Wstęp
Zebrane w tym opracowaniu materiały dotyczą przede wszystkim zasad i form pomocy dziecku z fragmentarycznymi deficytami i zaburzeniami rozwojowymi.Dotyczą one zwłaszcza rozwoju percepcji wzrokowej, słuchowej, motoryki, zaburzenia emocjonalnego.
W związku z występowaniem tych odchyleń od normy mogą pojawiać się u dzieci zaburzenia mowy, trudności w zakresie czytania i pisania, liczenia, przyswajania i utrwalania wiadomości itp. Prawidłowo zorganizowana i prowadzona praca wyrównawcza, stosowanie ćwiczeń korekcyjnych pozwala z reguły na wyrównanie braków, ograniczeń i likwidację stwierdzonych deficytów oraz niepowodzeń.Praca wyrównawcza ma głębokie uzasadnienie psychologiczne i pedagogiczne. Niewyrównane w porę, w okresie przedszkolnym niewielkie nawet braki rozwojowe, w szkole najczęściej jeszcze się pogłębiają rzutując nieraz na całą szkolną karierę dziecka .
Opóźnienia rozwojowe wynikają z różnych przyczyn. Najczęściej są wynikiem współdziałania wielu czynników, jak: tempo i dynamika rozwoju, zdrowie, dotychczasowe doświadczenia dziecka, charakter środowiska rodzinnego i jego niekorzystne oddziaływanie.
Do typowych zaburzeń, które są źródłem niepowodzeń szkolnych zaliczamy:
- zaburzenia motoryczne,
- zaburzenia procesów poznawczych,
- zaburzenia rozwoju emocjonalnego,
- zaburzenia dynamiki procesów nerwowych.
Z punktu widzenia profilaktyki należy dążyć do jak najwcześniejszego rozpoznawania przyczyn trudności w uczeniu się oraz ich eliminowaniu. Trudności w uczeniu się powodują , że uczeń nie potrafi w czasie przewidzianym programem przyswoić sobie określonej wiedzy i umiejętności.
Biorąc pod uwagę dużą plastyczność układu nerwowego u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym oraz związane z tym większe możliwości kompensacyjne , należy dążyć do objęcia opieką specjalistyczną przedszkolaków , głównie sześciolatków ,oraz uczniów , którzy wykazują opóźnienia rozwojowe i trudności w nauce czytania i pisania .
W tym celu konieczne jest :
- określenie rodzaju, jakości i stopnia zaburzeń,
- tworzenie w przedszkolu zespołów korekcyjno-kompensacyjnych,
- utrzymywanie stałego kontaktu z domem rodzicielskim i udzielanie instruktażu w sprawie postępowania z dzieckiem ,
- zapewnienie systematycznej opieki i pomocy w tej pracy ze strony psychologa, pedagoga, lekarza .
Po wstępnej obserwacji dziecko odbiegające od normy rozwojowej nauczyciel ma obowiązek skierować na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu uzyskania specjalistycznej oceny jego rozwoju. Pozwoli to na dobranie odpowiednich form pracy z dzieckiem.Kierujemy do poradni dzieci, które :
- odbiegają od normy w rozwoju fizycznym, są przewlekle chore ,
- mają trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania ,
- są nadpobudliwe ruchowo,
- są spowolniałe ruchowo ,
- są infantylne ,
- mają wady wymowy ,
- przejawiają szczególne zdolności .
Kierując dziecko do poradni należy na jej adres przesłać następujące dokumenty :
- Skierowanie rady pedagogicznej
- Szczegółowa charakterystyka dziecka
Ponadto poradnia dokonuje badań na wniosek rodziców i prawnych opiekunów.W przypadku zgłoszenia dziecka przez rodziców przedszkole nie otrzymuje informacji z badań .
Wśród dzieci uczęszczających do przedszkola spotyka się takie , które wykazują gorszą od przeciętnej sprawność w niektórych czynnościach . Jest ona wynikiem obniżonego rozwoju funkcji rozwojowych. Systematyczna praca nad niwelowaniem nierówności rozwojowych daje na ogół w pełni zadawalające wyniki, stwarzając dla tych dzieci poważną szansę właściwego startu.
Zburzenia rozwojowe u dzieci utrudniające proces czytania i pisania mogą występować w różnym nasileniu i rozpiętości.Często u jednego dziecka występuje równocześnie kilka rodzajów zaburzeń. Rzadziej spotyka się dzieci tylko z jednym zaburzeniem. W następstwie zaburzeń w rozwoju elementarnych funkcji narastają u dzieci niepowodzenia szkolne polegające nie tylko na ograniczonych możliwościach w zakresie czytania i pisania, lecz także liczenia, manipulowania, wypowiadania się itp.
Niepowodzenia w pisaniu i czytaniu na tle dyslektycznym są często mylnie interpretowane jako objawy małej staranności dziecka i jego lenistwa. Nakładane kary za brak staranności w pisaniu i czytaniu mogą powodować skutki odwrotne do zamierzonych. Ważne więc jest odpowiednio wczesne rozpoznanie przyczyn specyficznych trudności w uczeniu się .
Dobrą metodą do wykrycia zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych, jest opracowana pod kierunkiem A. Szemińskiej -metoda do badania dojrzałości szkolnej. Pozwala ona ocenić poziom rozwoju dziecka sześcioletniego w aspekcie dojrzałości szkolnej. Obejmuje ona osiem prób (zajęć) z dzieckiem , z których każda stanowi sprawdzian innej umiejętności :
- Rysunek na podany temat umożliwia ocenę umiejętności graficznych dziecka.
- Odwzorowywanie umożliwia wykrycie nieprawidłowości w funkcjonowaniu percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej pełniących rolę w procesie pisania.
- Zajęcia liczbowe pozwalają na zorientowanie się w zakresie stopnia opanowania przez dziecko podstawowych pojęć matematycznych.
- Układanie pociętego obrazka umożliwia sprawdzenie umiejętności tworzenia całości składowych co jest uzależnione w pewnym stopniu od sprawności myślenia na materiale konkretno-obrazowym.
- Słowny opis obrazka odzwierciedla poziom umiejętności wypowiadania się na określony temat oraz formułowania myśli w zdaniach.
- Rozmowa kierowana służy do poznania zasobu wiadomości dziecka o podstawowych zjawiskach przyrody i jego najbliższym środowisku .
- Zagadka i historyjka obrazkowa sprawdza umiejętność logicznego rozumowania na podstawie przedstawionej na obrazkach sytuacji.
- Analiza słów umożliwia ocenę sprawności i słuchu fonematycznego ,który wiąże się bezpośrednio z procesem pisania i czytania.
Autorka:
mgr Anna Fadrowska
Przedszkole Miejskie Nr 1 w Grajewie
J.Czajkowska, K. Herda.: Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, WSiP 1996.
A.Szemińska.:Zapisy do klasy pierwszej szkoły podstawowej, W-wa, WSiP 1973. |
