Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Program wychowania plastycznego

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 7100 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 



2. PROGRAMY WYCHOWANIA PLASTYCZNEGO (PLASTYKI)

2.1. Definicje programu nauczania

     Program nauczania jest dokumentem informującym, społecznie uznaną dyrektywą dotyczącą treści nauczania, obowiązującą nauczycieli w danych warunkach politycznych, społecznych i gospodarczych. Program nauczania nie jest planem nauczania, ale wskazaniem zakresu materiału nauczania i ukierunkowaniem jego realizacji. Cz. Kupisiewicz definiuje "program nauczania ustala, jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić" .
     Dotychczas obowiązujące programy nauczania w swojej strukturze zawierają część związaną z celami przedmiotu nauczania i treściami kształcenia i wychowania. Cele i hasła programowe wyznaczają treść i zakres materiału nauczania, wskazują na kierunek jego realizacji. Budowa wewnętrzna programów nauczania jest uzależniona od przyjętej koncepcji konstrukcji programu. Stąd wynika wielkość działów, poddziałów, różnorodność formuł wyrażających hasła programowe lub cele przedmiotowe, stąd też różny stopień ogólności podawanych treści. Zdaniem
     W. Okonia istnieje duża rozbieżność między rozumieniem programu nauczania przez jego twórców i nauczycieli a pojmowaniem pojęcia "programu" poza sferą oświaty. W. Okoń przez pojęcie programu nauczania rozumie "odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania" .
     Inaczej się rozumie pojęcie programu w ogóle. Według "Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN" program to "zbiór informacji określających całkowicie i jednoznacznie ciąg czynności, jakie należy wykonać, aby zadany proces przebiegał w sposób zaplanowany" . Z podobnym rozumieniem programu spotykamy się u M. Arcta w "Podręcznym słowniku języka polskiego". Jest on rozumiany jako wykład pewnych założeń i wytycznych działania mającego te założenia realizować" .
     Według Cz. Kupisiewicza każdy program składa się: "z uwag wstępnych, w których określa się cele nauczania danego przedmiotu, materiału nauczania" i obejmuje "podstawowe informacje, prawa, teorie, i ważniejsze hipotezy, zasady, metody, techniki pracy, algorytmy, reguły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi" oraz z "uwag o realizacji programu oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału nauczania objętego programem" .
     Każdy program dostosowany jest do wymogów określonego ustroju szkolno-oświatowego. Programy szkolne projektują bowiem określony typ człowieka, który zarysowany jest programem na wyrost, w złożonej rzeczywistości społecznej, podlegającej ciągłym zmianom, postępowi technicznemu itp. Program szkolny opracowany jest dla sytuacji, które dopiero nadejdą i nie może być sumą dotychczasowych doświadczeń, lecz powinien wskazywać elementy nowatorskie, śmiałe hipotezy, które się sprawdzą lub nie, które praktyka szkolna zaakceptuje lub odrzuci.
     Prace nad konstruowaniem programu szkolnego podzielono na trzy etapy , a mianowicie:
  • etap diagnostyczno- prognostyczny,
  • etap projektowania,
  • etap weryfikacji.
     Solidna wiedza o przedmiocie jest pierwszym i koniecznym warun-kiem sprawdzenia się tworzonej konstrukcji. Wstępne założenia pod-dawane są badaniom diagnostycznym. Pierwszym etapem tworzenia programu jest zatem etap diagnozy, w wyniku czego otrzymujemy odpo-wiedź na pytanie, jak funkcjonują dotychczasowe konstrukcje i jakie są elementy tego funkcjonowania. "Diagnoza powinna więc uwzględnić stopień osiągania celów kształcenia, zakres realizacji treści, jak też oceniać stosowane dotychczas metody i środki dydaktyczne oraz formy organi zacyjne" . Chodzi o wszystkie te elementy, które składają się na organizację procesu dydaktycznego.
     Następny etap to projektowanie programów szkolnych. Etap ten związany jest z przyjęciem koncepcji, która musi uwzględnić w swoich celach "kierunkowych i etapowych — cele naczelne szkoły, kryteria doboru i układu treści, psychofizyczne uwarunkowania uczniów" .
     Poniżej przedstawiam kilka wybranych programów omawianego przedmiotu (rysunki, wychowanie plastyczne, plastyka, oraz sztuka), aby ukazać w jakim stopniu uwzględniają one problemy twórczej ekspresji i percepcji. Analizy tej dokonałam na podstawie następujących programów:
  1. Programy 8-letniej szkoły podstawowej. (Proj.) "Rysunki" 1947 r.
  2. Program nauczania ośmioklasowej szkoły powszechnej (tymczasowy) "Wychowanie plastyczne" z 1963 r.
  3. Programy szkoły podstawowej "Plastyka" 1981-1986
  4. Program nauczania dla klas IV-VI dla przedmiotu sztuka (plastyka-muzyka) wydany przez Kielecką Oficynę Wydawniczą "Mac" S.A. Kielce 2000. Program opracowały Agnieszka Misior-Waś i Teresa Wójcik.
  5. Program nauczania plastyki w szkole podstawowej dla klas 4-6 autorstwa Stanisława Krzysztofa Stopczyka i Barbary Neubart wydany przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne w Warszawie 1999 r.
  6. Program nauczania sztuki w klasach 4-6 szkoły podstawowej autorstwa Alicji Twardowskiej wydany przez Wydawnictwo JUKA, Warszawa 2000.
  7. Program nauczania sztuki (plastyki) w klasach IV-VI szkoły podstawowej autorstwa Barbary Jakóbik wydany przez Wydawnictwo ARKA, Poznań 1999 r.
2.2. Programy 8-letniej szkoły podstawowej. (Proj.) "Rysunki" 1947 r.
     Po wyzwoleniu kraju szkolnictwo polskie rozpoczyna pracę w bardzo ciężkich warunkach na skutek olbrzymich zniszczeń materialnych i braków kadrowych. W celu ułatwienia natychmiastowej odbudowy szkolnictwa zarządzeniem Resortu Oświaty PKWN nie wprowadzono początkowo zasadniczo żadnych zmian ani w ustroju szkolnictwa, ani w programach, ani w organizacji administracji szkolnej. Dopiero Krajowa Rada Narodowa powołała rząd, w którego skład weszło w styczniu 1945 r. Ministerstwo Oświaty. W czerwcu tegoż roku Ministerstwo Oświaty orga-nizuje w Łodzi Ogólnopolski Zjazd Oświatowy. Zjazd wypracował podsta-wy do przeprowadzenia reformy szkolnej.
