Głównym celem współpracy rodziców i nauczycieli jest zapewnienie jednolitego oddziaływania na dzieci i młodzież ze strony rodziny i szkoły. Rodzice wypełniają konstytucyjny obowiązek wychowania dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli. Winni ściśle współpracować ze szkołą, bowiem tylko współdziałanie z nauczycielem oraz wzajemne zaufanie i szacunek mogą zapewnić pełną realizację celów wychowawczych. Współdziałanie rodziców i nauczycieli może przybierać różne formy. Ogólnie można je podzielić na zbiorowe formy współdziałania nauczycieli i rodziców i indywidualne formy współdziałania.
M.Łobodzki1 dzieli formy indywidualne na:
-konsultacje pedagogiczne
-wizyty domowe
-kontakty korespondencyjne
-rozmowy telefoniczne
Konsultacje pedagogiczne jako kontakty indywidualne są uzupełnieniem i wzbogaceniem kontaktów zbiorowych. Ich tematem są nie tylko sytuacje wychowawcze czy życiowe ogółu uczniów danej klasy czy szkoły, ile różne sprawy związane z każdym z nich oddzielnie. Podczas takich spotkań nauczyciele i rodzice mogą poddać głębszej refleksji i analizie sposoby zachowania się konkretnego ucznia, warunki jego życia w domu, powodzenia lub niepowodzenia w szkole, trudności wychowawcze jakie sprawia, dążenia życiowe, wybór dalszego kształcenia itp. Kontakty w "cztery oczy" stanowią dużą pomoc w ustaleniu właściwego postępowania z danym uczniem i w unikaniu błędów, na jakie narażeni są w swej pracy nauczyciele i rodzice. Odgrywają też niemałą rolę w zdobywaniu przez nich informacji o różnych zasługujących na uwagę kwestiach, związanych z zachowaniem i postępami w nauce ucznia, a także niekiedy z jego szczególną sytuacją losową. Prowadzenie konsultacji pedagogicznych przyczynia się do zacieśnienia więzi emocjonalnych między nauczycielem i rodzicem, a także przewartościowanie wzajemnych postaw: istniejącej nieufności zrodzonej z nieśmiałości lub złych doświadczeń rodziców. Taka rozmowa jest procesem wzajemnego oddziaływania a nie tylko zwykłą wymianą myśli i uczuć.
Cele rozmowy można określić następująco:
-pomaga w lepszym wzajemnym poznaniu się nauczycieli i rodziców a zwłaszcza w poznaniu samych uczniów;
-pogłębia zaufanie rodziców do nauczycieli i nauczycieli do rodziców;
-łagodzi u rodziców napięcia psychiczne spowodowane trudnościami dziecka;
-przełamuje uczucie niepewności i osamotnienia u rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem;
-ogranicza błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli;
-pomaga w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu szkoły i domu.
Ze względu na sposób prowadzenia rozmowy M.Łobodzki1 dzieli na:
-rozmowa kierowana, najpowszechniejsza wśród rozmów nauczycieli i rodziców. Wtedy nauczyciel ustala temat rozmowy.
-rozmowa niekierowana, najważniejszym zadaniem osoby kierującej rozmową jest uważne wysłuchanie rozmówcy i zachęcenie go do swobodnych szczerych wypowiedzi, aby coraz głębiej zechciał wnikać w niepokojące go problemy.
Ze względu na temat którego dotyczy rozmowa dzielimy na:
-rozmowa o ogólnej sytuacji ucznia i jego sytuacji rodzinnej, warunkach bytowo - materialnych, składzie osobowym rodziny, panującej w niej atmosferze wychowawczej, a także spędzaniu przez niego wolnego czasu w domu i poza domem oraz jego stanu zdrowia. Taką rozmowę inicjuje przeważnie nauczyciel.
-rozmowa o określonej sytuacji ucznia, polega przeważnie na omawianiu i rozwiązywaniu określonego problemu wychowawczego. Jest o wiele trudniejsza. Bardzo rzadko podejmowana z inicjatywy rodziców.
Ze względu na to kto inicjuje rozmowę może być:
-rozmowa na zaproszenie nauczyciela;
-rozmowa gdy rodzic przychodzi sam.
Aby rozmowy były owocne i skuteczne nauczyciel musi przestrzegać i spełniać wiele warunków. Można je podzielić na warunki niezbędne przy każdej rozmowie, warunki konieczne do rozmowy gdy nauczyciel zaprasza rodziców, oraz warunki, które należy zachować przy spotkaniu z inicjatywy rodzica.
Przy rozmowie na którą zaprasza nauczyciel muszą być spełnione warunki:
1.Nauczyciel przed każdym spotkaniem musi się do niego przygotować.
-Wysłać zawiadomienie. Podać w nim, miejsce, czas rozpoczęcia, przewidywany czas trwania spotkania. Przy tych ustaleniach należy brać pod uwagę rozkład dnia rodziców, ich dyspozycyjność, jeśli to możliwe zaproponować różne terminy do wyboru.
-Przygotować miejsce w sali. Wygodne, takie gdzie nikt nie będzie przeszkadzał. Należy zapewnić taką samą pozycję rodzicom i sobie - krzesła powinny być identycznej wielkości. Rozmawiający powinni siedzieć obok siebie przy biurku /stoliku/, nie zaś po obu jego stronach. Powinien być zachowany tzw. Dystans osobniczy czyli odległość 45 cm do 120 cm.
-Jeśli to może wnieść nowe fakty lub kompetentne opinie to przed spotkaniem należy przeprowadzić rozmowę na temat ucznia z innymi nauczycielami, zapoznać się z opinią pedagoga, psychologa (gdy takie istnieją).
-Przygotować i przejrzeć prace ucznia, notatki, materiały świadczące o osiągnięciach i postępach w pracy.
2.Rozmowa powinna przebiegać we wcześniej zaplanowany sposób:
-Powitanie. Nawiązanie kontaktu.
-Prezentacja problemu, omówienie przejawów trudności, innych danych.
-Poznanie, poszukiwanie przyczyn trudności.
-Poszukiwanie możliwości przezwyciężenia trudności.
-Podsumowanie konsultacji. Ustalenie dalszych poczynań.
3.Należy pamiętać, że rodzice przyszli na "podwórko" nauczyciela, w związku z tym są od początku w trudniejszej sytuacji.
4.Droga do rodziców prowadzi poprzez wskazania pozytywów ich dziecka. Negatywy należy wysuwać jako wspólną troskę nauczycieli i rodziców. Wspólnie poszukiwać dróg naprawy. Ten nauczyciel który nie zna pozytywów ucznia z pewnością go nie zna. To samo dotyczy Rodziców tzn. jeśli uwypuklają oni w rozmowie tylko trudności, jakie mają z dzieckiem, to dają dowód, że jednostronnie oceniają jego sytuację.
5.Należy rozmówcy okazywać możliwie duże zrozumienie szczególnie przy omawianiu tzw. sytuacji trudnych.
6.Dać odczuć rodzicom, że chętnie i życzliwie widziani w szkole, gdyż mają do spełnienia odpowiedzialne zadanie.
7.Zagwarantować rozmówcy pierwszeństwo wypowiadania się.
8.Nauczyciel powinien być gotowy do zmodyfikowania swych poglądów czy przekonań po dostarczeniu przez rodziców nowych danych.
9.Nauczyciel powinien pamiętać, że rodzice bardziej potrzebują moralnego wsparcia i zrozumienia niż gotowych rad i wskazówek.
10.Przy współdziałaniu nauczyciela z rodzicami należy przestrzegać zasad:
-pozytywnej motywacji- świadomość celowości współdziałania i korzyści wypływających z tego kontaktu.
-partnerstwa - zakłada jednolite prawa i obowiązki nauczyciela i rodzica w ich wzajemnych kontaktach.
-jednolitości oddziaływań.
-aktywności i systematyczności kontaktów - dłuższe przerwy w kontaktach mogą doprowadzić do stagnacji wzajemnych stosunków.
-akceptacji wewnętrznej rozmówcy i wyrażania poszanowania dla jego integralności jako jednostki.
11.Każda rozmowa powinna odbywać się w atmosferze życzliwości i wzajemnego zaufania co przeważnie jest uzależnione od osobowości i autorytetu nauczyciela.
12.Nauczyciel musi przestrzegać taktu pedagogicznego, poszanowania podmiotowości i godności oraz przekonań rozmówcy.
13.W czasie rozmowy nauczyciel powinien być bezpośredni i swobodny, dostosować się do poziomu umysłowego rozmówców.
14.Nauczyciel musi być dyskretny i nigdy nie może zawieść zaufania jakim obdarzył go rozmówca.
15.W czasie rozmowy należy stosować tzw. wysłuchiwanie. Podczas rozmowy należy umilknąć na chwilę. W komunikacji międzyludzkiej tylko około 35% informacji jest przekazywane werbalnie a aż 65% niewerbalnie.
16.Nauczyciel winien mieć świadomość, że odpowiada na główną potrzebę człowieka, polegającą na zwierzaniu się innym ze swych spraw osobistych.
17.Na przebieg rozmowy, a także na jej efekt duży wpływ mają empatia nauczyciela i jego kompetencje.
18.Rozmowa powinna trwać nie dłużej niż 20-30 minut.
19.Należy zadbać aby zakończenie miało optymistyczny wydźwięk.
20.Jeśli nauczyciel uzna za stosowne może przedstawić przebieg spotkania i rezultat uczniowi (może wspólnie z rodzicami).
21.Jeśli to potrzebne powinien podzielić się wiadomościami z innymi pracownikami szkoły.
22.Wskazane jest opracowanie planu wykorzystania wniosków.
RODZICE PRZYCHODZĄ DO SZKOŁY Z WŁASNEJ INICJATYWY
Muszą być spełnione warunki:
1.Nauczyciel powinien na początku roku szkolnego podać rodzicom dzień tygodnia lub miesiąca, godzinę, miejsce w którym będzie do dyspozycji rodziców chcących porozmawiać o swoim dziecku.
2.Należy przygotować miejsce na spotkania z rodzicami. Wskazane jest, aby takie miejsce wyznaczyć w sali lekcyjnej. Tam można zgromadzić prace dzieci, ich teczki, zeszyty.
3.Przed każdym terminem nauczyciel powinien przejrzeć prace uczniów, przygotować notatki i inne materiały mówiące o osiągnięciach i postępach uczniów.
4.Z własnej inicjatywy na spotkania z wychowawcą przychodzą najczęściej ci rodzice, którzy bacznie obserwują swoje pociechy, stwarzają im dobre warunki rozwoju. Zgłaszają się przeważnie z problemami które dotyczą zachowania się i rozwoju umysłowego ich dzieci.
5.Należy słuchać uważnie, analizować sygnały niewerbalne, gdyż nierzadko problem, który przedstawia rozmówca jest pretekstem do porozmawiania na zupełnie inny temat - rzeczywiście niepokojący go i naprawdę istotny dla niego.
6.Nauczyciel powinien dać odczuć rodzicom, że z chęcią i życzliwością oczekuje ich w wyznaczonym dniu.
7.Nauczyciel powinien pamiętać, że rodzice bardziej potrzebują moralnego wsparcia i zrozumienia niż gotowych rad i wskazówek.
8.W czasie rozmowy nauczyciel powinien być: bezpośredni, swobodny, życzliwy, akceptować wewnętrznie rozmówcę, empatyczny, dyskretny i nigdy nie zawieść zaufania.
DODATKOWE WARUNKI WAŻNE PRZY KONTAKTACH INDYWIDUALNYCH NAUCZYCIEL- RODZIC
1.Szczególnie zadbaj o pierwszy kontakt, gdyż po pierwszym złym wrażeniu dalsze kontakty będą znacznie utrudnione.
2.Powstrzymaj się od komentarzy, okazywania niechęci, które w przyszłości mogą utrudnić kontakt.
3.Unikaj wyrażania ocen zwłaszcza negatywnych.
4.Po zakończeniu rozmowy warto zapisać własne refleksje i spostrzeżenia.
5.Pamiętaj, że często kontakty nauczycieli i rodziców ułatwiają ich wzajemne poznanie się i zrozumienie; z czasem kontakty te zatracają charakter czysto formalny i przybierają formę spotkań towarzyskich.
6.Organizowanie współdziałania nauczycieli i rodziców jedynie z powodu niezwykłych okoliczności, zmiany warunków życiowych uczniów, doraźnie albo w sposób formalny jest błędem wychowawczym.
BŁĘDY W PRZEPROWADZANIU ROZMOWY:
Dyrygowanie tzn. udzielanie rad, wskazówek w formie pouczeń, dawanie upomnień, sugerowanie gotowych rozwiązań.
Debatowanie czyli toczenie sporów i trwanie przy własnym stanowisku. Ten błąd występuje gdy rodzice nie chcą przyznać racji nauczycielowi lub odwrotnie. Ponieważ żaden z partnerów nie traktuje serio wypowiedzi drugiego, więc niemożliwe jest wspólne rozwiązanie omawianego problemu.
Dogmatyzowanie tj. powoływanie się na autorytety lub własne doświadczenie i wiedzę. Błąd ten popełnia rozmówca, któremu brak logicznych argumentów na poparcie swej tezy lub też nie ma zdecydowanego poglądu na daną sprawę, a nie chce uchodzić za mało obeznanego w temacie.
Diagnozowanie - w wąskim znaczeniu tego słowa, a więc stawianie rozpoznania, które zaskakuje rozmówcę.
Interpretowanie tj. samowolne i subiektywne komentowanie wypowiedzi rozmówcy, nauczyciel wykracza poza własne kompetencje.
Generalizowanie, czyli ocenianie jednostki wg pewnego schematu i tendencja do nadmiernego uogólniania swych wypowiedzi wyrażająca się w słowach: zawsze, wszyscy.
Bagatelizowanie czyli lekceważenie rozmówcy oraz nurtujących go problemów, wyraża się przede wszystkim narzucaniem partnerowi rozmowy głównego jej wątku. Tylko nauczyciel ma coś do powiedzenia.
Moralizowanie czyli pouczanie, upominanie, ocenianie rozmówcy.
Monologizowanie - niedopuszczanie do głosu partnera rozmowy.
Emigrowanie tj. wyłączenie się z rozmowy w sensie tak zewnętrznym, jak i wewnętrznym, a więc brak zainteresowania rozmówcą.
Racjonalizowanie. Ustosunkowywanie się do wypowiedzi rozmówcy wyłącznie pod kątem ich zgodności poprawnego myślenia, przy jednoczesnym niedostrzeganiu lub niedocenianiu jego emocji i dążeń (drobiazgowa analiza).
Poddawanie się projekcji tzn. przenoszenie własnych doświadczeń, myśli i uczuć na partnera rozmowy, polega na nieliczeniu się z obiektywnym stanem rzeczy (przy uprzedzeniu do rozmówcy).
Identyfikowanie czyli utożsamianie się z rozmówcą, tracenie niezbędnego dystansu, samokontroli.
Fiksacja tzn. branie na siebie określonej roli np.: wszechwiedzącego, ojca czy pocieszającej matki albo przypisywanie podobnej roli rozmówcy.
Abstrahowanie, ogólne, mało konkretne wyrażanie się i używanie w swych wypowiedziach języka naukowego.
Egzaminowanie: stawianie rozmówcy zbyt wielu pytań, przypomina raczej badanie lub przesłuchiwanie niż rozmowę w przyjętym tu znaczeniu.
Eksternalizowanie tj. omijanie wiodącego problemu rozmowy i poruszanie zagadnień nieistotnych.
Działanie na przekór czyli przerywanie wątku rozmowy i kierowanie jej wbrew woli rozmówcy na zupełnie inny temat.
Bibliografia:
1.M..Łobodzki, Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa 1985
2.A.Sawicka,Współpraca przedszkola z rodzicami, Warszawa 1978
3.R.J.Arends,Uczymy się nauczać, Warszawa 1995
4.E.Gaweł-Luty,Optymalizacja współdziałania nauczyciela klas początkowych z rodzicami uczniów, Słupsk 1992 5.Scott G.Paris Lind R.Ayres, Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem, Warszawa 1997
Elżbieta Wrońska
Szkoła Podstawowa Nr 5 w Stargardzie Szczecińskim |
