Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Jak zapobiegać agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 60697 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 


mgr KISZKA MARZANNA

"Jak zapobiegać agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży"

     Jednym z najpoważniejszych zagrożeń, z jakimi spotykamy się pracując z dziećmi i młodzieżą jest zjawisko agresji i przemocy.
     Ze zjawiskiem agresji i przemocy spotykamy się wielokrotnie w domach, w szkole i na ulicy. Jest ono codziennym elementem naszego życia. Coraz częściej czujemy się bezradni wobec docierających do nas za pośrednictwem mediów informacji o kolejnych aktach agresji i przemocy.
     Szeroka literatura psychologiczna poświęcona problematyce agresji i przemocy wykazuje dużą złożoność tego zjawiska. Termin "agresja" wywodzi się jęz. łacińskiego, w którym słowo "agresso" oznacza "napad", a słowo "agresor"- rozbójnika.
     Przyjmuje się, że agresją jest każde zamierzone działanie w formie fizycznej lub słownej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty i bólu (1).
     Przemoc to zaś sytuacja, w której ofiara jest wielokrotnie przez dłuższy czas narażona na negatywne działanie ze strony innej osoby lub osób przez użycie siły fizycznej lub słownej.
     Źródła agresji człowieka są bardzo złożone. Na zachowanie człowieka i jego osobowość mają wpływ zarówno zadatki wrodzone, aktywność własna, środowisko jak i wzory przekazywane w czasie wychowania.
     Wzrost przemocy i agresji wśród dzieci i młodzieży zmusza nas do poszukiwania odpowiedzi na pytania dotyczące sposobów zapobiegania i likwidowania tych zjawisk.
     Jednym z głównych źródeł agresywnych zachowań młodzieży są sytuacje konfliktowe, w których się znajdują.
     Ch. N. Cofer i M. H. Appley podają cztery różne przyczyny agresji:
  • Agresja jako instynkt - która powstała na drodze ewolucji i jest potrzebna do utrzymania gatunku. Jest to agresja naturalna i konieczna w walce o byt.
  • Agresja jako reakcja na frustrację-czyli stan, który cechuje się niepokojem, przygnębieniem, jest skutkiem niemożności zrealizowania nakreślonego sobie uprzednio celu bądź niezaspokojeniem jakiś potrzeb. Czasem doprowadzić może do zaburzeń nerwicowych.
  • Agresja jako nawyk-rodzi się z intensywności, częstości doznanych przykrości, napaści, frustracji. Duży wpływ na utrwalanie tego typu agresji ma wzajemne oddziaływanie członków grup nieformalnych, temperament człowieka oraz brak tolerancji.
  • Agresja jako nabyty popęd- przejawiający się emocjonalnej reakcji gniewu. Stopnie przejawiania gniewu są bardzo zróżnicowane: od niezadowolenia poprzez oburzenie aż do złości(2)
Przyczyn agresji jest bardzo dużo.
     Agresja może być następstwem niezaspokojenia jednych z podstawowych potrzeb człowieka: miłości i bezpieczeństwa. Przeżywanie uczuć i emocji jest naturalną reakcją na to, co dzieje się w kontaktach z innymi, jest też źródłem wielu nieporozumień. Mamy i my dorośli, i dzieci ogromne kłopoty z okazywaniem sobie uczuć i nazywaniem ich. Niewyrażone uczucia powodują, że żyje się w dużym napięciu i często reaguje agresją. Tworzą się wtedy bariery w kontaktach z innymi. Agresja rodzi się wtedy, gdy u dzieci nie są zaspokojone potrzeby bycia wartościowym i akceptowanym w swojej grupie. Jeśli te potrzeby nie są spełnione dzieci wchodzą na drogę agresji. Stają się wtedy wybuchowe, napastliwe fizycznie w stosunku do innych, napastliwe słownie(używają krzyku, gróźb, przekleństw, są kłótliwe) oraz napastliwe pośrednio (niszczą cudzą własność, obmawiają, mają ataki złości, krzyku, trzaskają drzwiami, tupią nogami). Często agresja wyrażana jest w postaci negatywizmu np. odmowie wykonania czegoś, podejrzliwości, drażliwości, czyli wyrażaniu uczuć negatywnych bez wyraźnej przyczyny. Również nadmierne poczucie winy i odczuwanie wyrzutów sumienia, czyli autoagresja jest przejawem agresywności.