     Treść programów i podręczników szkolnych oraz kierunek wycho-wania musiały ulec zmianie, aby przystosować nauczanie i wychowanie do nowych warunków polityczno-społecznych i gospodarczych. Postano-wiono, że zreformowana szkoła polska winna być jednolita, bezpłatna, publiczna i obowiązkowa. Zaprojektowano szkołę 11-letnią z podziałem pod względem organizacyjnym na dwa szczeble, tj. 8-letnią szkołę ogólno-kształcącą oraz 3-letnią licealną.
     W zakresie kształcenia artystycznego zaprojektowano przywrócenie nauczania rysunku, śpiewu i muzyki jako przedmiotów obowiązkowych w 8-letniej szkole ogólnokształcącej. Obradująca na Zjeździe, powołana przez Ministerstwo Komisja Kształcenia Artystycznego przyjęła na podstawie referatów i dyskusji szereg tez, dotyczących ogólnych założeń programów nauczania. Wysunięto następujące zasadnicze postulaty:
  • przedmioty objęte nazwą kształcenia artystycznego (tj. rysunek, śpiew, praca ręczna) mają uwrażliwiać dziecko na piękno w otoczeniu i w życiu codziennym;
  • powinny wzbudzić potrzebę dążenia do posiadania rzeczy pięknych i ukochania sztuki plastycznej w szerokim tego słowa znaczeniu, aby wpłynąć na podniesienie ogólnej kultury estetycznej;
  • opierając się na dorobku rodzimej kultury duchowej i materialnej w plastyce powinny rozbudzić umiłowanie swojej ojczyzny, nauczyć, szanować ją i cenić,
  • przedmioty kształcenia artystycznego mają zapoznać młodzież z twórczością plastyków polskich i naszych słowiańskich sąsiadów;
  • przedmioty kształcenia artystycznego służąc celom ogólno wychowawczym nie zapominają o swych celach specjalnych wynikających z charakteru przedmiotu.
     Aby te założenia realizować, wprowadzono obowiązkowe nauczanie przedmiotów grupy artystycznej w szkole ośmioklasowej. W projekcie programu nauczania rysunku wysunięto dwie grupy zagadnień i ćwiczeń. Pierwsza miała na celu rozwój fantazji i wyobraźni plastycznej ucznia, a więc jego sił twórczych, opartych na wiedzy i czynniku emocjonalnym, co znalazło swój wyraz w rysunku ilustracyjnym i kompozycji dekoracyjnej. Grupa druga objęła zagadnienia mające na celu rozwój spostrzegawczości i pamięci wzrokowej opartej na obserwacji rzeczywistości. Wynikiem ćwiczeń tej grupy miał być rysunek realistyczny z natury.
     Dział pierwszy nauczania rysunku ukształtował się pod wpływem zdobyczy psychologii twórczości rysunkowej dziecka doby międzywojennej. Program projektował prowadzenie go przez cały ciąg nauki szkoły 8-letniej. Ilustracja dominuje w klasach młodszych, ustępując w klasach V-VIII miejsca kompozycji dekoracyjnej i projektowaniu przedmiotów użytkowych dostosowanych do potrzeb ucznia i jego życia. Projekty te miały być realizowane na lekcjach pracy ręcznej.
     Dział komponowania form plastycznych, oparty na projektowaniu przewidzianym w programie klas V-VIII, miał na celu wprowadzenie uczniów w zagadnienia stosowania plastyki w życiu codziennym i wiązanie jej z techniką, co miało nauczyć krytycznego patrzenia na otoczenie. Projektowanie plastyczne form na tematy, które miały być realizowane na lekcjach pracy ręcznej, wpływały wychowawczo na uczniów, rozwijając ich poczucie smaku estetycznego oraz ukazując im walory utylitarne płynące z zastosowania w życiu wiedzy i umiejętności plastycznych.
     Odrębny dział rysunku występujący w tym programie to rysunek poobserwacyjny z pamięci, pokazu i natury, którego celem jest wyrabianie spostrzegawczości i zdolności obserwacyjnych, umiejętności analizowania i logicznego myślenia.
     Związany z tym systematyczny kurs nauki perspektywy praktycznej, oparty na obserwacji rzeczywistości i na zasadach widzenia, wprowadzono do klasy VI. W klasach niższych obowiązywała nadal zasada popierania intuicyjnego wyczuwania wymiaru trzeciego, którego przejawy występują w rysunku ilustracyjnym z wyobraźni i pamięci. Ponadto program zwracał uwagę na korelację wiedzy perspektywicznej z zasadami występującymi na lekcjach prac ręcznych w rysunku roboczym oraz z lekcjami geometrii, gdzie występowało rysowanie brył w perspektywie równoległej – skośnej.
     W technikach plastycznych wprowadzono obok rysowania ołówkiem technikę piórową, a obok kolorowania kredkami tłustymi malowanie akwarelą już od klasy I.
     Program wprowadził też dział wiedzy o sztuce idący w parze z nauką historii powszechnej. Celem było tu ukazanie dorobku kultury w dziedzinie sztuk plastycznych oraz wytworzenie zrozumienia założeń współczesnego stylu, jego prostoty i celowości. Obok tego program wprowadził naukę o sztuce ludowej polskiej w poszczególnych regionach.
     Pracująca według tego programu szkoła miała wychować człowieka nie tylko wrażliwego na piękno, ale również konsumenta sztuki, odbiorcę dzieł artystycznych, jednak nie artystę, gdyż to nie jest celem wychowania szkoły ogólnokształcącej.
     Program ten obowiązywał do roku 1951 i uległ później jeszcze dwukrotnym zmianom, zanim opracowano program dla 8-klasowej szkoły podstawowej.

2.3. Program nauczania ośmioklasowej szkoły podstawowej. Wychowanie plastyczne klasy V-VIII. Warszawa 1963 r.
     Program nauczania dla ośmioklasowej szkoły podstawowej został wprowadzony do stopniowej realizacji zarządzeniem Ministra Oświaty z dnia 1 lipca 1963 roku. Przewidywał on na nauczanie wychowania plastycznego, jako obowiązkowego przedmiotu we wszystkich klasach szkoły ośmioletniej, 1 godzinę tygodniowo.
     Program nauczania w następujący sposób precyzuje w uwagach wstępnych cele nauczania tego przedmiotu.
     "Wychowanie plastyczne spełnia ważną rolę we wszechstronnym rozwoju osobowości i w przygotowaniu uczniów do świadomego i czynnego uczestniczenia w życiu kulturalnym.
     Zadaniem wychowania plastycznego jako przedmiotu nauczania w szkole podstawowej jest:
  • Kształcenie umiejętności wyrażania różnymi środkami plastycznymi spostrzeganych lub wyobrażanych form i zjawisk.
