Pod koniec XIX wieku następuje przełom w badaniach nad rozwijającą się wówczas dziedziną nauki - psychologią. Zygmunt Freud formułuje swą rewolucyjną teorię, która miała za zadanie wyjaśnić patologiczne zachowania u pacjentów. Na tej podstawie Freud opracował formę psychoterapii, metodę leczenia zaburzeń emocjonalnych, którą nazwano psychoanalizą freudowską. U podstaw psychoanalizy leżało pragnienie poznania struktury psychicznej człowieka, chęć poznania rozwoju i funkcjonowania jego osobowości, a także zjawisk kulturowych i społecznych będących wytworem działania jego świadomości i mających na nią wpływ. Freud wyszedł z założenia, że rozwój rodowy człowieka ma istotne znaczenie w jego rozwoju osobniczym a konsekwencją tego jest ustawiczny problem wyboru pomiędzy popędami a zachowaniem, które to narzuca kultura. Psychoanaliza miała przyczynić się do lepszego poznania i zrozumienia ludzkich zachowań, jakże niekiedy dziwnych. Freud uważał, że zachowaniami ludzi kierują instynkty seksualne, które dominują w zachowaniu już w pierwszych kilku latach życia. To rodzice oraz społeczeństwo uczą jak należy nad nimi panować. Według Freuda fakt, iż dzieci dowiadują się, że wrodzone instynkty są złe prowadzi do silnego niepokoju w życiu dorosłym i co za tym idzie do tłumienia tychże instynktów w psychice. Tłumione myśli i uczucia znajdują się w naszej podświadomości i uosabiają się w formie irracjonalnych zachowań, od pozornie nic nieznaczących przejęzyczeń, zapomnień, przestawień do wyraźnych objawów choroby psychicznej. Freud wyjaśnia, że nieświadome procesy psychiczne mają znaczący, jeśli nie główny wpływ na zachowanie się człowieka. Rozłożona na trzy strefy, nieświadomość - przedświadomość - świadomość (Rosińska, 1985), psychika człowieka detronizuje samą świadomość, która nie jest już wcale strefą najważniejszą, ale zaledwie własnością psychiki. Psychoanaliza rozpatruje ją właśnie z tego punktu widzenia. Główne funkcje świadomości to funkcje adaptacyjne, jak percepcja czy regulowanie dostępu bodźców wewnętrznych do sfery duchowej. Dla świadomości charakterystyczny jest fakt, że jej stan szybko przemija.
Psychoanaliza Freuda dzieli się na trzy podstawowe aspekty: teoria dotycząca funkcjonowania umysłu, teoria dotycząca rozwoju dziecka oraz metody leczenia ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne. Freud zupełnie inaczej opisywał rozwój dziecka niż większość współczesnych mu psychologów. Uważał on, iż dziecko rodzi się z popędami i pragnieniami, które wielu kojarzą się tylko z życiem dorosłym. W procesie identyfikacji dziecko zaczyna zdawać sobie sprawę z istnienia pewnych zasad, które są silniejsze od jego dążenia do zaspokajania własnych tylko potrzeb i pragnień. Według Freuda, w umyśle dziecka formułuje się nowy element struktury osobowości, który kontroluje postępowanie człowieka według ogólnie przyjętych norm i zasad. Działanie przeciwko którejkolwiek zasadzie powoduje poczucie winy. Freud zwracał także uwagę na związki międzyludzkie gdyż te wcześnie nawiązane mają kluczowe znaczenie i wpływ dla późniejszego rozwoju.
Tak, więc, punktem wyjścia psychoanalizy jest przekonanie, iż procesy psychiczne są nieświadome a najważniejszą rolę w nieświadomości odgrywa pierwotny popęd seksualny (libido). Relacja pomiędzy świadomością i nieświadomością polega na konflikcie i cenzurze, a źródeł ich należy szukać we wczesnych fazach rozwoju dziecięcej seksualności pomimo tego, iż na rozwój i kształtowanie jednostki jako istoty społecznej mają wpływ także obyczaje społeczne. Nieświadomość jest częścią umysłu, która leży poza granicami świadomości, gdyż jej zawartość jest często zbyt bolesna, aby mogła pozostać w sferze świadomej. Nieświadomość to rozległe złoża nieświadomych treści instynktów i zepchniętych wspomnień. Istnienie nieświadomości, nieświadomych zjawisk psychicznych i motywów działania jest podstawowym założeniem freudowskiej teorii psychoanalizy.
(...)
Agnieszka Paradowska
Gimnazjum im. Świętej Królowej w Kielcach |
