W swojej pracy nauczyciele języków obcych w różny sposób starają się urozmaicić jej formy. Oprócz pracy z całym zespołem klasowym, często preferują pracę w grupach lub w parach, wykorzystują również pracę indywidualną (w szczególności w przypadku indywidualizacji pracy z uczniem zdolnym i słabym). Nauczyciele zmuszeni są często do pracy w dużych zespołach klasowych (powyżej 25 uczniów) o bardzo zróżnicowanym poziomie i tempie pracy poszczególnych uczniów. W takich zespołach urozmaicenie form pracy jest koniecznością, gdyż uczniowie (szczególnie zdolniejsi) wykonują prace w szybszym tempie , w związku z czym konieczna staje się większa indywidualizacja pracy (w odniesieniu do tempa i treści programowych).
Nauczyciele stosują bardzo różne techniki nauczania. Do najczęściej stosowanych należą:
- techniki kontrolowane (rozgrzewka językowa, wyjaśnianie, tłumaczenie, dyktando, testy)
- techniki półkontrolowane (opowiadanie, pytanie-odpowiedź),
- techniki niekontrolowane (odgadywanie ról i dialogów, technika "dramy", wywiad).
Uczniowie bardzo lubią urozmaicone lekcje o dość szybkim tempie.
Należy zwrócić uwagę na specyfikę nauczania języków obcych na etapie wczesnoszkolnym, gdzie dzieci uczą się praktycznie wszystkimi zmysłami, poprzez zabawę, piosenkę, taniec.
Nauczanie języka obcego odbywa się w Polsce obowiązkowo od klasy czwartej szkoły podstawowej w wymiarze: kl. IV - 2 godz, kl. V - 3 godz, kl. VI - 3 godz. Wiele szkół, a nawet przedszkola wprowadzają naukę języka obcego na etapie wcześniejszym. Dzieci bardzo chętnie uczą się języka obcego w formie zabawy, bez sztywnych reguł i zasad. Dzieci lubią śpiewać, tańczyć. Nauczanie na poszczególnych etapach uwzględniać powinno naturalne zdolności psychofizyczne dzieci i młodzieży. Szczególnie ważny może okazać się tutaj właśnie etap nauczania wczesnoszkolnego, gdy dziecko opanowuje wiedzę wszystkimi zmysłami. W nauce języka obcego warto wykorzystać tę cechę. Dzieci uczą się:
- słuchając:
można tutaj zastosować następujące metody:
a) Kto to powiedział?
b) Takie same dźwięki.
c) Echo.
d) Powtarzanie łańcuszka wyrazów.
e) Śpiewanie piosenek.
- patrząc:
można tutaj posłużyć się metodami:
a) Odtwarzanie ciągu ilustracji.
b) Co znajduje się pod karteczką?
c) Gdzie są i gdzie były przedmioty?
- dotykając:
pomocne mogą tutaj być następujące metody:
a) "Zaczarowany worek"
b) Rozpoznawanie liter.
c) Rozpoznawanie koleżanki / kolegi.
d) "Majsterkowanie wyrazów".
e) Wierszyk aktywizujący (wierszyk z prezentacją ruchową).
- poruszając się:
metody pracy to m. in.:
a) Pociąg i lokomotywa.
b) Piosenka (uczniowie wykonują czynności związane z tekstem piosenki).
W klasach starszych metody pracy ulegają zmianie z uwagi na wiek uczniów. Metody łączą się z licznymi ćwiczeniami, które wykonują uczniowie. Ponadto lubią znaczne urozmaicenie ćwiczeń i tempa pracy. Wykorzystanie technik kontrolowanych i półkontrolowanych, przynosi bardzo dobre efekty, szczególnie gdy łączy się ich umiejętności. Praca w różnych zespołach klasowych wymaga dostosowania metod, form i technik pracy do specyfiki grupy i możliwości uczniów.
Aktywizacja uczniów na lekcjach języka obcego jest niezwykle ważnym elementem służącym rozwijaniu aktywności językowej. Zaobserwowano, że młodsze dzieci nie mają żadnych zahamowań w posługiwaniu się językiem obcym. Bardzo chętnie prezentują to, czego się nauczyli. Traktują to bardzo naturalnie, niejako "bawią się językiem". U uczniów starszych zauważono pewne zahamowania przed wypowiadaniem się w języku obcym. Uczniowie wstydzą się mówić, a jako przyczynę takiego zachowania podają często strach przed ośmieszeniem i uwagami ze strony kolegów, jak również dziwne brzmienie własnego głosu. Elementem, który powinien wyeliminować takie zachowanie, mogą być odpowiednio stosowane ćwiczenia komunikacyjne. Własna praktyka nauczycielska dowodzi, że nie tak łatwo zachęcić ucznia do swobodnych wypowiedzi. Uczniowie obawiają się błędu, a wielokrotnie po prostu nie wierzą w swoje możliwości. Dobre efekty w ćwiczeniach komunikacyjnych przynosi praca w grupach lub w parach przy wykorzystaniu różnego typu gier i zabaw. Są one ważnym elementem aktywizującym i wspomagającym naukę języka obcego. Gry i zabawy językowe mogą być stosowane praktycznie na wszystkich etapach nauczania. Muszą one być oczywiście dostosowane do poziomu uczniów i stopnia opanowania słownictwa. Do najczęściej stosowanych zabaw należą m. in. "wąż językowy", "worki wyrazowe", pantomima, układanie zdań z rozsypanki, domino, zabawa "pytanie-odpowiedź", dobieranie par, gra "Memory", "pakowanie walizki", itp. Zabawy i gry cieszą się dużym uznaniem wśród uczniów, którzy uczą się i utrwalają materiał niejako mimochodem. Wykorzystanie tego typu ćwiczeń wymaga jednak odpowiedniej dyscypliny w klasie i odpowiedniej aktywizacji wszystkich uczniów. Odpowiednie formy pracy i ich właściwy dobór w zależności od specyfiki zespołu klasowego gwarantują udaną i urozmaiconą lekcję. Większość wykorzystywanych na lekcjach gier i zabaw nie wymaga zbyt wielu rekwizytów, a nawet jeśli są one potrzebne, można je szybko i prosto wykonać. Przy użyciu kartonu, kredek i flamastrów można przygotować karty do gry. W nauczaniu wczesnoszkolnym niekiedy prowadzi się zajęcia z wykorzystaniem materiałów przyniesionych przez uczniów, bądź też bez użycia dodatkowych rekwizytów, tylko przy użyciu dotyku, tańca, głosu.
Beata Kujawa-Rutkowska
Szkoła Podstawowa w Babiaku |