  • Rozwijanie zdolności wrażliwego i wnikliwego obserwowania form i zjawisk rzeczywistości, zarówno przyrody jak i dzieł rąk ludzkich; kształcenie pamięci wzrokowej, wyobraźni przestrzennej i pomysłowości konstrukcyjnej.
  • Rozwijanie zdolności do bezinteresownego twórczego wysiłku.
  • Przyswajanie uczniom podstawowych wiadomości z dziedziny estetyki i sztuki, rozwijanie zdolności przeżywania i rozumienia piękna w przyrodzie i sztuce, budzenie żywego zainteresowania dorobkiem kulturalnym własnego narodu i ludzkości.
  • Wdrażanie do praktycznego stosowanie zasad estetyki życia codziennego" .
     Nowa nazwa tego przedmiotu sugeruje, że podstawą nauczania ma być wyrobienie umiejętności wyrażania plastycznego przeżyć emocjonalnych i spostrzeżeń za pomocą różnych środków plastycznych, jak również zdobycie elementów wiedzy o sztuce. Stąd cały układ programu dostosowano do tych zasad. Służy temu układ i dobór ćwiczeń plastycznych; z nich wypływają zagadnienia i zadania dotyczące kompozycji, nauki o barwach, ujęć perspektywicznych z nauką światłocienia i perspektywy malarskiej, budowy i formy przedmiotów oraz tworów natury za zwróceniem uwagi na proporcje i wielkości, wreszcie poznanie środków wyrażania plastycznego, czyli technik pracy.
     W materiale nauczania są dwa zasadnicze działy, dział I: "Kompozycja i szkice z natury", obejmujący tematykę wychowania przez plastyczną działalność i twórczość uczniów, oraz dział II: "Wiadomości o sztuce", obejmujący tematykę wychowania przez kontakt z dziełami sztuki. Każde z ćwiczeń przewidzianych w ramach tych działów ma służyć osiągnięciu wszystkich celów wychowania plastycznego, jednak każda grupa ćwiczeń ma odrębne zadanie zasadnicze.
     Szkice z natury, stanowiące pierwszą grupę ćwiczeń działu I, rozwijają wrażliwość widzenia i zdolności poznawcze oraz kształcą umiejętność plastycznego wyrażania obserwowanych zjawisk. Równocześnie ćwiczenia w szkicowaniu z natury bogacą zasób wyobrażeń wzrokowych niezbędnych dla twórczej ekspresji w zakresie ćwiczeń ilustracyjnych czy kompozycyjnych, rozwijają zdolność wychwytywania najbardziej charakterystycznych cech przedmiotu czy zjawiska, kształcą umiejętność komunikatywnego przedstawiania własnych wyobrażeń oraz pomysłów o charakterze projektów użytkowych.
     Ćwiczenia ilustracyjne pozwalają na swobodne wyrażanie treści intelektualnych i emocjonalnych przy pomocy różnych środków wyrazu plastycznego, czyli różnych technik plastycznych. Mają one wielkie znaczenie zarówno dla wychowania moralnego i umysłowego, jak też dla kształcenia politechnicznego (rozwijanie wyobraźni twórczej oraz zainteresowanie technicznymi procesami kształtowania formy), jak wreszcie dla wychowania estetycznego (uwrażliwienie na piękno formy, zbliżenie do twórczości artystycznej poprzez własne doświadczenia twórcze).
     Ćwiczenia kompozycyjne i liternicze wprowadzają praktycznie w zakres podstawowych zagadnień formy plastycznej, jej ładu, logiki i przejrzystości oraz zależności od rodzaju tworzywa i praktycznej celowości, Równocześnie ćwiczenia kompozycyjnie nie tylko kształcą wiele praktycznych umiejętności i sprawności w zakresie estetyki otoczenia, lecz rozwijają także takie cechy, jak zdolność krytycznego i syntetycznego myślenia, wyobraźnia przestrzenna, pomysłowość i zmysł konstrukcyjny.
     W dziale I uwzględnia się nie tylko szkicowanie z natury oraz ćwiczenia ilustracyjne i kompozycyjne na płaszczyźnie, lecz także ćwiczenia ilustracyjne i kompozycyjne, opracowane w plastycznych technikach przestrzennych.
     Ćwiczenia z zakresu działu II mają na celu rozwijanie zdolności emocjonalnego przeżywania dzieła sztuki i wprowadzenie uczniów w dziedzinę wiedzy o sztuce. Zadanie to powinno być związane ściśle z całokształtem działalności plastycznej uczniów. Tylko ścisłe powiązanie trzech czynników: a) zdobywanie umiejętności spostrzegania i poznawania istotnych elementów wyglądu rzeczy i zdarzeń, prezentujących się widzowi w naturze, b) żywa wyobraźnia i wrażliwość plastyczna uczniów odpowiednio kształcona i wykorzystywana w twórczości plastycznej, c) stopniowe wnikliwe zaznajomienie się uczniów z kunsztem artystycznym w zakresie plastyki, z plastyczną kompozycja, treścią, ekspresją i ideą rozmaitych dzieł różnych dziedzin plastyki – może doprowadzić do istotnych osiągnięć w wychowaniu plastycznym młodzieży.

2.4. Programy szkoły podstawowej "Plastyka" 1981- 1986
     W połowie lat siedemdziesiątych, w ramach realizowanej reformy systemu oświaty, powstał nowy program przedmiotu o nazwie "plastyka". Program plastyki klas IV-VIII wprowadzany był do realizacji w latach 1981 – 1986.
     Działalność plastyczna ujęta została w dwie grupy: "Obserwacja i interpretacja" oraz "Kształtowanie plastyczne", dział drugi to "Wiedza o sztukach plastycznych". Zapis treści nauczania w każdej klasie kończy się wykazem umiejętności, które uczeń powinien opanować po danym roku pracy.
     Kształcenie i wychowanie przez treści programowe plastyki, czyli ich realizacja bazuje na aktywności psychofizycznej uczniów i obejmuje dwie podstawowe jej formy, dwa dopełniające się procesy: ekspresję (inspirowaną, kierowaną) i percepcję (z dążeniem, by nie była bierna, lecz twórcza).
