Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Komunikacja inerpersonalna w środowisku szkolnym

 

 

Znany niemiecki pedagog B. Otto pisał: „ Uczęszczać do szkoły – to znaczy korzystać z prawa do mówienia i pytania”. Chociaż od tego czasu upłynęło przeszło pół wieku, zbyt mało wskazuje na to, że uczniowie polskich szkół „ dojdą do głosu”, a tym samym staną się rzeczywistymi partnerami nauczyciela. Szkoda, że nie wykorzystano doświadczeń Janusza Korczaka, prekursora idei „ rozmowy z dzieckiem:, który za podstawowy obowiązek uważał nie mówienie do dziecka, ile rozmawianie z wychowankiem, uważne wsłuchiwanie się w to, co mówi, liczenie się z jego opiniami, odczuciami. Pojawienie się na rynku księgarskim pozycji Andrzeja Janowskiego, które prezentują wyniki badań amerykańskich i angielskich pedagogów i psychologów odnośnie interakcji, zmobilizowało nauczycielskie gremia do zwiększenia zainteresowania czynnikami wzmacniającymi wychowawcze i dydaktyczne oddziaływanie poprzez różne formy komunikowania się różnych podmiotów: uczeń- nauczyciel, nauczyciel- uczeń, nauczyciel- nauczyciel, dziecko- dziecko, dyrektor- nauczyciel, nauczyciel-dyrektor, rodzic- dziecko, dziecko- rodzic.
Komunikacja interpersonalna, utożsamiana z szerszym pojęciem interakcji, to porozumiewanie się ludzi. Komunikacja interpersonalna w środowisku szkolnym, to nie to samo. Tutaj nie chodzi tylko o komunikat, ponieważ nadawca przesyłając informację zakłada, że powinna ona w określony sposób oddziaływać na odbiorcę, wpływać na powstawanie lub zmiany postaw wobec desygnatu przekazu, czyli przynieść zamierzone efekty dydaktyczne i wychowawcze. Biorąc pod uwagę fakt uczestniczenia w porozumiewaniu nauczyciela i ucznia, można założyć, że przepływ informacji będzie szedł przeważnie „z góry do dołu” , co od początku stawia ucznia w gorszej pozycji.
Co należy w związku z tym uczynić, żeby bez względu na pozycje nadawcy i odbiorcy komunikat szedł dwukierunkowo i prowadził do autentycznego porozumienia, do zainicjowania procesów prowadzących ku zmierzonym efektom.
O efektywności i celowości komunikatów decyduje wiele czynników, m.in. kod, wspólna struktura poznania, poglądy na temat władzy i kontroli, oczekiwania nadawcy i odbiorcy, samoocena partnerów rozmowy, atrakcyjności nadawcy, procent „ podzielania”:, „klimat klasy”’ postawa nauczyciela, aspiracje uczniów…. Trudno wymienić wszystkie czynniki sprzyjające lub uniemożliwiające percepcję komunikatu.
W komunikacji obok nadawcy, odbiorcy, obiektu przekazu występuje kod, czyli symboliczna forma zapisu- przekazu informacji, która winna być wspólna obu podmiotom. Inaczej podczas rozmowy z uczniem zdolnym, zaniedbanym, czy agresywnym. Podczas wysyłania komunikatu nauczyciel zobowiązany jest do kontrolowania reakcji rozmówcy, sprawdzenia zrozumienia treści przekazu, stosowania metakomunikatów.
Jeżeli mimo dostosowania kodu językowego, nie dojdzie do porozumienia, należy sprawdzić strukturę poznawczą odbiorcy, jego wiadomości na temat desygnatu pojęcia, stosunek emocjonalny, stopień wtajemniczenia w temat. Trudno prowadzić z uczniem dyskusję o metaforyce utworu lirycznego bez znajomości i zrozumienia pojęć „metaforyka:, „liryka”,. Bardzo często ten błąd popełniają młodzi pedagodzy, zakładając wszechwiedzę ucznia. Innym wykroczeniem nadawcy jest niejasno sprecyzowany komunikat nie pozwalający na wybór właściwego desygnatu przekazu. Nauczyciel próbuje skierować uwagę ucznia na postępowanie bohatera utworu, uczeń prezentuje stosunek do niego. Niejasno sprecyzowane pytanie wywołuje niezrozumienie. Będzie ono miało różny charakter w zależności od poglądów nauczyciela na temat władzy i kontroli/ pojęcie wprowadzone przez W. Horę/. Nauczyciel o podejściu humanistycznym dopełni informację, ukierunkuje myślenie ucznia, pozwoli na przepływ komunikatu z „dołu do góry”. Spojrzy na ucznia z punktu widzenia psychologii i socjologii, nie moralistyki. Nauczyciel o podejściu nadzorczo- opiekuńczym nie przewiduje przepływu kontaktu dwukierunkowego, brak odpowiedzi ze strony ucznia uzna za osobisty afront. Uczniowie świadomi zachowań nauczycieli z góry znają scenariusz odpytywania, komunikowania. Orientacja tradycyjna hamuje rozwój ucznia, humanistyczna intensyfikuje procesy komunikacji interpersonalnej.