Przyczynami agresji mogą być:
  • Niska samoocena
  • Nuda, brak umiejętności wartościowego wypełnienia czasu wolnego
  • Przeżywanie niepowodzeń
  • Obwinianie innych za swój gniew
  • Brak kontaktu i zrozumienia z rodzicami
  • Wzorce agresywnych zachowań czerpane z mediów i gier komputerowych
  • Trudne sytuacje życiowe
  • Ubogie słownictwo, brak ogólnych wiadomości
  • Rozstanie, rozwód rodziców, śmierć osób bliskich
  • Brak tolerancji
  • Dysleksja(3)
      Młodzież agresywna ma bardzo niski poziom samooceny. Niezadowolenie z siebie, z postawy moralnej i społecznej wywołuje zuchwałość, arogancję i zachowanie agresywne. Wg H. Kulasa "samoocena zaniżona jest z reguły następstwem wychowania przez nastawienie krytycznych rodziców, którzy ciągle wyrażają niezadowolenie z tego, co dziecko zrobiło".(4)
     Atrakcyjność fizyczna również wpływa na samoocenę- jak pisze E. Aronson(5) "Ludzie atrakcyjni fizycznie są zwykle lepiej traktowani przez innych, a to na pewno podnosi ich samoocenę". Wiemy jak ważny jest wygląd fizyczny dla dzieci i młodzieży. Często bywa on powodem niechęci, zamknięcia się w sobie, poczucia samotności.
     Powstawaniu agresji mogą sprzyjać takie czynniki jak formy spędzania czasu wolnego. Najczęstszym sposobem wypełniania czasu wolnego jest oglądanie telewizji. Telewizja ma znaczny wpływ na kształtowanie postawy agresywnej. Sceny przemocy i agresji podnoszą poziom agresji w zachowaniu dzieci wobec rówieśników, znieczulają oglądającego na poziom agresji i dowodzą, że agresja jest powszechna i dozwolona społecznie. Oddziaływanie gier komputerowych na psychikę dziecka również budzi niepokój, gdyż większość z nich nasycona jest zniszczeniem, przemocą i agresją. Przyczyn agresji doszukiwać się można we współczesnej rodzinie i szkole. Kryzys rodziny, zapracowanie rodziców, pogoń za pieniądzem, brak czasu dla dzieci lub bezrobocie i patologie to w następstwie wzrost zachowań agresywnych u dzieci i młodzieży. Obecnie młodzież ucieka się do narkotyków, alkoholu, grup nieformalnych. Zdobycie pieniędzy na wszelkie używki odbywa się najczęściej w wyniku przestępstw, rozbojów, wymuszeń, pobić.(5)
     Rodzina powinna dla dziecka stanowić źródło określonych norm, wartości. W niej dziecko uczy się jak wyrażać swoje uczucia, radzić sobie z konfliktami, bronić swego punktu widzenia. Rodzice nie zdają sobie czasem sprawy z tego, że sami mogą być przyczyną rozwoju zachowań agresywnych u dzieci. Brak miłości, czułości i pozytywnych wzorców wytwarza postawy agresji i wrogości u dzieci. Często miejscem powstawania zachowań agresywnych jest szkoła. Wynika to z kłopotów w nauce, dominacji starszych kolegów nad młodszymi, konfliktów między rówieśnikami(6)
     W praktyce pedagogicznej agresja i przemoc to stałe elementy rzeczywistości, z którymi styka się wychowawca i nad którymi musi panować.
     Agresja może przybierać formy fizyczne i psychiczne np. objawy przemocy fizycznej i obraza ustna.
Wyróżnia się:
  • Agresję fizyczną i słowną oraz agresję bierną i czynną (Z. Skorny)
  • Agresję w formie izolowania się, agresję w formie demonstrowania oraz agresję w formie ataku (T. Tomaszewski)
  • Agresję społeczną niszczącą oraz agresję prospołeczną (dla interesów pojedynczego człowieka)(A.Bodanko)
  • Agresję jako instynkt, agresję jako reakcję na frustrację, agresję jako nabyty popęd oraz agresję jako nawyk, czyli zachowanie wyuczone przez wzmacnianie (J. Grochulska)
Agresja słowna – to ubliżanie, grożenie, wyśmiewanie, dokuczanie, ośmieszanie. Jej konsekwencje to poczucie zagrożenia, odrzucenie i wyizolowanie drugiej osoby z grupy.
Agresja fizyczna – to fizyczny atak na drugą osobę lub jej własność. Najczęściej przybiera formę bezpośrednią np. w postaci uderzeń, popchnięć, kopnięć.
Agresja fizyczna może mieć charakter instrumentalny i emocjonalny. Z agresją instrumentalną mamy do czynienia wtedy, gdy agresor chce coś zdobyć lub osiągnąć jakiś cel np. zabranie młodszemu koledze pieniędzy, dziecko grozi rodzicom, że w razie odmowy spełnienia jego żądań zniszczy określony przedmiot.
Agresja emocjonalna występuje wtedy, gdy dzieci przeżywają lęk lub złość.
     Agresja słowna charakteryzuje głównie młodsze dzieci. Najczęstszą jej formą są kłótnie. Dzieci się obrażają na siebie, nie bawią się razem. Starsze dzieci wymyślają nieprawdziwe historie o kolegach lub rodzicach, przezywają się. Młodzież zaś krytykuje, wyzywa, przeklina i niszczy cudzą własność. Agresje fizyczne występują szczególnie u chłopców. Ma dwie postacie. Pierwsza to niszczenie przedmiotów z otoczenia, druga to sprawianie bólu poprzez atak fizyczny.
     Typowych agresorów charakteryzuje stosowanie przemocy wobec rówieśników. Mają małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych wtedy, gdy przeżywają strach lub stres. Agresorzy wykazują zazwyczaj dużą aktywność, wychowują się w rodzinie z licznymi problemami, gdzie dorośli stosują podwójne wzorce zachowań. Przeważnie czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy. Ich ofiary muszą dostarczać im papierosy, alkohol, pieniądze i inne rzeczy.
Co wskazuje, że mamy do czynienia z agresorami?:
  • Wyśmiewają, przezywają, dokuczają kopiąc głównie słabszych, bezbronnych
  • Wykazują się dużą potrzebą dominacji wobec innych przez używanie gróźb i siły
  • Są impulsywni, łatwo wpadają w gniew
  • Brak im umiejętności radzenia sobie z trudnościami
  • Trudno im dostosować się do ogólnie przyjętych reguł
  • Nastawieni są zawsze na "nie"
  • Nie mają poczucia wstydu i winy
  • Ukrywają swoją niską samoocenę robiąc wrażenie osoby pewnej siebie, udają
SPOSOBY PRZEZWYCIĘŻANIA I LIKWIDOWANIA AGRESJI
     Zapobieganie agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży to złożony problem wymagający czasu i zaangażowania różnych instytucji.
     Najskuteczniejszą i najlepszą metodą jest i zapewnienie dzieciom miłości, akceptacji bezpieczeństwa w rodzinie. To ona właśnie powinna wyposażyć je w mechanizmy umożliwiające kontrolę emocji.
     Działaniem zapobiegawczym zjawiskom agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży jest:
  • Wyznaczanie dzieciom jasnych i czytelnych granic zachowania
  • Tworzenie norm i zasad postępowania w placówce, w szkole oraz sposobów ich przestrzegania
  • Stosowanie zamiast kar - logicznych i jasnych konsekwencji złego zachowania
E. Aronson przedstawia następujące sposoby redukowania agresji:
  • Argumentacja rozumowa- technika tłumaczenia (stosowana we wczesnym dzieciństwie)
  • Redukowanie i racjonalizowanie kar
  • Nagradzanie pozytywnych zachowań dziecka
  • Trening "głośnego myślenia", celem, którego jest nauczenie rozwiązywania problemów w sposób dojrzały a przez to zmniejszenie zachowań agresywnych
  • Rozwijanie u dzieci empatii – zdolności jednostki do rozumienia uczuć i myśli drugiej osoby
  • Modyfikacje postaw rodzicielskich – uczenie rodziców prawidłowej komunikacji ze swoimi dziećmi
     Każde agresywne zachowanie należy dostrzegać i w umiejętny sposób ukazywać ich zło. Niewinne dokuczanie, czy wyśmiewanie może przybrać postać znacznie poważniejszą i zmienić się w agresję. Dziecko już od najmłodszych lat musi mieć jasny obraz tego, co złe i co dobre. Nasza konsekwencja w działaniu i przestrzeganie wprowadzonych zasad i norm na pewno pomoże dziecku w odnalezieniu drogi prawidłowego postępowania. Nagradzać dobrym słowem, uśmiechem, przyjaznym gestem to, co dziecko zrobiło dobrze. Tym samym wzmacniamy w nim chęć odpowiedzialnego zachowania.