      W procesie dydaktyczno – wychowawczym punktem wyjścia dla realizacji działu "Działalność plastyczna" w klasach IV-VIII jest obserwacja (percepcja) i interpretacja określonych fragmentów otoczenia przyrodniczo-kulturalnego. Obiektami obserwacji, a następnie indywidualnego ujmowania plastycznego są: ludzie, zwierzęta, rośliny, krajobrazy, zjawiska, sceny rodzajowe, martwe matury, wnętrza, różnorodne przedmioty, zdarzenia, czyli bogaty świat form stworzonych przez naturę lub człowieka. Percepcja (tj. spostrzeganie, rozumienie, przeżywanie, wartościowanie) i plastyczne interpretowanie poznawanych obiektów dotyczy ich treści i formy. W zakresie formy obejmują one rozszerzającą się w poszczególnych klasach problematykę dotyczącą cech jakościowych elementów wizualno-plastycznych: kształtów, płaszczyzn, brył, przestrzeni, linii, barw, faktur, światła i występowania ich w układach i związkach: podobieństwa, przeciwieństwa (kontrastu), relatywizmu. Odkrywanie i plastyczne interpretowanie przez uczniów treści obiektów, cech jakościowych elementów form i zasad ich powiązania (organizacji) w układach z pewnością rozwija czułość i sprawność funkcjonowania zmysłów, zwłaszcza wzroku (wrażliwość sensoryczną). Jest podstawą do kształtowania się pojęć plastycznych (wiedzy), dostarcza materiału wyobraźni i twórczemu myśleniu. Kształtuje określony typ widzenia plastycznego, uczy dostrzegania w przyrodzie i w świecie przedmiotów jakości wizualnych, estetycznie wartościowych oraz wartości estetycznych. Rozwija mnogość doznań i uczuć, moralnie indyferentnych, lecz żywotnie ważnych. Daje zatem znaczne możliwości rozwijania zindywidualizowanej wrażliwości plastycznej i wiedzy, co jest zbieżne z celami przedmiotu.
     Ten zakres oddziaływań ma rozszerzyć i pogłębić realizacja treści opatrzonych nazwą "kształtowanie plastyczne". Obejmuje ono działanie (ekspresję kierowaną i twórczą) ukierunkowane na ilustrowanie i wyrażanie w rysunku, malarstwie, rzeźbiarstwie i grafice za pomocą środków plastycznych różnorodnych treści: wydarzeń realnych i fantastycznych, martwych natur, krajobrazów (kl. IV-VI), motywów przyrodniczych (kl. VIII) oraz projektowanie: drobnych przedmiotów użytkowych, dekoracji okolicznościowych, grafiki użytkowej (książkowej, informacyjnej), makiet budynków, architektury wnętrz, ubiorów (kl. IV-VIII), w których dominuje funkcja tworzenia. W procesie twórczym, obok wytworów plastycznych i uczenia się oryginalnych sposobów wykorzystania plastyki we własnym życiu, rozwijane są umiejętności kształtowania płaskiego i przestrzennego oraz wzbogacona jest wiedza o środkach wyrazu plastycznego. Najdonioślejsza wartość procesu twórczego tkwi jednak nie w wytworach plastycznych, lecz w doświadczeniu jego istoty, w kształtowaniu twórczego myślenia plastyczno-estetycznego uczniów, które zgodnie ze swoją specyfiką ma charakter intuicyjnego przeżywania i racjonalnej manipulacji. Ale nie tylko. Proces twórczy angażuje i rozwija wrażliwość sensoryczną na struktury wizualno-plastyczne, estetycznie wartościowe, uczy i dostarcza środków do komunikowania określonej wiedzy o świecie, o sobie samym, wzbogaca wyobraźnię i doświadczenie twórcze. Może więc wpływać na kształtowanie wielu czynników kultury plastycznej uczniów.
     Jednakże dla poszerzenia wiedzy, kształtowania postaw uczniów wobec sztuki, zwłaszcza pogłębienia ich przeżyć estetycznych, ważniejsza jest realizacja treści zgromadzonych w drugim dziale programu plastyki. Treści w nim zawarte obejmują wybrane zagadnienia z teorii sztuk plastycznych, będące w zasadzie uogólnieniem doświadczeń twórczych uczniów, ale głównym składnikiem działu są dzieje sztuki: od prehistorycznej, przez starożytną, nowożytną, pozaeuropejskich kręgów kulturowych, do szeroko ujętych kierunków i zjawisk w sztuce współczesnej. Realizacja treści tego działu skoncentrowana jest na przekazywaniu określonych treści, a następnie przeżyciu i przyswojeniu ich i zależnych od nich, związanych z daną epoką cech stylowych sztuki, kryteriów i norm artystyczno-estetycznych. Są one podstawą dla pogłębionej, a jednocześnie adekwatnej do wartości wybranych dzieł sztuki percepcji. Istotnymi komponentami w ten sposób zdobywanej wiedzy stają się umiejętności wnikliwego odbioru i wartościowania, zajmowania postawy estetycznej wobec różnych aspektów otoczenia rzeczowego, a więc także wzbogacanie i rozwijanie kultury plastycznej dzieci i młodzieży.
     Analiza treści programu pozwala uchwycić gradację celów; od intelektualnego poznania rzeczywistości i gromadzenia wiedzy o zjawiskach w przyrodzie i sztuce do interpretacji i działań twórczych. Uwagi dotyczące realizacji programu nie sugerują nauczycielom określonej koncepcji metodycznej.

2.5. Autorskie programy nauczania przedmiotu "Plastyka" w klasach IV-VI

2.5.1. Agnieszka Misior-Waś i Teresa Wójcik: Program nauczania dla klas IV-VI dla przedmiotu sztuka (plastyka-muzyka) wydany przez Kielecką Oficynę Wydawniczą "Mac"S.A. Kielce 2000.
     W wyniku reformy oświaty przeprowadzonej w końcu lat dziewięćdziesiątych zamiast przedmiotu "plastyka" pojawił się przedmiot "sztuka". Zgodnie z "Podstawą programową" MEN przedmiot "sztuka" składa się z edukacji plastycznej i muzycznej i wchodzi w skład bloku przedmiotów humanistycznych.
     Ze względu na specyficzne formy i metody pracy z dzieckiem oraz zróżnicowane obszary edukacyjne, przedmioty te mogą być realizowane odrębnie, jednak z uwzględnieniem treści integrujących.
     W procesie realizacji wspólnych działań muzyczno-plastycznych jest możliwość kreowania "małego artysty" wrażliwego na piękno wytworów sztuki, otwartego na działania rozbudzające jego inwencję twórczą.
     Propozycja ta zawiera dwa odrębne programy nauczania do plastyki i muzyki, przeznaczone do realizacji w drugim etapie edukacyjnym.
     Charakteryzując ten program ograniczę się do przedstawienia tylko zagadnień z dziedziny plastyki.
     Głównym celem edukacyjnym tego programu jest rozbudowanie kreatywnej postawy ucznia wobec sztuki i jej wytworów oraz stworzenie możliwości samodzielnego podejmowania działań twórczych w jej zakresie.
     Poznanie najważniejszych zagadnień teoretycznych, ujętych w podstawie programowej, ułatwi realizację tych działań i pomoże uczniowi stać się "małym artystą", wrażliwym na świat dźwięków i kolorów.
Zadaniem "sztuki" jako przedmiotu nauczania jest:
W zakresie wiadomości:
  • Zapoznanie ucznia z wybranymi dziełami plastycznymi wybitnych twórców polskich i obcych;
  • Przedstawienie sylwetek najsłynniejszych artystów oraz epok, w których tworzyli;
  • Zaznajomienie z najważniejszymi dziełami sztuki europejskiej i światowej;
  • Poznanie głównych form plastycznych; zapoznanie z podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu plastyki.
W zakresie umiejętności:
  • Rozwijanie doświadczeń warsztatowych na gruncie plastyki;
  • Kształtowanie i doskonalenie percepcji wizualnej;
  • Rozbudzenie wrażliwości na piękno sztuki;
  • Rozwijanie wrażliwości plastycznej;
  • Wyrażanie swoich uczuć, nastrojów, stanów emocjonalnych środkami plastycznymi;
  • rozwijanie wyobraźni przestrzennej;
  • kształtowanie zdolności w zakresie rysunku, malarstwa, rzeźby, grafiki, itp.;
W zakresie wartości, poglądów i postaw:
  • Przygotowanie do świadomego odbioru wytworów plastycznych;
  • Wyrabianie otwartej postawy wobec sztuki (potrzeba aktywności twórczej, ekspresji własnej).
Autorki, we wstępie, tak charakteryzują swój program:
Nasze poszukiwania, obserwacje, działania twórcze pozwolą na odkrycie świata kształtów, kolorów, "tajemnic naszej małej sztuki".
     Drogę "naszego poznania i tworzenia" ułatwi ten program. Jego ścieżki dają możliwości kreowania "małej sztuki" i "małego twórcy". Treści uszeregowane są zgodnie z zasadą stopniowania trudności, aby działania twórcze inspirowały, mobilizowały do coraz lepszych rozwiązań. Istotną cechą programu jest oryginalność przedstawianych treści, przejrzystość i jasność problemów plastycznych, wzbogaconych o ciekawe techniki.
     Treści nauczania w klasie IV powinny stwarzać możliwości bardziej swobodnych, spontanicznych interpretacji tematów plastycznych. Wszelkie działania plastyczne mają być swego rodzaju zabawą, przyjemnością tworzenia: uczeń powinien cieszyć się z efektów, praca ma sprawiać przyjemność, powinno mu się podobać to, co robi. Dlatego też autorki programu proponują zacząć od najprostszych ćwiczeń rysunkowych, poprzez podstawowe zagadnienia kolorystyczne do czynności komponowania obrazu. Punktem wyjścia jest obserwacja określonych problemów, interpretacja słowna (przez co uczeń wzbogaca swoje słownictwo z zakresu plastyki, usamodzielnia się i upewnia w swoich poczynaniach), następnie dokonanie analizy wstępnej pomysłu i wykonanie pracy twórczej.
     Treści nauczania w klasie V zostały poszerzone o ćwiczenia rysunkowe w budowaniu kształtów natury i martwej natury, rysunek światłocieniowy przedmiotów, zjawisk oraz kolejne rodzaje kompozycji. Nie zabrakło również dodatkowych zagadnień barwnych, m.in. barwy czyste i złamane, dopełniające, perspektywa malarska i różne sposoby przedstawiania plam barwnych w malarstwie. Ponadto treści, oprócz teorii sztuk plastycznych, zawierają wybrane zagadnienia z dziejów sztuki: od najstarszej – prehistorycznej do starożytności (konkretnie sztuki Rzymu). Pozwoli to na szersze poznanie wytworów człowieka: magicznych malowideł prehistorycznych, tajemniczych, doskonałych budowli, monumentalnych rzeźb egipskich i greckich.
     Na etapie kl. VI uczeń wykazuje podstawową wiedzę dotyczącą sztuk plastycznych, potrafi wykorzystać poznane zagadnienia w rysunku i malarstwie. Treści poszerzone są o zagadnienia budowania przestrzeni na płaszczyźnie, tworzenia głębi poprzez perspektywę zbieżną, kulisową, powietrzną. Ponadto uczeń będzie konstruktorem przestrzennych kompozycji dekoracyjnych, "twórcą" kompozycji abstrakcyjnych, projektantem mody, grafikiem. Pozna również najsłynniejsze budowle renesansu, najwspanialsze indywidualności malarstwa włoskiego (Leonardo da Vinci, Rafael Santi, Michał Anioł), twórców doskonałych proporcji i formy rzeźbiarskiej (Michał Anioł, Donatello).

2.5.2. Stanisław Krzysztof Stopczyk i Barbara Neubart: Program nauczania plastyki w szkole podstawowej dla klas 4-6 wydany przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne w Warszawie 1999 r.

W programie zakłada się dwudzielność form obcowania ze sztuką poprzez:
  1. Poznanie podstawowych zagadnień teoretycznych i wybranych wiadomości z dziejów sztuki, ilustrowanych wybranymi, dostępnymi przykładami.
  2. Własną działalność plastyczną uczniów.
     Program proponuje następujący podział wiadomości z zakresu problematyki warsztatu plastycznego oraz wybranych wiadomości z dziejów sztuki w poszczególnych klasach:
Klasa 4: Charakterystyka dyscyplin artystycznych: malarstwo, rysunek, grafika, rzeźba, architektura, rzemiosło artystyczne i wzornictwo; środki wyrazu: kolor, linia, plama, bryła; podstawowe zasady kompozycji: równowaga, symetria, rytm; problematyka znaków plastycznych.
Klasa 5: Kontynuacja powyższych podstawowych problemów plastycznych: c.d. informacji o barwie i zasadach kompozycji – kompozycja statyczna, dynamiczna, otwarta, zamknięta; problem waloru i światłocienia. Sztuka przedhistoryczna i starożytna (Mezopotamia, Egipt, Grecja, Rzym), sztuka wczesnochrześcijańska i bizantyjska.
Klasa 6: Sposoby wyrażania przestrzeni – rysunek i kolor. Perspektywa linearna.
     Charakterystyka przyczyn przekształceń sztuki w ciągu dziejów. Sztuka średniowiecza i odrodzenia.
Cele kształcące programu przewidują:
  • Poznanie klasycznej systematyki sztuk plastycznych.
  • Poznanie podstawowego zasobu pojęć i terminów w obrębie sztuki dawnej dla umożliwienia mówienia o zjawiskach artystycznych językiem zbliżonym do profesjonalnego.
  • Poznanie przez ucznia podstawowych zjawisk w sztuce od późnego paleolitu po sztukę epoki odrodzenia. Dzięki temu uczeń będzie w sobie rozwijał umiejętności refleksyjnego patrzenia na sztukę. Poznanie i utrwalenie w pamięci podstawowego kanonu wielkich twórców i ich najważniejszych dzieł (odnosi się to przede wszystkim do antyku i sztuki odrodzenia).
  • Wyposażenie uczniów, poprzez wielkie wzorce i własną działalność plastyczną, w podstawowe umiejętności w zakresie warsztatu plastycznego, co umożliwia im aktywny udział w kulturze. Cele wychowawcze zawierają m.in.:
  • Kształtowanie postaw twórczych – uniwersalizacja etosu twórczości z jej nieodłącznymi atrybutami: kreatywnością, staraniem o doskonałość efektów, innowacyjnością, śmiałością w podejmowaniu zadań trudnych, autokrytycyzmem.
  • Wykształcenie zdolności pełnej percepcji wizualnej – zdolności skupienia uwagi na strukturach zorganizowanych (dziełach człowieka) i nie zorganizowanych (tworach natury) dla pełnego, wyposażonego w refleksję i zdolność oceny przeżywania wyglądu świata.
  • Wstępne przygotowanie do życia w rzeczywistości określanej jako "cywilizacja obrazu" – odczytywanie znaków, symboli, metafor transmitowanych przez media i reklamę.
  • Wykształcenie naturalnych potrzeb aktywności twórczej i ekspresji własnej; wykształcenie, poprzez atmosferę przebiegu zajęć i właściwy system ocen, poczucia wartości działalności plastycznej jako sposobu wyrażania siebie, co stymuluje ochotę do zajmowania się sztuką.
     W programie tym w dziale "Działalność plastyczna ucznia" wyodrębniono dwa punkty:
  1. Prace obligatoryjne
    Należą tu ćwiczenia i zadania plastyczne związane bezpośrednio z przedstawionymi problemami z zakresu podstawowych technik i środków wyrazu – koloru i kompozycji w obrębie dwóch i trzech wymiarów.
         Propozycje tych ćwiczeń w formie przykładów niniejszy program podaje w korelacji z określonymi dziełami sztuki wielkiej różnych epok. Byłoby wskazane, aby w rozkładzie zajęć lekcyjnych ćwiczenia i zadania plastyczne związane z prezentowanymi zagadnieniami warsztatowymi wyprzedzały demonstrację przykładów wybitnych tak, aby do określonych konkluzji uczeń mógł, przez własną praktykę warsztatową, dochodzić samodzielnie.
  2. Działalność plastyczna swobodna (twórczość dziecięca)
    Ćwiczenia i zadania ujęte w punkcie a, wyczerpujące w zasadzie podstawowe problemy warsztatowe, służą (w rozumieniu ich celu ogólnego) unaocznieniu faktu celowej organizacji powierzchni lub struktury dzieła sztuki dla osiągnięcia zamierzonego skutku artystycznego i znaczeniowego.
     Świadomość tego faktu, przydatna w procesie nauczania jako fragment analizy wybranych dzieł, w działalności plastycznej uczniów może stwarzać pewne ograniczenia, eliminując czynnik intuicji, odgrywającej w procesie twórczym na każdym poziomie rolę podstawową oraz wyhamowując naturalną spontaniczność działań. Znane nam sposoby kompozycyjnej i kolorystycznej organizacji dzieła stanowią efekt doświadczeń zebranych z dzieł gotowych, powstających od zarania, od paleolitycznych malowideł jaskiniowych z podświadomego instynktu, intuicyjnego "poczucia formy", które dyktowało określone, później opisane rozwiązania.
     Tym wewnętrznym imperatywem dysponuje również dziecko od bardzo wczesnych lat (kolejne, coraz bardziej udane rozwiązania w zakresie rejestracji trzeciego wymiaru, wyczucie sensu kontrastów barwnych w obrębie barw ciepłych i zimnych, starania o kompozycyjne zrównoważenie rysunku itd.). Świadomość tych wartości powinna rzutować na ten etap edukacji w obrębie działalności plastycznej dziecka.
     W dziale "Działania plastyczne w różnych materiałach, technikach i formach" autorzy programu podają przykłady innych ćwiczeń i zadań swobodnej działalności plastycznej dziecka. Są to m.in.:
  • Próby wyrażenia środkami plastycznymi prostego utworu muzycznego. Indywidualna fantazja muzyczna na temat obrazu abstrakcyjnego o prostych zestawieniach barw.
  • Ćwiczenie malarskie – różne rodzaje plam barwnych (wykonanie farbami o różnej gęstości, wydobywanie różnic kształtu, wielkości, układu). Rysunki abstrakcyjne wyrażające uczucia i nastroje, tytułowanie własnych i cudzych prac (odgadywanie symboliki linii). Wykonywanie rysunków z natury i wyobraźni z wykorzystaniem możliwości wyrazowych kreski. Ćwiczenia malarskie polegać mają na uzyskiwaniu barw pochodnych od barw podstawowych (w technice akwarelowej). Barwne kwiaty, ptaki, owady ryby jako temat swobodnego przedstawiania piękna dostrzeganego w przyrodzie. "Dwie farby – dziesięć kolorów" – swobodne fantazje barwne z zastosowaniem dwóch wybranych barw podstawowych.
  • Wyrażanie uczuć lub nastrojów barwami w kompozycji tematycznej lub abstrakcyjnej; dobór odpowiedniej techniki malowania (akwarela, barwy kryjące z fakturą).
  • Ćwiczenia rzeźbiarskie – uzyskiwanie różnego rodzaju brył geometrycznych i rzeźbiarskich przez zastosowanie rozmaitych materiałów i narzędzi (plastelina, mydło, folia aluminiowa). Ćwiczenia te można połączyć z ćwiczenia fakturalnymi, które polegają na uzyskiwaniu różnego rodzaju powierzchni przez zastosowanie różnych narzędzi i odcisków gotowych struktur (tkanina, drewno, zgnieciony papier) i przez ręczne preparowanie materiału (papier, folia aluminiowa, tkanina).
     Dwudzielność procesu nauczania: wiedza o sztuce (środki wyrazu plastycznego, zagadnienia warsztatu i elementy dziejów sztuki) oraz własna działalność plastyczna ucznia stwarza w praktyce dwa warianty przebiegu lekcji. Pierwszy, gdy jej tematem jest określony fragment dziejów sztuki lub swobodna działalność twórcza na temat zasugerowany lub dowolny. Drugi, synchronistycznie dla obu działów, gdy celem ćwiczeń i zadań plastycznych jest dochodzenie, w drodze doświadczeń własnych, do rozwiązań, rozpoznawanych następnie w dziejach sztuki wielkiej.
     W dziale "Wiedzy o sztuce" autorzy programu proponują aby na przebieg lekcji składały się takie elementy jak: informacja wstępna o omawianej kulturze, stylu, zespole konkretnych dzieł, prezentacja odpowiedniego materiału wizualnego i komentarz do tego materiału.
     Punktem wyjścia dla sposobu prowadzenia zajęć lekcyjnych powinno być przyjęcie, że poznawanie sztuki i jej dziejów nie jest procesem "erudycyjnym", polegającym na technice zapamiętywania abstrakcyjnych formuł i pojęć, lecz dokonuje się ono przez rozpoznawanie i emocjonalny odbiór konkretnych form i niesionych przez nie treści i znaczeń.
     Efektem analizy środków wyrazu (elementów formy dzieła) winien być zawsze sam ów wyraz – niesione przez dzieło znaczenia i wartości, decydujące o jego zdolności pobudzania emocji lub intelektualnej refleksji.
     W tym samym dziale programu autorzy podkreślają ważność bezpośredniego obcowania z dziełami sztuki w ich różnorodnej postaci: obiektów muzealnych, miejscowej architektury, lokalnej sztuki ludowej. Obcowanie z tym, co bliskie, czego można "dotknąć", z czym można się utożsamić, związać emocjonalnie, daje możliwość poznania, podkreślonego w podstawie programowej, krajobrazu kulturowego, a co się z tym wiąże, uwrażliwienia na estetykę najbliższego otoczenia.

2.5.3. Alicja Twardowska: Program nauczania sztuki w klasach 4-6 szkoły podstawowej wydany przez Wydawnictwo JUKA, Warszawa 2000.
     Program ten zawiera więcej treści z muzyki niż plastyki. Autorka również proponuje realizacje treści nauczania w oparciu o dwie formy aktywności: ekspresje i percepcje.
     Wprowadzając do programu autorka pisze "Najważniejszą formą pracy nauczyciela staje się obecnie twórcza kreatywność, indywidualny odbiór dzieła artystycznego i indywidualna ekspresja własnych poczynań".
Cele ogólne kształcenia i wychowania autorka proponuje ująć następująco:
  • Rozwijanie wrażliwości na sztukę.
  • Przygotowanie ucznia do odbioru dzieła sztuki.
  • Kształcenie umiejętności posługiwania się prostymi technikami malarskimi, rozróżniania stylu w malarstwie i architekturze.
  • Stwarzanie uczniowi warunków i przygotowanie go do czynnego uczestnictwa w kulturze i sztuce.
  • Rozwijanie u ucznia postawy kreatywnej.
W celach szczegółowych nauczania sztuki (plastyki) autorka proponuje m.in.:
  • Poznanie i opanowanie podstawowych pojęć w malarstwie.
  • Zdefiniowanie i rozróżnianie podstawowych rodzajów malarstwa.
  • Posługiwanie się różnymi środkami artystycznego wyrazu.
  • Rozumienie pojęcia sztuki jako formy ekspresji.
  • Kształcenie opisywania dzieła sztuki.
Dział programu "Treści nauczania" podzielony został na trzy części:
  1. Ekspresja muzyczna i plastyczna.
  2. Kształcenie umiejętności muzycznych i plastycznych.
  3. Kształcenie przeżyć estetycznych.
Treści nauczania plastyki zawierają m.in.:
W klasie 4
  • Sceny rodzajowe: obserwacja i odwzorowanie.
  • Realizacja motywów martwej natury.
  • Wykonanie abstrakcji geometrycznej.
  • Realizacja przedstawienia z zastosowaniem poznanych środków plastycznych, takich jak dekoracje, stroje i rekwizyty.
  • Kontakt z żywym dziełem sztuki: wystawa plastyczna, przedstawienie teatralne, spotkanie z artystą.
  • Kształcenie odbioru formy w sztukach plastycznych na podstawie rzeźby.
  • Percepcja dzieła historycznego jako dokumentu wydarzeń na podstawie malarstwa historycznego i zabytków architektury.
W klasie 5
  • Rysowanie i malowanie – kontynuacja klasy 4.
  • Realizacja plastyczna zagadnień związanych z formą i strukturą dzieła (w powiązaniu z nabywaniem umiejętności w tym zakresie).
  • Ekspresja w malarstwie (nastrój w malarstwie, czy uczucia można namalować?).
  • Projektowanie wymarzonego domu.
  • Forma i struktura dzieła sztuki.
W klasie 6.
  • Tworzenie znaków i symboli plastycznych.
  • Analiza dzieła sztuki.
  • Perspektywa jako iluzja przestrzeni, jako punkt widzenia.
  • Forma w muzyce i plastyce: cech wspólne i różnice.
     W trzeciej, ostatniej części programu zostały umieszczone propozycje reprodukcji malarskich i fotograficznych przeznaczone do ćwiczeń percepcyjnych.

2.5.4. Barbara Jakóbik: Program nauczania sztuki (plastyki) w klasach IV-VI szkoły podstawowej wydany przez Wydawnictwo ARKA, Poznań 1999 r.
     Program ten składa się z czterech połączonych części: szczegółowych celów kształcenia i wychowania, materiału nauczania, opisu metod osiągania celów oraz założonych osiągnięć uczniów.
     Sztuka (plastyka) w szkole podstawowej ma na celu wszechstronny rozwój harmonijnej, otwartej, zintegrowanej, pełnej i twórczej osobowości ucznia.
Szczegółowe cele i zadania dotyczą głównie:
  • Rozwijanie percepcji i ekspresji twórczej – dostrzeganie i odbiór, rozumienie i przeżywanie wartości wizualnych środowiska przyrodniczego, technicznego i kulturalnego oraz treści w nich zawartych. Stymulowanie procesów wyobraźni i samodzielnego, twórczego myślenia.
  • Kształcenie umiejętności rozumienia ekspresji innych. Posługiwania się elementarnymi środkami plastycznymi dla wyrażenia własnych przeżyć, przedstawienia określonych treści, formowanie otoczenia.
  • Zaznajomienie z wybranymi zagadnieniami z zakresu sztuki. Kształcenie umiejętności doboru kryteriów oceny, akceptowania wartości formalnych i treści poznawanych dzieł sztuki.
  • Wyrabianie umiejętności realizowania kontaktów ze sztuką w życiu codziennym poprzez wycieczki do muzeów, galerii, teatru, na koncerty itp. Wiązania treści i form działania plastycznego z całym programem kształcenia szkolnego, z życiem codziennym środowiska i wydarzeniami ogólnospołecznymi.
    Materiał nauczania w zakresie ekspresji i percepcji przewiduje m.in.: wyszczególnianie i przedstawianie wiedzy o dziedzinach plastyki: urbanistyka, architektura, malarstwo, plakat, grafika, rysunek, ilustracja, sztuka użytkowa, informacyjna. Uczeń ma poznawać formę i treść dzieła sztuki, wartość formy i treści, nieustanną inność sztuki, kryteria wartościowania dzieła sztuki: warsztat, oryginalność formy i pomysłu. Powinien być wdrażany do korzystania z instytucji kulturalnych (galerie, muzea, zabytki rzeźby i architektury, wyjścia do teatru, na koncert itp.). W trakcie ćwiczeń plastycznych ma poznać: pojęcie kreski jako środka wypowiedzi artystycznej i technicznej, rodzaje kreski, możliwość jej zestawiania; pojęcie barwy (podstawowe i pochodne, czyste i złamane, ciepłe i zimne, kontrasty barwne, relatywizm barw, wartość ekspresyjna barwy, przestrzenne i symboliczne działanie koloru, barwa lokalna i intencjonalna). Powinien poznać wiadomości o kompozycji i jej rodzajach (zamknięta, otwarta, statyczna, dynamiczna, symetryczna, asymetryczna) oraz pojęcie waloru (barwny, monochromatyczny, walor linii, plam, płaszczyzn) i kontrastu (linii, plam, kierunków, wielkości, światła, faktur, kształtów brył). Oprócz tych pojęć program zawiera: zagadnienie syntezy bryły: ograniczone i zgeometryzowane, ażur w rzeźbie; rodzaje perspektyw, informacje plastyczne o przestrzeni na płaszczyźnie obrazu oraz pojęcie proporcji i równowagi, faktury, rytmu i kontrastów w sztuce.
     Uczniowie powinni też poznać grafikę i jej podstawowe techniki: wypukłodruk, wklęsłodruk oraz wybrane zagadnienia z zakresu sztuki: Egipt, Grecja, Rzym, średniowiecze: romanizm, gotyk, renesans, barok, klasycyzm, realizm. Wyżej wymienione cele nauczyciel może osiągać przez różnorodne ćwiczenia z zakresu ekspresji i percepcji plastycznej. Procedury osiągania celów zawierają m. in.:
  • Kompozycje na płaszczyźnie, tematyczne i abstrakcyjne z użyciem różnych technik plastycznych: różne rodzaje kompozycji (linie, plamy, płaszczyzny, kolory, rytmy, faktura, walor, kontrasty, proporcje, kształty i układy). Forma i treść kompozycji, zależność od formy. Projekty na płaszczyźnie i w przestrzeni przedmiotów życia codziennego: ich układy, dobór kolorów, faktury materiałów.
  • Rozwiązywanie problemów kolorystycznych, faktury, waloru, kontrastu, rytmu, proporcji, ujęcia przestrzeni, kompozycji.
  • Zbiorowe próby różnego odczytywania dzieł plastycznych – dyskusja. Próby wartościowania prac i dzieł.
  • Interpretacja tego samego modela w różnych materiałach, poszukiwanie własnej koncepcji przedstawiania modela.
  • Wykonywania prac przestrzennych z różnych materiałów, stabilnych i ruchomych: próby dokumentacji w postaci rysunków.
  • Wycieczki do różnych instytucji kulturalnych.
  • Przedstawianie własnych nastrojów i przeżyć w tematach sugerowanych, półwolnych, np.: smutek, radość, moje niepowodzenie, mój przyszły zawód.
  • Zbieranie reprodukcji, tekstów o sztuce, ciekawych okazów przyrodniczych (korzeni, kamieni, kory itp.).
     W podsumowaniu autorka programu pisze, że aby należycie wykorzystać te treści, nauczyciel powinien posługiwać się:
  • Częstym przemyślanym kontaktem z dziełami sztuki, pięknem natury, wartościowymi wytworami przemysłowymi, użytkowymi i rozrywkowymi oraz urozmaiconymi ćwiczeniami w posługiwaniu się różnorodnymi technikami ekspresji. Powinien praktycznie wprowadzać w problematykę wartości użytkowych i artystycznych, funkcji sztuki i relacji między twórcą, dziełem a odbiorcą.
  • Wiązaniem wiedzy o sztuce z przykładami odpowiednich dzieł z dziedziny literatury, teatru, filmu, plastyki i muzyki.
  • Żywym reagowaniem na wartości estetyczne w sytuacjach codziennych, naturalnych.
2.6. Podsumowanie
     Analizując wybrane przeze mnie programy nauczania chciałam wykazać ewolucję poglądów na sprawę nauczania plastyki w szkole ogólnokształcącej, następnie przedstawiłam treść kilku obecnie obowiązujących programów nauczania w szkole podstawowej, omawiając zawarty w nich materiał nauczania i ukazując przykłady jego rozwiązań w praktyce szkolnej.
      W programach nauczania przedmiotów wychowanie plastyczne i plastyka występują zarówno elementy wiedzy o formie plastycznej, jak i możliwości twórczych, ekspresyjnych wypowiedzi uczniów. Wszystkie analizowane przeze mnie programy w swoich treściach uwzględniają potrzeby rozwijania wyobraźni plastycznej dziecka, opartej na jego przeżyciach, a więc na czynniku emocjonalnym, z pozostawieniem dziecku dużej swobody w wypowiadaniu się formą i kolorem. Stwierdzają też potrzebę podawania obiektywnej wiedzy związanej z obserwacją rzeczywistości oraz oglądaniem dzieł sztuki. Hasło "wychowanie przez sztukę" jest w myśl wytycznych owych programów realizowane zarówno w trakcie ćwiczeń plastycznych, jak też przez poznawanie sztuki historycznej i współczesnej, polskiej i obcej. Zwrócono przy tym uwagę na potrzebę wzbogacania sposobów i środków wypowiadania plastycznego. Wszystkie analizowane programy zawierają dział "Wiedzy o sztuce". Dział ten po raz pierwszy w historii nauczania plastyki w szkole polskiej został wprowadzony w klasie VII w programie z 1932 roku.
      Realizowanie jakiegokolwiek programu nauczania plastyki bez uwzględnienia twórczości dziecięcej i bez stosowania zasad poznawania elementów formy w procesach percepcyjnych jest błędem dydaktycznym.
     Stosowanie różnych metod nauczania plastyki powinno się mieścić w obszarze sytuacji dydaktycznych zamkniętych i otwartych, które tworzą między sobą określone związki. Stosowanie tylko sytuacji dydaktycznych zamkniętych prowadzi do wyjałowienia twórczego uczniów. Nadużywanie sytuacji dydaktycznych otwartych prowadzi do przyspieszenia kryzysu twórczego, jak również do niskiego poziomu plastycznego tworzonych prac.
     Faktem bezspornym jest to, że plastyki należy uczyć wówczas, jeśli w tej nauce będą uwzględnione równorzędnie wszystkie procesy poznawcze u uczniów, a przede wszystkim wielopłaszczyznowa percepcja oparta na myśleniu i przeżywaniu, dodatkowo pogłębiona w wyniku twórczej ekspresji.

Opracowała: Michalina Kierska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie