|
Wyniki badań występowania agresji
w szkole podstawowej dla dzieci niesłyszących.
Przedstawiamy wybrane wyniki badań przeprowadzonych w OSW w Bydgoszczy, związanych z rosnącym problemem agresji w szkołach i w internatach.
Agresja, to zachowanie się zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu skierowanego przeciwko innym ludziom, sytuacjom, poglądom, rzeczom.
Zwykle powstaje jako bezpośredni lub odroczony skutek frustracji czy deprywacji w sytuacji uniemożliwiającej działanie...
Często występuje w sytuacji grupowej jako działanie imitacyjne (naśladowcze), będące wyrazem dostosowania się do wymagań i zasad obowiązujących np. w grupie rówieśniczej, subkulturze (także patologicznej)...
Agresja może przybierać rozmaite formy : od ataków fizycznych do krzyku, agresji słownej, mimiki, gestu.
Z badań przeprowadzonych na zlecenie resortu edukacji przez prof. Krystynę Ostrowską wynika m.in., że 40% uczniów oszukuje nauczycieli, tyle samo utrudnia prowadzenie lekcji...
Wyniki te przedstawiono na dwudniowej ogólnopolskiej konferencji pn. ,,Szkoła wobec agresji i przemocy’’.
Aleksander Tynerski z departamentu kształcenia ogólnego, specjalnego i profilaktyki społecznej resortu edukacji (na tej konferencji) powiedział, iż agresja w szkole staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym i najbardziej widoczna jest między 12, a 16 rokiem życia dziecka. Zdaniem A. Tynerskiego , przyczynami rosnącej agresji wśród dzieci i młodzieży są: niezaspokojenie potrzeb jednostki, nierówne traktowanie uczniów przez nauczycieli, niesprawiedliwy system ocen oraz duże różnice w sytuacji społecznej i materialnej uczniów.
Agresja rozszerza się w coraz szybszym tempie w szkołach specjalnych. Reforma edukacji nakłada ogrom odpowiedzialności na nauczyciela, który ma projektować i tworzyć warunki do prawidłowego rozwoju ucznia. Chcąc poznać środowisko w którym żyje uczeń, w 2002r., w klasach IV-VI szkoły podstawowej w Bydgoszczy -wśród uczniów przeprowadzono ankiety.
Głównym celem było poznanie przyczyn występowania agresji. Wybrane wyniki ankiety pogrupowano tematycznie ujmując całe otoczenie dziecka.
Najbliższe otoczenie dziecka to: dom rodzinny ( rodzice, rodzeństwo, dziadkowie), szkoła i internat (koleżanki, koledzy, wychowawcy, nauczyciele).
Uczeń i dom rodzinny.
88% uczniów posiada wyposażenie w podstawowy sprzęt.
W większości są zagwarantowane podstawowe posiłki.
1/3 uczniów ogląda tylko wybrane programy tzn., że 2/3 uczniów ogląda co chce i kiedy chce. 61,7% dzieci jest z domem związana, myśli o nim, a 35,2% nie martwi się o dom.
Mama wysłuchuje jakie dziecko ma problemy w 44,1%, rozumie je w 55,8%, najwięcej rozmawia z dzieckiem w 85,2%. Niższą pozycję przy rozmowie ma babcia 73,5% i tata 70,5%.
Mama karze dziecko w 26,4%, a tata w 20,5%.
91% dzieci kocha swoich rodziców. W 88,2% dzieci nie są bite, tyle samo nie ma obowiązków domowych i mogą robić co chcą.
Mój stosunek do nauczycieli.
Nauczyciel:
-jest wesoły i lubiany w 67%,
-jest sprawiedliwy w 64%,
-najlepiej rozumie ucznia w 58,8%,
-słucha skarg i zna problemy ucznia w 50%,
-jest spokojny w 47%,
-martwi ucznia zła pani/pan w 41%.
Ja i moje koleżanki, koledzy.
70,5% uczniów nie wyśmiewa się i nie bije innych. Kol. kol. są potrzebni do zabawy 61,7%, do rozmowy i migania 29,4%.
Koledzy są na III miejscu po nauczycielu i mamie, którzy najlepiej rozumieją ucznia 44,1%.
Na II miejscu, równoważnym ze zdrowiem są fałszywi kol. kol. 35,2%. U uczniów widać duże pragnienie posiadania prawdziwych przyjaciół.
Najbardziej niepokojące jest to, że 58,8% uczniów jest karanych i bitych przez ... kolegów. Z jednej strony koledzy są dobrzy do pogadania, migania, do wysłuchania problemów, a z drugiej strony przejawiają mało subtelne zachowania, są wykonawcami kar.
Ja i szkoła.
W 73% wszystko jest łatwe. 76% uczniów lubi się uczyć i prace wykonuje bardzo dobrze.
Kara badanych smuci w 47%, śmieszy w 20,5% i jest obojętna w 17,6%. W szkole 58,8% uczniów czuje się bezpiecznie, a 35,2% odczuwa niebezpieczeństwo.
Jak wynika z badań samoocena dziecka jest bardzo pozytywna i zbyt wygórowana. Zagrożenie bezpieczeństwa może wynikać ze stosowania kar m.in. bicie, wobec dzieci przez dzieci.
Ja i moje zachowanie.
Uczniowie lubią się uczyć w 70,4%. Połowa badanych zwraca się do nauczyciela, gdy mu dokuczają. 1/2 badanych nie kłamało lub mało. 17% uczniów kradło. 67% czeka na pomoc innych. 35,2% badanych biło kolegów i wyśmiewało się.
Ogólne spostrzeżenia i wstępne postulaty do pracy dydaktyczno-wychowawczej po analizie wybranych danych.
1. Średnio 35% badanych: mało śpi, bije kolegów; wyśmiewa się z innych; nie lubi zadań domowych; czuje się niebezpiecznie w szkole; kłamie; uważa, że nauczyciel jest niesprawiedliwy; kara ich śmieszy lub jest obojętna; ogląda dużo programów w których są bójki, horror.
Uczeń zachowuje się agresywnie, bo takie zachowanie przynosi mu korzyść. On dostaje nagrodę -akceptację podobnych sobie uczniów! To są dla tego ucznia wzmocnienia i przez to, te zachowania są utrwalane.
Uczeń żyje w świecie przemocy, widzi ją w domu, w telewizji, w szkole - te zachowania naśladuje jako zachowania wzorcowe. Brak umiejętności prospołecznych jest powodem zachowań agresywnych. Trzeba oduczyć agresji i nauczyć zachowań akceptowanych społecznie.
Uczniowie mają niski samokrytycyzm. Oceniają się wysoko, a rzeczywistość jest mniej pozytywna. Cechuje je słaba motywacja do nauki. Motywację do nauki można wbudzić przedstawiając odpowiednie wzorce.
2. Należy konstruktywnie zagospodarować czas wolny ucznia w internacie. Zaktywizować opiekę na przerwach w szkole.
3. Nauczyciel w szkole i w internacie przejmuje rolę rodziców ze względu na obdarzenie go dużym zaufaniem ze strony ucznia. Nauczyciel, wychowawca w internacie powinien wykazać większą dbałość o wypełnianie funkcji wychowawczej.
4. Trzeba zwrócić większą uwagę na liderów grup (uczniów przewodzących w grupie).
5. Sprawy, problemy wychowawcze rozwiązywać na bieżąco i podawać do publicznej wiadomości na apelu szkolnym. Apel można zorganizować w każdej chwili, gdy zaistnieje taka potrzeba.
6. Spotkania z policjantami mają bardzo pozytywny wpływ na zachowania uczniów i należy je organizować.
Analiza badań związanych z agresją przeprowadzonych wśród rodziców w 2003r.
Wiek ojca dziecka w 76% wynosi ok. 40 lat. Przeważa (55%) wykształcenie zawodowe. 47% ojców pracuje zawodowo, a 1/4 badanych jest bezrobotnych.
43% matek nie przekroczyło 35 roku życia i 31% jest powyżej 40 l. W 44% matki posiadają wykształcenie zawodowe. Tylko 8% matek pracuje zawodowo, 52% jest bezrobotnych.
3/4 badanych stanowią rodziny pełne. 36% dzieci z tych rodzin uczęszcza do szkół podstawowych lub gimnazjów. Samodzielne mieszkania posiada 65% badanych, a wspólne 1/4.
Do przedszkola chodziło 66% dzieci, a nie chodziło 26%.
Rodzice oceniają, że 35% dzieci jest nerwowych. Najczęstsze nerwowe przejawy u dziecka, to: płacz 35%, krzyk 31% oraz ,,pyskowanie’’ 13%.
W 56% dzieci uczą się średnio, natomiast 8% nie radzi sobie z nauką. Do szkoły bardzo chętnie przyjeżdża 39%, chętnie 35%, a tak sobie 17%.
W domu, w 70% dzieci zachowuje się dobrze, a w 18% poprawnie. Obowiązki domowe ma 78% uczniów. 26% bardzo chętnie wykonuje swoje obowiązki, 17% tak sobie, a 4% niechętnie.
Z trudności wychowawczych, które zauważyli rodzice to: 8,5% dzieci jest nieposłusznych, tyle samo jest upartych i taki sam procent nie sprawia kłopotów wychowawczych. Część dzieci (4,2%) nie wykonuje poleceń rodziców.
Wobec dziecka 17% rodziców nie stosuje kar, 13% rozmawia z dzieckiem, 8,5% stosuje zakaz wychodzenia z domu, a po ok. 4% stawia dziecko w kącie, ucisza, zakazuje oglądania tv, gniewa się. Po zastosowaniu kary u 37% dzieci widać poprawę, a u 8,5% jest bez zmian.
47% dzieci przeprasza, 38% obiecuje poprawę, a po 12% milczy i kłamie. Dziecko jest często chwalone w 47%, czasami w 26%, a 22% bardzo często.
78% rodziców jest przeciwnych stosowaniu kar, a 8% uważa, iż kary są potrzebne. Bardziej skuteczna od kary jest pochwała, tak uważa 74% badanych.
Dzieci wstydzą się złej oceny, kary w 56%, martwią się w 26%, a 22% nie przejmuje się. Obojętność okazuje 5%. Gniew rodziców wywołuje u 65% dzieci przejmowanie się i w 39% poprawę zachowania, natomiast 8% nie wykazuje oczekiwanej reakcji.
Zmartwienie rodziców obchodzi dzieci -trochę w 61%.
65% rodziców nie zauważyło u swoich dzieci negatywnych zachowań.
W ocenie rodziców ich dzieci są:
w 82% bardzo dbające o własny wygląd i staranne,
w 70% pilne w nauce i obowiązkach,
w 70% średnio zdyscyplinowane i posłuszne,
w 65% średnio zgodne,
w 65% bardzo wesołe, pogodne i wrażliwe uczuciowo oraz mało kłamliwe,
w 61% bardzo ruchliwe,
w 57% średnio i w 39% bardzo grzeczne, taktowne,
w 56% średnio cierpliwe i w tym samym % bardzo zaradne,
w 43% bardzo, a w 52% średnio bystre i myślące.
Wnioski.
Badane rodziny nęka duże bezrobocie. 1/4 ojców i 1/2 matek nie ma pracy. Posiadają dzieci w wieku szkolnym.
1/4 uczniów nie uczęszczała do przedszkola, a więc już na samym początku maluchy były narażone na problemy i gorszy start.
To mogą być jedne z przyczyn nerwowych zachowań
u 1/2 badanych uczniów. Najczęstsze przejawy to: płacz, krzyk, ,,pyskowanie’’.
Kłopoty z nauką, trudne warunki bytowe (bieda), małe zainteresowanie problemami dzieci (za mało jest rozmów) wywołuje frustracje, niechęć do obowiązków, kłamstwo, milczenie.
Aż 61% dzieci nie utożsamia się z rodziną. Zmartwienie rodziców trochę obchodzi dziecko.
Rodzice bardzo pozytywnie oceniają swoje dzieci, a więc nie powinno być problemów wychowawczych. Dane % przeprowadzonych badań wskazują na mały krytycyzm i obiektywizm rodziców w stosunku do swoich dzieci. Ich wypowiedzi nie zawsze są spójne.
Od ok. 8% do 21% dzieci nie wykazuje pozytywnej zmiany w zachowaniu, nie słucha rodziców, nie wykonuje ich poleceń. Ta część uczniów postępuje wg własnych norm nie zawsze zgodnych z prawem. Oni wymagają szczególnej opieki ze strony specjalistów, wychowawców, nauczycieli i rodziców.
Zawsze musimy reagować na agresję. Agresywny uczeń musi dostawać od nas informację, że jego zachowanie jest naganne i musi odczuć konsekwencje swoich działań.
Nauczyciel, jak i uczeń zaangażowani w proces edukacji ciągle pozostają ludźmi ze swoimi ludzkimi potrzebami, uczuciami i prawami. Bardzo często trudności i niepowodzenia w procesie nauczania i wychowania mają swoje żródło w zaniedbywaniu czy nieumiejętnym budowaniu dobrych relacji międzyludzkich.
Do podstawowych umiejętności wychowawczych nauczyciela zalicza się te, które są odpowiedzialne za utrzymanie dobrych stosunków z uczniem. Z jednej strony , są to umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu, wytwarzania więzi między ludźmi, z drugiej - rozmaite umiejętności potrzebne do rozpoznawania, definiowania i rozwiązywania swoich problemów oraz pomagania uczniowi w uświadamianiu i rozwiązywaniu jego problemów.
Zdaniem Aleksandra Tynerskiego z departamentu kształcenia ogólnego, specjalnego i profilaktyki społecznej resortu edukacji, skuteczną formą walki z agresją i przemocą w szkole jest profilaktyka, realizowana kompleksowo w całych społecznościach: wśród uczniów, rodziców i nauczycieli.
Genowefa Okoniewska
Ireneusz Okoniewski
OSW nr 2 w Bydgoszczy
Literatura:
www.eduinfo.pl art. ,,Oszustwa i agresja w szkole’’
http://wiem.onet.pl
E. Goźlińska: Słowniczek nowych terminów w praktyce szkolnej, CODN W-wa 1998
Słownik wyrazów obcych, PWN W-wa 1980
www.vulcan.edu.pl art. Błażej Smykowski: ,,Umiejętności wychowawczych nie da się wyćwiczyć,’’ UAM, Poznań 2000
Wychowawca -Miesięcznik Nauczycieli i Wychowawców Katolickich nr3/2003
|