     Zachowania agresywne mogą być likwidowane poprzez oduczanie, które może polegać na konsekwentnym odmawianiu nagrody albo na aktywnym karaniu. Negatywne i pozytywne wzmocnienia są tutaj istotnym czynnikiem sprawczym i wychowawczym. Bardziej skuteczne są wzmocnienia pozytywne. Badania psychologiczne dowiodły, że karząc za agresję można uzyskać rezultat odwrotny od zamierzonego – nie likwidację, ale utrwalenie zachowań agresywnych. Lepiej jest odmawiać nagrody. Karana agresja może manifestować się w postaci wrogich pragnień, myśli i doprowadzić do przemieszczenia agresji i ukarany wyładuje napięcie emocjonalne na innych obiektach. Skutecznie przeciwdziała agresji kara psychologiczna tj. manifestowanie przykrości, jaką naganne zachowanie sprawiło wychowawcy, kary słowne połączone z tłumaczeniem, perswazją. Dużą rolę w tłumieniu agresji odgrywa terapia, której narzędziem może być książka. Poprzez ukazywanie wewnętrznych przeżyć bohaterów, lektura może wykształcić umiejętność oceny własnego i cudzego postępowania, pozwala odnaleźć się w rzeczywistości oraz zaakceptować własną osobowość.(8)
     W zapobieganiu agresji i przemocy ważne jest wyposażenie dzieci i młodzieży w umiejętności radzenia sobie z bezradnością i lękiem w momencie zagrożenia oraz sposobów obrony przed agresją innych.(9) Można tego dokonać poprzez konstruowanie i realizację programów wychowawczych w porozumieniu i przy pomocy instytucji zaangażowanych w problem przemocy. Warte zaznaczenia jest oddziaływanie wprost na osobowość dzieci i młodzieży poprzez propagowanie zachowań prospołecznych. Tzn. przestrzeganie praw przez personel placówki wychowawczej, organizowanie czasu wolnego, rozwijanie zainteresowań.(10)
     W zapobieganiu agresji naśladowczej istotne znaczenie posiada zabezpieczenie dzieci przed szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania np. ograniczyć oglądanie filmów ukazujących obrazy agresji, starać się zainteresować dzieci i młodzież filmami o bardziej odpowiedniej dla nich treści, starać się izolować dzieci od agresywnych kolegów, znajomych czasem bliskiej rodziny. Środkiem zapobiegającym agresji instrumentalnej może być wykazanie jej nieskuteczności np. dziecko próbujące wymusić spełnienie swych żądań za pomocą pogróżek – powinno przekonać się o bezskuteczności takiego zachowania. W zapobieganiu tej agresji służy także wytwarzanie właściwych postaw społecznych oraz związanej z nimi hierarchii wartości. W przypadku agresji patologicznej powinno się zapewnić jednostce odpowiednią opiekę lekarską, gdyż samo oddziaływanie wychowawcze nie przynosi wtedy pożądanych rezultatów. Należy przeprowadzić wtedy odpowiednie badania psychiatryczne i neurologiczne. Dużą rolę w zapobieganiu powstawania zachowań agresywnych spełnia wytwarzanie pozytywnych postaw społecznych, kształtowanie umiejętności współżycia, współdziałania, a zwłaszcza umiejętności rozwiązywania konfliktów. Z dzieckiem należy dużo rozmawiać, tłumaczyć, wskazywać pozytywne zachowania. Oprócz rodziców i wychowawców istotną rolę pełni tu pedagog i psycholog. Dzieci i młodzież muszą być świadome, że szkole czy w domu stosowne przemocy i agresji nie jest tolerowane i że za jej stosowanie trzeba ponieść konsekwencje. Osoba stosująca zachowania agresywne, powinna wiedzieć, że za swoje czyny jest sama odpowiedzialna i że agresji nie można niczym usprawiedliwić
     Częścią kompleksowych działań zapobiegających agresji w szkole czy w placówce wychowawczej oprócz działań indywidualnych wychowawców, pedagoga czy psychologa powinny być prowadzone zajęcia profilaktyczno-wychowawcze dla dzieci. Ważną sprawą jest pokazanie dziecku, że przy odrobinie dobrej woli, w kulturalny sposób można rozwiązać każdy problem nie obrażając przy tym drugiej osoby i nie krzywdząc jej. Inną drogą jest wychowanie do dialogu zarówno w rodzinie, w szkole jak i w grupie rówieśniczej. Niezbędne jest również zaufanie do drugiego człowieka. Uczmy szacunku i tolerancji dla innych. Taką metodę preferował "stary doktor" – Janusz Korczak. My natomiast, którzy uczymy dzieci odpowiednich zachowań nie możemy zapominać o tym, że nasza postawa i nasze zachowanie najskuteczniej uczy i modeluje zachowania dzieci. Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku, wolnym od agresji i przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić. Pamiętajmy, zatem, by dziecko w swojej nauce, pracy i dążeniach nie było samotne. Powinniśmy mu zawsze pomagać, nawet wtedy, gdy nie jesteśmy z niego zadowoleni.
     Powyższe rozważania zakończę fragmentem wiersza J. Korczaka pt. "Modlitwa wychowawcy"
 "Daj dzieciom dobrą wolę, daj wysiłkom ich pomoc,
 ich trudom błogosławieństwo.
 Nie najłatwiejszą prowadź ich drogą,
 ale najpiękniejszą.
 A jako prośby mej zadatek przyjmij jedyny klejnot; smutek.
 Smutek i pracę."
Bibliografia
  1. Agresja i przemoc w szkołach polskich i niemieckich /pod red. Krystyny Ostrowskiej i Jana Tatarowicza/
  2. Agresja wśród dzieci i młodzieży: perspektywa psychoedukacyjna /pod red. A. Fraszka i I. Pufal-Strudzik/
  3. Między swobodą a przemocą w wychowaniu /J. Bińczycka/
  4. Wychowanie bez porażek w szkole /Gordon/
  5. Agresja u dzieci /J. Grochulska/
  6. Reedukacja dzieci agresywnych /J. Grochulska/
  7. Dziecko ofiara przemocy /Jundził/
  8. Przemoc w szkole /M. Karkowska, W. Czarnooka/
  9. Młodzież i przemoc. Mechanizmy socjologiczno- psychologiczne /K. Kmiecik-Baran/
  10. Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej /pod red. J. Papiż i A. Ptukiś/
  11. Agresywność młodzieży. Problem indywidualny i społeczny /J.M. Wolińska/
  12. Człowiek istota społeczna /E. Aronson/
  13. Psychologia społeczna /S. Mika/
  14. Stosunki międzyludzkie a wychowanie /Zaborowski/
  15. Spójrz inaczej na agresję /A. Kołodziejczyk, E. Czermierowska/
Artykuły
  1. Nie zwlekać, lecz przeciwdziałać "Gazeta szkolna" 2000 nr. 7 /J.A. Terebus/
  2. Przemoc w grupie rówieśniczej "Problemy opiekuńczo-wychowawcze" 2000 nr.5 /S. Tucholska/
  3. Przyczyny agresji a warunki osobowości "Problemy alkoholizmu" 2001 nr.1 /K. Zieliński/
  4. Przemoc wśród dzieci szkolnych "Lider" 1996 nr. 6 /M. Wojciechowski/
  5. Sposób na przemoc w szkole-próba budowy koncepcji "Lider" 2000 nr. 5 /M. Wojciechowski/

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie