany najczęściej w formacjach militarnych, jego pierwotne przeznaczenie, dzisiaj stanowi świetną alternatywę do nauki, zabawy i wypoczynku. Surowy i drakoński survival coraz częściej przybiera łagodniejsze formy, z którymi chce się zapoznać młodzież i dorośli. Odzwierciedleniem tego zainteresowania jest niniejsze opracowanie.
Pierwszy rozdział pracy wyjaśnia, na czym polega survival, jakie czynniki decydują o przetrwaniu człowieka w sytuacjach kryzysowych i w jakim kierunku dla potrzeb turystyki i rekreacji obecnie się rozwija. Sposoby i możliwości jego uprawiania przedstawione są w rozdziale drugim, który ponadto zawiera kryteria i wskazówki dla każdego organizatora „szkoły przetrwania.” Realizacja zagadnień z zakresu sztuki przeżycia może przybrać wiele form, a jedną z nich jest obóz młodzieżowy z przysposobienia obronnego. Ramowy program obozu wyszczególniony jest w rozdziale trzecim, co jest głównym tematem pracy. Interdyscyplinarny, ogromny zasób wiedzy i umiejętności składający się na survival, obrazuje przedstawiona w czwartej części pracy jego tematyka. Sprawdzony w praktyce program, stanowi przykład realnego doboru treści i zadań przeznaczonych do realizacji w trakcie obozu.
Praca ma zachęcać wszystkich animatorów sportu i rekreacji do bardziej wyszukanych i atrakcyjniejszych ofert ruchowych dla społeczeństwa, zarówno w zakresie sportów obronnych, jak i w kontekście poprawy zdrowia psychofizycznego. Wszelkie propozycje organizowanych imprez zweryfikują ich sami uczestnicy.
II. SURVIVAL JAKO SZTUKA PRZETRWANIA
Termin „survival” nie ma swojego odpowiednika w języku polskim. W dosłownym tłumaczeniu wyraz ten oznacza „przeżycie.” Takie też znaczenie jest przypisane temu pojęciu w słowniku języka angielskiego. Dotyczy ono takich zachowań i umiejętności, które pozwalają człowiekowi przeżycie w ekstremalnych, czyli skrajnie uciążliwych, warunkach.
W sytuacjach walki o przetrwanie nie ma nic równie ważnego jak wola przeżycia. Jest sprawą dobrze znaną, że psychika człowieka może nie wytrzymać, zanim podda się ciało. Natomiast determinacja, aby przeżyć, może zapewnić każdemu niezwykle mocny impuls w sytuacjach nadzwyczajnych. Bardzo pomocne jest wtedy posiadanie niezbędnej wiedzy i umiejętności. Ale czym są te umiejętności? To nie tylko chęć wydostania się z niebezpiecznej sytuacji, znajomość zasad pierwszej pomocy czy umiejętność rozpalania ognia i łowienia ryb. Jest to wiedza jak połączyć wszystkie te elementy w jedną całość w coś, co pozwoli przetrwać największe opresje i sytuacje zdawałoby się bez wyjścia. Jej weryfikacja w praktyce oprócz sytuacji kryzysowych może zostać zaaranżowana dobrowolnie. W obu przypadkach obowiązuje identyczna znajomość rzeczy, różne są tylko powody. Kto szuka swobody na odludziu- cieszy się z pobytu na łonie dziewiczej natury, kto znienacka zostaje do tego zmuszony- lęka się o życie. Pierwszy chciałby pozostać na miejscu, drugi jak najprędzej oddalić się od niebezpieczeństwa. Dla zapamiętałego trapera natura jest dobrym przyjacielem, kto jednak zetknie się z nią w krytycznych okolicznościach, temu otoczenie wydaje się wrogie.
Niezależnie od sytuacji, w jakiej znajduje się człowiek, jego umysł, ciało i przygotowanie, niewątpliwie wpływają na skuteczne i optymalne działanie. Najważniejszą wydaje się być psychika, a zatem odporność człowieka na niepowodzenia i stres, bo właśnie survival zaczyna się tam, gdzie coś poszło źle. Spokój, opanowanie i pewność siebie pozwolą prawidłowo ocenić zagrożenia, uwzględnić siły i środki, jakimi się dysponuje, oraz najlepiej je wykorzystać.
Wśród wielu przymiotów osobistych podstawowe znaczenie dla przetrwania mają zdolność do: koncentracji umysłowej, improwizowania, zachowywania spokoju, trwania w optymizmie przy jednoczesnym byciu przygotowanym na najgorsze, rozumienia własnych lęków i zmartwień i do radzenia sobie z nimi oraz przezwyciężanie ich, umiejętność przystosowywania się do sytuacji, wiara we własne siły. Strach, ból, pragnienie, zmęczenie, głód, nuda samotność, frustracja, łatwo mogą zachwiać równowagą psychiczną powodując bezradność i niezdolność do jakiejkolwiek reakcji. Zdolności motoryczne przejawiające się w postaci wytrzymałości, siły czy zwinności, mogą dać w sytuacji awaryjnej niespodziewane korzyści, pozwalając wyjść z opresji łatwiej i co ważniejsze- pomóc innym. Jednak przygotowanie się na to, co może nastąpić spowoduje, że przez nieprzyjemną sytuację można przebrnąć niemal bezboleśnie, a nawet zamienić ją w pasjonującą przygodę.
W związku z coraz większą popularyzacją survivalu, jego początkowe ramy i znaczenie tj. przebywanie i przeżycie w skrajnych warunkach przyrodniczych i socjalnych- obecnie są domeną tylko niewielkiego odsetka osób z nim związanych. Wojsko, podróżnicy, naukowcy i poszukiwacze przygód są narażeni na utratę zdrowia lub życia tylko z racji wykonywania swojej profesji. Dla olbrzymiej rzeszy ludzi interesującą się zagadnieniami survivalu, powstało wiele ciekawych propozycji dla jego uprawiania i zdobywania wiedzy, nie tylko ze względów komercyjnych, ale i bezpieczeństwa.
Opracowania dotyczące „szkoły przetrwania,” rozpatrują zagadnienia ochrony zdrowia i życia człowieka już pod kątem codziennych czynności i zajęć. Wyjście na wiosenny górski spacer, to nie noszenie przy sobie zawsze plecaka z pełnym wyposażeniem, włączając w to maczetę i ponton. Przygotowanie w tym przypadku to zabranie do kieszeni rękawiczek i czapki, a w szerszym zakresie utrzymywanie odpowiedniej kondycji fizycznej i pozytywnego (kreatywnego) nastawienia psychicznego do otaczającej rzeczywistości.
Survival nie wymaga, by ktokolwiek musiał: łowić ryby i się nimi żywić, rozpalać ognisko trąc kawałki drewna (można to w dalszym ciągu robić przy użyciu zapałek albo zapalniczki), przechodzić w pełnym rynsztunku przez bagna oraz musiał spać w szałasie własnoręcznie sporządzonym z patyków i skóry żubra. Jednak należy pamiętać, że wszystko umieć i robić jest warto.
W „szkole przetrwania” bardzo duży nacisk kładzie się na bezwzględne poszanowanie przyrody i zrozumienie praw natury. Różnorodny klimat oraz flora i fauna otaczająca zamieszkałe przez ludzi obszary kuli ziemskiej decyduje o ich warunkach egzystencji.. Stąd też konieczność zapoznawania się z wszelkimi warunkami panującymi w przyrodzie, obserwowania ich, dowiadywania się o nowych spostrzeżeniach, zdobywania wiedzy.
III. KRYTERIA ORGANIZACJI ZAJĘĆ Z SURVIVALU
Organizując zajęcia z survivalu należy wziąć pod uwagę wiele czynników mających wpływ na ich przebieg i bezpieczeństwo uczestników. Oprócz aspektów ekonomicznych typowych dla każdego organizatora, ze względu na specyfikę jaką odznacza się „szkoła przetrwania,” niezwykle ważny jest dobór tematyki zajęć. Ta z kolei ściśle łączy się z podziałem samego survivalu. Takie czynniki jak: zadania do wykonania, czas, miejsce, pora roku, używany sprzęt, forma uprawiania survivalu- indywidualna, grupowa, zorganizowana, niezorganizowana- już same w sobie różnicują survival:
CEL CZAS MIEJSCE UCZESTNICY PORA ROKU SPRZĘT
bierny wypoczynek dzień las- niziny samotność wiosna zestaw minimum
czynny wypoczynek 3-4 dni las- teren górzysty zlot gwiaździsty samotników lato zestaw turystyczny- mały
samodoskonalenie tydzień mokradła grupa mini (do 3 osób) jesień zestaw turystyczny- duży
szkolenie innych 2 tygodnie wody grupa mała (do 8 osób) zima zestaw turystyczny- specjalistyczny
konkurencja miesiąc góry grupa duża (do 12 osób) zestaw wyczynowy
wyczyn dłuższyokres jaskinie grupy (duże i małe) na jednym szlaku
miasto
Jeżeli wziąć pod uwagę cele, to survival rozgranicza się paramilitarny i cywilny. Survival paramilitarny rządzi się swoimi dosyć oczywistymi „podchodowymi” zasadami, a jego cechą charakterystyczną jest istnienie celu samoobronno-wojskowego, podziału survivalowych grup ze względu na specyficzne współzawodnictwo, wiązanie całego szkolenia z późniejszą gotowością obronną wobec kraju oraz używanie sprzętu zbliżonego do militarnego, jak również związki z jakąś jednostką wojskową.
Survival cywilny to różnorakie zadania i zdarzenia przewidziane w scenariuszu imprezy np.:
- przełajowe przebycie wyznaczonego terenu
- zbadanie życia fauny na określonym obszarze i dokonanie „bezkrwawych łowów” przy pomocy aparatu fotograficznego lub kamery video
- wykonanie zestawu ćwiczeń terenowych
- wielkie podchody
- tropienie historii regionalnej
- przeżycie określonego czasu bez środków do życia w oddaleniu od cywilizacji
- szkolenie sanitarne
- szkolenie łącznościowe
- szkolenie strzeleckie (wiatrówka, paintball, kusza, łuk, proca)
- medytacja w głuszy leśnej
Czas trwania imprezy to czynnik, dobór powinien być optymalny dla wyznaczonych przez organizatora celów. Od czasu jaki został wyznaczony zależą plany pobytu, trasa wędrówki, ilość i dobór sprzętu. Ponadto zbyt krótki lub długi czas na wykonanie określonych zadań objętych programem obozu, wpłynie niekorzystnie na proces przyswajania i utrwalania wiedzy oraz umiejętności. Zachowana odpowiednia proporcja pomiędzy przekazywaniem wiadomości, a ich wykorzystaniem w działalności praktycznej będzie aktywizować i zachęcać wszystkich uczestników do samodoskonalenia. Poziom i celowość organizowanej „szkoły przetrwania” będzie się wyrażać tylko w przypadku uzyskania przez jej uczestników konkretnych umiejętności.
Wybór terenu oraz dostosowanie do niego odpowiednich zadań i scenariuszy przez organizatora imprezy, to następny element, który może wpłynąć na ilość zdobywanych przez survivalowca wrażeń i doświadczeń. W tym zakresie miejsce działania możne ograniczyć się tylko do jednego rodzaju środowiska lub ich różnych kombinacji. Na obszarze Polski najbardziej popularnymi i dostępnymi terenami, na których można uprawiać survival są: leśny, leśno-wodny, wąwozowo-skarpowy, wodny lub bagienny, wąwozowo-wodny, górski, jaskiniowy, miejski, a korzyści, jakie płyną z ewentualnego ich wyboru przedstawia poniższa tabela:
MIEJSCE SPECYFIKA TERENU POD KĄTEM SURVIVALU
las nizinny teren stosunkowo mało urozmaicony, można traktować go jako lekki do przejścia, dobry w przy pierwszych szkoleniach pod kątem poznawania natury
las- teren górzysty nadaje się on do szkoleń związanych z poznawaniem leśnej natury; pofałdowany teren wymaga już pewnej sprawności (a także sprzętu), ale daje większe możliwości działania
mokradła teren dla bardziej zaawansowanych, wymagający odporności na przeziębienia i insekty (gł. komary), a także odporności psychicznej w związku z ciągłym przemoknięciem i zabrudzeniem odzieży
wody ten rodzaj survivalu można już nazwać specjalistycznym z uwagi na specjalistyczny sprzęt (kupny lub własnej produkcji): pływający, do nurkowania, łowienia ryb itp.; to miejsce wymagające doświadczenia i uwagi
góry można dokonać podziału na survival gór łagodnych, survival dolinny, survival gór wysokich, wspinaczkowy, skałkowy oraz wysokogórski; dobór sprzętu specjalistycznego zależy od czynności przewidzianych do realizacji
jaskinie generalnie dla wyrafinowanych specjalistów jednak są również niewielkie jaskinie, typowe dla turystyki masowej
miasto najczęściej survival polega na przeżyciu określonego czasu w mieście bez środków finansowych- jednak scenariusz i reguły powinny być starannie przemyślane i przestrzegane z uwagi na ewentualny konflikt z prawem
Kolejnym kryterium, jaki należy wziąć pod uwagę szczególnie przy zorganizowanej formie obozu z survivalu to jego uczestnicy. Przewidziane zadania do realizacji powinny być dostosowanie do ich wieku, płci, doświadczenia, a nawet zainteresowań. Bardzo ważna jest ocena stanu zdrowia uczestników zarówno przed obozem jak i w jego trakcie. Wszelkie niedociągnięcia w zakresie przestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa, zniweczą cały wysiłek włożony w jego przygotowanie i przeprowadzenie z sankcjami ekonomicznymi i karnymi włącznie. Survival można uprawiać w przykładowych formach:
FORMA SURVIVALU CECHY WYBRANEJ FORMY SURVIVALU
indywidualna tylko dla samotników lubiących obcować z naturą; trzeba liczyć się z niebezpieczeństwem braku pomocy w trudnych chwilach
zlot gwiaździsty samotników cechą zlotów gwiaździstych jest to, że ludzie wędrują z różnych stron i różnymi drogami w kierunku umówionego wcześniej miejsca na spotkanie; bardzo ciekawa forma dla wędrówek samotniczych
grupa mini (do 3 osób) jedne z najprzyjemniejszych form survivalowych ze względu na kameralną stronę uczestnictwa; możliwość udzielanie sobie wzajemnej pomocy
grupa mała (do 8 osób) jak wyżej, jednak z uwagi na większą ilość osób powinien wprowadzony i przestrzegany podział obowiązków dotyczący np.: czynności obozowych; na tym etapie pomocne jest wyłonienie przewodnika-przywódcę jeśli nie jest to forma zorganizowana obozu
grupa duża (do 12 osób) liczna grupa wprowadza zwykle dużo humoru i pogody ducha; konieczne jest wyznaczenie szefa grupy; ponadto grupa powinna już mieć część czasu organizowanego w celu wyeliminowania ewentualnych nieporozumień i bałaganu
grupy na jednym szlaku osobne grupy (mogą być zróżnicowane liczebnością) wędrują jednym szlakiem do jednego miejsca; na szlaku jest możliwość przeprowadzania np.: gier terenowych lub robienia niespodzianek; forma dla dużej liczby osób, które chciałyby na szlaku mieć ze sobą coś wspólnego (można w trakcie zmieniać grupę)
zlot gwiaździsty grup jak w wypadku samotników - zlot kończy się jakąś formą zabawy opartej na konkurencji i rywalizacji między grupami
Używanie podczas wypraw survivalowych określonego sprzętu najczęściej wiąże się z opisywanym wcześniej miejscem działania. Poprzez sprzęt można także modyfikować sobie poziom trudności wyprawy korzystając z:
· minimalnej ilości sprzętu lub nawet jego brak
· jedynie z tradycyjnego sprzętu turystycznego
· sprzętu specjalistycznego
Dla wytrawnego survivalowca prawdziwa przygoda zaczyna się w sytuacjach, kiedy jest zmuszony wykonać własne narzędzia lub zorganizować sobie zastępcze. Trzeba jednak sobie uświadomić, że uprawianie tzw. „sportów najwyższego ryzyka” bezwzględnie wymaga używania sprzętu specjalistycznego i to najnowszej generacji. Rzecz wynika tu m.in. z właściwości ludzkiej psychiki: widząc kogoś innego skaczącego bezpiecznie z ogromnych wysokości, albo też wspinającego się równie wysoko chciałoby się robić to samo. Tymczasem, należy przede wszystkim przejść przez stosowny trening oraz wesprzeć się fachowym sprzętem, którego podczas obserwacji innego wyczynowca nie bierze się już pod uwagę. Tylko krytyczna ocena swojej wiedzy i umiejętności przy doborze sprzętu do sportu jaki chce się uprawiać zapewni bezpieczeństwo i satysfakcję gdyż np.: super-specjalistyczna linka XYZ nie da się zastąpić sznurkiem znalezionym w szafie.
Sprzęt do survivalu zabierany na wyprawy, to najczęściej typowe dla turystyki przedmioty i rzeczy. Taki sprzęt turystyczny umownie dzieli się na zestawy np.:
TYP ZESTAWU PODSTAWOWE WYPOSAŻENIE
zestaw minimum najpotrzebniejsza odzież, nieduży plecak, manierka z wodą, nóż, toporek, latarka, ew. koc lub śpiwór
zestaw turystyczny mały najpotrzebniejsza odzież, nieduży plecak, manierka z wodą, garnek (menażka), namiot, karimata, śpiwór lub koc, nóż, toporek, saperka, latarka
zestaw turystyczny duży odzież, duży plecak, manierka z wodą, garnek (menażka), namiot, karimata, śpiwór, nóż, toporek, saperka, latarka, butla gazowa, lorneta, aparat fotograficzny, linka 20 m., sprzęt do wędkowania
zestaw turystyczny specjalny odzież, duży plecak, manierka z wodą, garnek (menażka), namiot, karimata, śpiwór, nóż, toporek, saperka, latarka, butla gazowa, w zależności do uprawianego sportu mogą to być: lorneta, aparat fotograficzny, kamera video, linka 20 m., sprzęt do wędkowania, CB-radio, paintball, rower, łuk, tratwa, kajak, kompletny strój do nurkowania plus butle, zestaw lin i haków itp.
zestaw wyczynowy najczęściej profesjonalny typowy dla konkretnego rodzaju sportu czy turystyki
Wiele możliwości i niespodzianek podczas uprawiania survivalu stwarzają pory roku, cechujące się swoją specyfiką:
PORA ROKU WŁAŚCIWOŚCI PORY ROKU DLA POTRZEB SURVIVALU
wiosna niebezpieczeństwa ze strony dwóch żywiołów: ziemi i wody; pora roztopów, chłonących błot i bagnisk, chłodnych nocy, niebezpieczna w górach ze względu na lawiny; budząca się przyroda daje niezapomniane wrażenia
lato najwięcej możliwości działania; niebezpieczeństwa ze strony dwóch żywiołów: ognia i wody; udary słoneczne, pożary lasów, szok temperaturowy przy wejściu z upału do wody, utonięcia, więcej dostępnych miejsc (nie do przebycia w innych porach roku)
jesień niebezpieczeństwa ze strony dwóch żywiołów: wody i ziemi; padające deszcze rozmywające drogi, uaktywniające się znów bagniska
zima niebezpieczeństwa ze strony trzech żywiołów: wody, ziemi i powietrza; załamujący się lód, zamiecie mylące i odcinające drogę, lawiny, zamrażający wiatr; wymóg posiadania ciepłej odzieży; całe spektrum możliwości survivalu na nartach, z saniami (z psami), z budowaniem igloo itp.:
IV. PROGRAM OBOZU PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO
Przedstawiona do realizacji szeroka oferta sportowo- rekreacyjna, w sposób ciekawy i atrakcyjny dla młodzieży, przekazuje treści związane programowo z przedmiotem przysposobienie obronne. Przed rozpoczęciem obozu każdy uczestnik ma możliwość wyboru- zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i możliwościami, jaki zakres wiedzy i umiejętności będzie chciał sobie przyswoić w trakcie pobytu. Wybór określonego obszaru zainteresowań wiąże się z przydzieleniem do określonej grupy. Ze względów organizacyjno- szkoleniowych młodzież podzielono na kompanie ok. 80- osobowe, a w ramach kompani wyznaczono plutony ok. 20 osób w każdym.
KOMPANIA I- ŻEŃSKA.
Pluton 1- survival.
Tematyka zajęć.
1. Wprowadzenie do zajęć specjalistycznych:
a) ogólne wiadomości do zajęć specjalistycznych
b) pierwsza pomoc w nagłych wypadkach.
2. Podstawy wspinaczki górskiej:
a) nauka wiązania węzłów
b) zapoznanie ze sprzętem wspinaczkowym
c) zakładanie stanowiska
d) ćwiczenia praktyczne
3. Terenoznawstwo:
a) orientowanie się w terenie (posługiwanie się busolą i kompasem)
b) czytanie mapy
4. Bytowanie w terenie przygodnym:
a) pozyskiwanie i przechowywanie żywności
b) sposoby pozyskiwania i przechowywania wody
c) rozpalanie i podtrzymywanie bezpiecznego ognia
d) budowa bezpiecznego schronienia
e) pokonywanie przeszkód terenowych
Pluton 2- profil strzelecki.
Tematyka zajęć.
1. Regulaminy, musztra indywidualna i zespołowa.
2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach.
3. Terenoznawstwo – orientowanie się w terenie, posługiwanie się mapą, wyznaczanie i marsz na azymut.
4. Szkolenie specjalistyczne i strzelectwo:
a) strzelanie nr 1 (pozycja leżąca z podpórką, przyrządy zamknięte)
b) strzelanie nr 2 ( pozycja leżąca z podpórką, przyrządy otwarte )
c) strzelanie nr 3 (pozycja leżąc na trafienie, przyrządy otwarte)
d) strzelanie nr 4 (pozycja klęcząc na trafienie, przyrządy otwarte)
e) strzelanie nr 5 (pistolet i broń wojskowa)
Pluton 3- profil terenoznawczy.
Tematyka zajęć.
1. Terenoznawstwo:
a) wyjaśnienie podstawowych pojęć takich jak: teren, mapa, topografia
b) orientowanie się w terenie bez mapy
c) metody wykonywania pomiarów w terenie
d) azymuty
e) zajęcia z mapą
f) orientowanie się w terenie według mapy
2. Regulaminy.
3. Szkolenie strzeleckie:
a) przygotowanie do strzelań
b) strzelania: nr1, nr 2, dodatkowe i specjalne
4. Szkolenie sanitarne:
- podstawy pierwszej pomocy
KOMPANIA II- MĘSKA
Pluton 1- survival.
Tematyka zajęć.
1. Wprowadzenie do zajęć specjalistycznych:
a) psychologia przetrwania
b) sprzęt do survivalu
2. Podstawy wspinaczki górskiej:
a) nauka wiązania węzłów
b) zapoznanie ze sprzętem
c) ćwiczenia praktyczne
3. Terenoznawstwo:
a) orientowanie się w terenie
b) czytanie mapy
c) szkic terenu
4. Bytowanie w terenie przygodnym:
a) główne zasady w walce o przetrwanie
b) czynności obozowe
c) pierwsza pomoc w nagłych wypadkach
d) wzywanie pomocy
e) bytowanie
5. Walka wręcz i samoobrona.
6. Szkolenie strzeleckie.
Pluton 2- profil strzelecki.
Tematyka zajęć.
1. Regulaminy, musztra indywidualna i zespołowa.
2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach.
3. terenoznawstwo– orientowanie się w terenie, posługiwanie się mapą, wyznaczanie i marsz na azymut.
4. Szkolenie specjalistyczne i strzelectwo:
a) strzelanie nr 1. (pozycja leżąca z podpórką, przyrządy zamknięte)
b) strzelanie nr 2. (pozycja leżąca z podpórką, przyrządy otwarte)
c) strzelanie nr 3. (pozycja leżąc na trafienie, przyrządy otwarte)
d) strzelanie nr 4. (pozycja klęcząc na trafienie, przyrządy otwarte)
e) strzelanie nr 5. (pistolet i broń wojskowa)
Pluton 3- profil terenoznawczy.
Tematyka zajęć.
1. Musztra i regulaminy:
a) regulaminy obozu, kąpieliska, strzelnicy, przeciwpożarowy
b) musztra indywidualna i zespołowa
2. Terenoznawstwo:
a) kierunki świata, busola
b) mapa, plan szkic, ocena odległości
c) azymut, bieg na orientację
d) nocny marsz na azymut
3. Szkolenie strzeleckie:
a) przygotowanie do strzelań
b) strzelania: nr 1, nr 2, dodatkowe i specjalne
4. Ratownictwo przedmedyczne, techniczne, elementy ratownictwa wysokościowego:
a) Państwowe Ratownictwo Medyczne, „ Primum non nocere”
b) wzywanie pomocy wykwalifikowanej
c) zasada ABC, resuscytacja krążeniowo- oddechowa
d) badanie ogólne poszkodowanego
e) urazy kręgosłupa, czaszki, urazy kości i stawów
f) oparzenia, odmrożenia, hipotermia i urazy słoneczne
g) wstrząsy i szoki powypadkowe
5. Zagrożenia współczesnego świata- terroryzm, używki, wspólna analiza zagrożeń.
Pluton 4- profil samoobrony.
Tematyka zajęć.
1. Zapoznanie z regulaminem.
2. Musztra indywidualna i zespołowa.
3. Wprowadzenie do zajęć specjalistycznych:
a) wyrabianie tężyzny fizycznej poprzez różne formy treningu
b) ogólne wiadomości o sztukach walki
c) strategia i psychologia w sytuacji zagrożenia życia
4. Udzielanie pierwszej pomocy:
a) wiadomości niezbędne do przeprowadzenia reanimacji.
b) sztuczne oddychanie i masaż serca – ćwiczenia na fantomie
5. Zajęcia z topografii:
a) zaznajomienie się z budową busoli i kompasu
b) praca na mapie wojskowej
6. Zajęcia strzeleckie:
a) nauka budowy i zasady działania różnego rodzaju broni
b) wykonywanie strzelań z różnego rodzaju broni
Mimo, iż uczestnicy obozu realizują tematykę w swoich grupach, to program obozu przewiduje dodatkowe szkolenia dla wszystkich plutonów w zakresie: samoobrony, przygotowanie do strzelania i strzelanie nr 1, zajęcia z terenoznawstwa jako przygotowanie do biegu patrolowego, udzielania pierwszej pomocy. Ponadto poza zajęciami szkoleniowymi na obozie przewidziane jest zorganizowane rozgrywek sportowo- rekreacyjnych oraz szeregu imprez kulturalno- rozrywkowych.
V. TEMATYKA I REALIZACJA ZAJĘĆ Z SURVIVALU
Przygotowanie zajęć z survivalu musi być dobrze i starannie przemyślane. Młodzież, która zdecydowała się na odbycie szkolenia z survivalu, często nie ma żadnych doświadczeń i rozeznania w tej tematyce, a ich wiedza odwołuje się do filmów i wirtualnego świata programów komputerowych. Z tego tez względu, w trakcie zajęć zbytnio pobudzeni do działania młodzi ludzie, stwarzają zagrożenie utraty zdrowia swojego lub drugiej osoby. Może także nastąpić sytuacja odwrotna. Frustracja z powodu niezaspokojenia oczekiwań, co do zajęć, natychmiast objawi się w postaci zniechęcenia do ćwiczeń i w rezultacie do niezadowolenia z pobytu na obozie w ogóle. Sytuacja taka w oczywisty sposób wpływa destrukcyjnie na atmosferę panującą w grupie. Wobec powyższego niezbędne jest opracowanie takiej tematyki zajęć, która od samego początku powinna być:
- atrakcyjna, wychodząca na przeciw oczekiwaniom uczestników obozu
- elastyczna, modyfikująca i wprowadzająca nowe treści na życzenie młodzieży
- całkowicie łącząca teorię z praktyką, zachowując właściwe proporcje
- możliwa do zrealizowania w całości
Rozpoczynając zajęcia z survivalu ważne jest ogólne przedstawienie zadań do realizacji w trakcie obozu. Na tym etapie młodzież powinna zostać pozytywnie nastawiona do aktywnego uczestnictwa na zajęciach, oraz należy omówić wszelkie wątpliwości i uwagi.
Szczegółowa tematyka zajęć teoretycznych i praktycznych z survivalu obejmuje:
1. Wprowadzenie do zajęć specjalistycznych:
a) psychologia przetrwania [realizacja w terenie] + {opracowywanie przypadków i scenariuszy zdarzeń}
- podstawowe zagrożenia; ból, zimno, głód, pragnienie, zmęczenie, nuda, samotność, frustracja
- formułowanie własnego planu przetrwania; ocena sytuacji, trafność decyzji-pozostać czy wędrować
b) sprzęt do survivalu [realizacja w obozie] + {konkurs na najlepiej wykonany przedmiot na koniec obozu}
- właściwy dobór podstawowego wyposażenia; puszka survivalowa, odzież, żywność, sprzęt obozowy- namiot, plecak, śpiwór, sprzęt do przyrządzania posiłków
- własny wyrób improwizowanego sprzętu; odzież, narzędzia, broń
2. Podstawy wspinaczki górskiej:
a) nauka wiązania węzłów [realizacja w obozie] + {zawody pomiędzy plutonami z używaniem węzłów}
- terminologia dotycząca lin i węzłów
- węzły podstawowe; zwykły, ósemkowy, babski, babski podwójny, prosty niezabezpieczony
- węzły palowe; półsztyk, sztyk, sztyk+ półsztyk, knagowy, żeglarski, *****owy
- węzły do wiązania za sobą kłód i prętów; kwadratowe, przekątne, równoległe
- pętle; węzeł ratowniczy pojedynczy, potrójny, na półpętli
b) zapoznanie ze sprzętem [realizacja ściana wspinaczkowa, skałki]
- odzież i buty do wspinaczki, liny, przyrządy do mocowania lin i wspinaczki
c) ćwiczenia praktyczne [realizacja ściana wspinaczkowa, skałki] + {zdobycie określonego przedmiotu}
- improwizowane siodełko linowe
- asekuracja
- zjazd na linie
- zamocowania dla liny
- poruszanie się po terenie skalistym i stromym
3. Terenoznawstwo:
a) orientowanie się w terenie [realizacja w terenie] + {podchody}
- bez mapy za pomocą przyrządów; busola, kompas
- określanie kierunku bez przyrządów; według słońca, słońca i zegarka, gwiazdy polarnej, księżyca, cech w terenie
b) czytanie mapy [realizacja w terenie] + {bieg na orientację}
- siatki, symbole, poziomice skale liniowe
- wyznaczanie odległości w linii prostej na mapach
c) szkic terenu [realizacja w terenie] + {zlot gwiaździsty 4- osobowy ze szkicowaniem określonych miejsc}
- szkic z miejsca, z podstawy, z marszu
4. Bytowanie w terenie przygodnym:
a) główne zasady w walce o przetrwanie [czterodniowy pobyt w terenie przygodnym]
- uzyskiwanie wody- destylarka słoneczna, torebka roślinna, torba transpiracyjna, deszczówka; szukanie wody, transport wody, minimalizowanie strat wody, oczyszczanie wody
- uzyskiwanie żywności- rośliny i grzyby jadalne oraz trujące; pułapki i sidła na zwierzynę; łowienie ryb; przyrządzanie posiłków
- przygotowanie schronienia- wybór odpowiedniego miejsca, uwzględnianie pogody, konstruowanie schronień
b) czynności obozowe [czterodniowy pobyt w terenie przygodnym]
- wyznaczanie i przygotowanie miejsca pod obóz, rozbijanie obozu, wyznaczanie miejsc do czerpania wody i mycia się, wyznaczanie i przygotowanie miejsca pod ogień (zgodnie z zasadami ekologii), zdobywanie drewna, rozpalanie i podsycanie ognia, dopilnowanie wygaszenia ognia, kontrola przydatności wody i żywności, przygotowywanie posiłków, sprzątanie po posiłkach i mycie naczyń, przygotowanie miejsca na śmieci, przygotowanie „lodówki”, zabezpieczanie żywności przed zwierzętami, zabezpieczanie odzieży i sprzętu przed wilgocią (rosą, deszczem, przyborem wody w rzece), wyznaczenie i zbudowanie latryny, naprawy sprzętu (namioty, odzież, plecaki itp.), zabezpieczanie obozu przed zwierzętami i ludźmi, składanie i czyszczenie namiotów, likwidowanie śmieci, likwidowanie stałych punktów (ogniska, latryny, dołu na śmieci, „lodówki”), sprawdzenie terenu (czy nic nie pozostało), kontrola trasy (marszruty) czyli zwiad, ustalenie sposobów ostrzegania się przed niebezpieczeństwem, ustalenie sposobów alarmowania innych ludzi, ustalenie sposobów postępowania w razie zagubienia się w lesie (w mieście, na wsi), wyznaczanie punktów i czasów spotkań, ustalenie sposobów postępowania w razie niedotrzymania terminów, ustalenie sposobów postępowania w razie choroby, ustalenie sposobów postępowania w razie wizyty czy spotkania ludzi w jakiś sposób niepożądanych
c) pierwsza pomoc w nagłych wypadkach [realizacja w obozie] + {konkurs na najlepszą akcję ratowniczą między plutonami}
- przywrócenie podstawowych funkcji życiowych (reanimacja, resuscytacja, pozycja bezpieczna)
- złamania, zwichnięcia, skręcenia i pęknięcia
- transport poszkodowanego
- rany i krwotoki
- poparzenia i odmrożenia
- ukąszenia i pogryzienia przez zwierzęta
- transport poszkodowanego
d) wzywanie pomocy [realizacja w obozie] + {symulowane akcje ratownicze}
- rodzaje sygnałów; wzrokowe i słuchowe
- wykorzystanie dostępnych środków; radio, gwizdek, lusterko, rakietnica, chorągiewka, ogień, dym, reflektor, sygnały sylwetkowe, sygnały umowne
e) bytowanie [czterodniowy pobyt w terenie przygodnym]
- przebywanie w terenie przez kilka dni z dala od cywilizacji
5. Walka wręcz i samoobrona. [realizacja w obozie] + {pokazy walk reżyserowanych między plutonami}
- kształtowanie podstawowych zdolności motorycznych- siła, szybkość, wytrzymałość, zwinność
- podstawowe informacje o sztukach walki
- uderzenia, kopnięcia, bloki, uniki, dźwignie, trzymania, pady
- luźne walki szkoleniowe
6. Szkolenie strzeleckie. [realizacja na strzelnicy] + {zawody strzeleckie}
- budowa broni
- przygotowanie do strzelania
- strzelanie w pozycji leżącej z podpórką
VI. BIBLIOGRAFIA
1. Darman P. „Podręcznik survivalu”, Warszawa 1995
2. Kwiatkowski K., „Survival po Polsku”, Łódź 2001
3. Marshall S., „Szkoła przetrwania”, Warszawa 2000
4. Pałkiewicz J., „Survival. Sztuka przetrwania”, Warszawa 1994
5. Pawełek A., „Survival, sztuka przetrwania, praktyczny przewodnik”, Konin 1997
6. Trembaczowski A., „Zanim wyruszysz, czyli coś o survivalu”, Warszawa 1998
Rafał Zawadzki |