Niewątpliwie dużą rolę w prawidłowym komunikowaniu odgrywa samoocena ucznia. Uczniowie świadomi swej pozycji, roli w klasie, wiedzy, atrakcyjności łatwiej wchodzą w interakcję z nauczycielem i rówieśnikami. Nie paraliżuje ich strach, obawa przed ośmieszeniem. Uczniowie skromni, niepewni, zagubieni w środowisku klasowym nie dosyć, że nie potrafią skupić się przy odpowiedziach, rzadko sami inicjują rozmowę. I tutaj pojawia się duże pole popisu dla nauczycieli. Nauczyciel powinien stwarzać takie sytuacje wychowawcze w klasie, żeby poprawić samoocenę ucznia. Stosowanie zwrotów: „nigdy nic nie umiesz”, „ Na ciebie nie można liczyć”, „ ty leniu” prowadzi do obniżenia samooceny ucznia, a nawet do zniszczenia psychiki wychowanka. Nauczyciele „toksyczni” swoimi wypowiedziami kształtują nieprawdziwy obraz dziecka, który po latach może stać się rzeczywistością. Warto zapoznać się z „teorią x i teorią y” Douglasa Mc Gregor, polegająca na wywoływaniu u dziecka zachowań zgodnych z postawiona diagnozą. Przykładowo, jeżeli nauczyciel o dużym autorytecie pomyli wyniki badań i uczniowi o miernych zdolnościach przypisze uzdolnienia matematyczne, właściwie umotywowane dziecko wkrótce osiąga efekty zgodne ze wstępną diagnozą.
Kolejnym czynnikiem decydującym o sile komunikatu interpersonalnego jest „atrakcyjność” rozmówców. Lubimy dyskutować z osobami wesołymi, aktywnymi, mądrymi, chętnymi do rozmowy, pełniącymi określoną rolę, z uczniami odbiegającymi zachowaniem od szkolnych kanonów. Atrakcyjni odbiorcy i nadawcy komunikatów częściej niż inni wchodzą w strukturę komunikacyjną klasy.
Można zaobserwować wzmożenie lub obniżenie częstotliwości nadawania komunikatów interpersonalnego w zależności od zagadnień dydaktycznych, wychowawczych. Uczniowie podzielający poglądy, postawy mówiącego szybciej odbierają i przyswajają nowości, łatwiej ulegają wpływom interlokutora. Nauczyciel, obserwując reakcje uczniów, często musi podejmować szybkie decyzje odnośnie kontynuowania lub chwilowego zaprzestania wywodu, ponieważ uczniowie przychodzą do szkoły z bagażem dotychczasowych doświadczeń, przekonań rodziców, postaw wpajanych od dzieciństwa i należy to uszanować, co wcale nie oznacza rezygnacji. Często na ukształtowanie nowych postaw i poglądów trzeba czekać latami.
Aktywność komunikacyjną regulują aspiracje uczniów i nauczycieli, a także klimat i normy postępowania rządzące w klasie. W zależności od atmosfery wychowawczej, poziomu moralnego zespołu, kodeksu etycznego przywódców i umiejętności pedagogicznych pedagogów dwukierunkowy przepływ informacji rośnie lub jest niemożliwy. Jeżeli członek społeczności klasowej nie respektuje „ reguł gry”, może zostać odcięty od informacji. Każdy komunikat jest formą nagrody, akceptacji. Wychowawca musi znać układy panujące w klasie i właściwą postawą, swoją pozycją i charyzmą kształtować ją zgodnie z uniwersalnymi zasadami etyki. Tylko szczera i jawna komunikacja interpersonalna może wpłynąć na zmianę sytuacji wychowawczej klasy. Dlatego taką ważną rolę odgrywa styl pracy nauczyciela. Pedagog autokratywny nie orientuje się w aktualnej sytuacji zespołu, uczniowie blokują informacje, ograniczają do pozycji outsidera. Wychowawca demokratyczny nie ma problemów wchodzenia w interakcje z zespołem uczniowskim. Bardzo często atmosfera w poszczególnych klasach stanowi wypadkową sytuacji wychowawczej szkoły.
Negatywnie na wszelkie interakcje wpływa współzawodnictwo. Nie tylko paraliżuje wrażliwe osobowości, ale prowadzi do egoizmu, zahamowania aktywności społecznej, a w konsekwencji szkodzi porozumieniu. Systematyczne prowadzenie zajęć w grupach nakierowane na współpracę stwarza warunki do różnorodnych form kontaktu słownego, pobudza do aktywności interpersonalnej osoby nieśmiałe, zestresowane. Sukces interakcyjny w małej grupie przełamuje bariery komunikacyjne.
Równolegle do komunikacji werbalnej istnieje komunikacja pozawerbalna, która wzmacnia wypowiedź, określa emocje, zastępuje komunikat słowny. M. Argyl wyróżnia 9 rodzajów komunikacji pozawerbalnej:
- kontakt fizyczny,
- bliskość fizyczna,
- ruchy orientacyjne,
- ruchy całego ciała,
- gesty dokonywane rękami,
- ruchy głową,
- wyraz twarzy,
- wygląd zewnętrzny,
- pozalingwistyczne aspekty mowy.
Nauczyciel w procesie komunikacji interpersonalnej musi wykorzystać wszystkie możliwe środki w celu intensyfikacji przekazu. Intencjonalność słownego komunikatu zmusza pedagoga do jasnego, opartego na aktualnym doświadczeniu i wiedzy dziecka kodowaniu przekazywanych treści. Zapobiega to uczniowskim trudnościom z dekodowaniem i sprzyja percepcji słowa, dochodzi do przeżyć i zmian w psychice dziecka. Zygmunt Szulc w pracy Pt. „Problemy wychowawczego komunikowania” buduje obraz nauczyciela- retora, który w kontaktach interakcyjnych stosuje zasady retoryki klasycznej, wykorzystującej nie tylko przekaz werbalny i pozawerbalny, ale stosując całą gamę ludycznej, biblijnej metaforyki funkcjonującej w psychice dziecka i umożliwiające szybsze przyswojenie nowych treści. Dzięki takiemu sposobowi przekazu dziecko odnosi wrażenie, że słowa nauczyciela są znajome, mówią o rzeczach dawno słyszanych. Bardzo istotny jest sposób mówienia. Nie wolno zapominać o różnorodnych technikach pozalingwistycznych wzmacniających komunikat. Wszystkie zabiegi komunikacji interpersonalnej będą bezsensowne, jeżeli dziecko odbierze naszego komunikatu i nie nastąpi żadna reakcja w jego psychice. Intencjonalność dydaktycznego i wychowawczego komunikatu zmusza nauczyciela do doskonalenia wiedzy psychologicznej, socjologicznej, poznawania postaw, poglądów charakterystycznych dla środowiska.
Znajomość teorii kształcenia i wychowania, mechanizmów skutecznego porozumiewania nie jest wystarczającym atrybutem nauczyciela. Na osobowość wychowanków wg. W. Dawida wpływają ludzie, „którzy mają w sobie rozwinięte życie wewnętrzne i czują swą duchową z uczniami wspólność, mają jednocześnie silne poczucie odpowiedzialności, obowiązku, potrzebę doskonałości.”
W opinii uczniów oddziaływać na dziecko może jedynie nauczyciel pogodny, cierpliwy, Łagodny, przyjacielski, kontaktowy, zainteresowany uczniem, bezstronny, sprawiedliwy, umiejący uczyć. Jeżeli będzie więcej wymagać od ucznia, miał rozległą wiedzę i potrafi utrzymać dyscyplinę osiągnie dobre wyniki.
W procesie doskonalenia interakcji winni zostać włączeni rodzice. Obowiązkiem szkoły jest popularyzowanie mechanizmów komunikacji interpersonalnej i uświadamianie jej roli w rozwoju dziecka. Identyczność lub zbieżność poglądów, postaw wszystkich instytucji wychowujących w danym środowisku prowadzi do powtarzalności treści i zwiększa percepcję i akceptację postaw, sądów, wiedzy.

Elżbieta Brańka
Nauczyciel nauczania zintegrowanego
Szkoła Podstawowa nr 2 w Żninie

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 23:34:23
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 23:34:23) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie