Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Nagrody i kary w wychowaniu

 

 

Roli oraz skuteczności nagrody i kary poświęcono wiele badań wykrywających szczegółowe zależności.

W nauczaniu i wychowaniu za najbardziej korzystne można uznać takie postępowanie, w którym operuje się zarówno nagrodami jak i karami. Mniej korzyści daje wyłączne stosowanie nagród, jeszcze mniej wyłącznie kar.

Kary i nagrody sterują działaniem człowieka, dostarczając mu informacji o wynikach czynności. Nagroda informuje o sukcesie: człowiek wówczas nie ma powodu do zmiany swego działania. kara informuje o porażce, skłania do skorygowania czynności i zmiany zachowań, choć może też obniżyć siły dążenia do osiągnięć.

Największe korzyści wynikające z łącznego posługiwania się nagrodami i karami, można wyjaśnić największą częstością i różnorodnością nagród i kar.
Utrwala się zachowanie pożądane i hamuje (choćby okresowo) zachowania niepożądane.

W przypadku operowania samymi nagrodami następuje utrwalenie się zachowań pożądanych, nie są natomiast tłumione zachowania niepożądane.

Gdy operuje się tylko karami następuje tylko tłumienie (często wyłącznie okresowe) zachowań niepożądanych. Szczególnie niekorzystny wpływ mają kary naruszające nietykalność i godność osobistą.

Nagrody i kary odgrywają szczególnie ważną rolę w procesie wychowania, w wzmocnieniu pozytywnym lub negatywnym zachowań człowieka. Kary powinny przyczyniać się do eliminowania zachowań niepożądanych , niezgodnych z celami wychowania.

W świetle rozmaitych teorii uczenia się, kwestia nagród i kar przy utrwalaniu lub eliminowaniu czynności okazała się bardzo złożona i kontrowersyjna. Dużo sporów toczy się wokół skuteczności karania np. zjawisko recydywy u przestępców.

Przeciwnicy karania twierdzą, że kary bywają szkodliwe.

Okrutne formy kary przeczą zasadą humanitarnym, wywołują strach, prowadzą do frustracji i nerwic. kary cielesne nie tłumią zachowań agresywnych, przenoszą agresję na inne osoby.

Kary mogą wytworzyć u jednostki opór na pokusy lub silne poczucie winy.

Badanie nad autentycznością kar w wychowaniu w rodzinie i szkole potwierdziły skuteczność oddziaływania kary na zachowanie się uczniów.

U człowieka dużą rolę odgrywają wzmocnienia społeczne, uznania, aprobaty bądź negatywne: nagany, potępienia.

W przypadku wzmocnień pozytywnych mogą one odgrywać tak dużą rolę, że dodatek w postaci materialnej nie ma znaczenia. Aprobata społeczna dla wielu uczniów jest bardzo ważna.

Przyswajanie negatywnych zachowań dziecka nie wpływa modyfikująco na obowiązujące normy.

Niekonsekwencje są częstym błędem w postępowaniu wychowawczym a szkodliwość ich jest bardzo duża. Następuje wówczas kolejne utrwalenie i tłumienie niewłaściwych zachowań. Prowadzi to do zaburzeń trudnych do zlikwidowania.

Trudność wywołuje często frustracje i niezadowolenie z braku zaspokojenia ważnych potrzeb. Powstaje poczucie porażki, małej wartości własnej, niesprawiedliwość, krzywdy doznanej od innych.

Nagradzanie i karanie jest uzależnione od całokształtu życia rodzinnego i systemu wychowania.

Rodzice pragną, aby dziecko osiągnęło w życiu te wartości, które uważają za ważne. Dzieci mają spełnić oczekiwania rodziców, przejść przez życie w pełni sukcesów. Niektórzy rodzice bardzo wcześnie planują przyszłość swoich dzieci (pracę zawodową, sukcesy, warunki życia). Rodzice pragną by ich syn był mądry, wybitnie uzdolniony, pracowity, grzeczny, odpowiedzialny, zrównoważony, obdarzony urokiem osobistym, o wysokich ambicjach.
Chcę wychować jednostkę silną, odporną na wszelkie trudności.

System wychowania rodzinnego jest ściśle uzależniony od więzi uczuciowej i organizacji wspólnoty rodzinnej.

Dziecko powinno mieć prawo być, kim jest, być dzieckiem. Tego domagał się Janusz Korczak. Dorośli wymagają od dziecka więcej niż jest w stanie zrobić, odbierają możliwość radosnego przeżywania dzieciństwa.
Dziecko powinno mieć prawo do dnia dzisiejszego, twierdzi Korczak, ma prawo do swego dziecięcego świata, z którego musi stopniowo wyrastać.

W wychowaniu rzadko stosuje się przemyślany system nagród i kar. Rodzice i opiekunowie starają się ograniczyć swobodę dziecka, zmuszać do posłuszeństwa, do uczenia się. Sprawiane dzieciom przyjemności (nagrody) towarzyszy zwykle uroczystościom rodzinnym, świętom, urodzinom.

Z wiarą we własne siły wiąże się potrzeba uznania i sukcesu. Ciągłe nagany i niezadowolenie rodziców ze wszystkiego, co robi; zniechęca do wysiłku z góry zakłada porażkę. Nagradzając nawet niewielkie postępy zachęca do dalszych prób. Ostra nagana nastawia negatywnie do wykonywanych czynności.

Warunkiem skutecznego nagradzania jest dobra znajomość dziecka. Dziecko rozsądnie nagradzane potrzebuje własnych sił. Wartość nagrody dostarcza nagrodzonemu pożytecznych przeżyć uczuciowych, które korzystnie wpływają na osobowość (Jadwiga Jundziłł - Nagrody i kary w wychowaniu).

Nagroda pogłębia więzi uczuciowe dziecka z osobą nagradzającą, daje poczucie bezpieczeństwa. nabiera ono przekonania, że jest kochane i doceniane.

W literaturze psychologicznej i pedagogicznej spotykamy wiele klasyfikacji: nagród J. Maciaszek , A. Kamiński (Nagroda i kara w wychowaniu) wyróżniają trzy rodzaje nagród:
- pochwała
- upominek
- odznaka honorowa
H.Muszyński " Zarys Teorii Wychowania" proponuje nagrody:
- wyrażenie aprobaty
- przydzielenie funkcji i ról przeznaczania dodatkowych przywilejów
- wręczanie upominków
- nagrody symboliczne
W klasyfikacji nagród J.Jundziłł przyjęto następujący podział:
- nagradzanie uznaniem, pochwałą (podziw, przytulenie, aprobata, okazywanie miłości)
- nagradzanie przez sprawianie przyjemności - wspólny spacer, zabawa, przyjacielska rozmowa
- darzenie zaufaniem
- wspólne atrakcyjne spędzenie czasu (wspólny wyjazd, wycieczka, impreza, wyjście do kina).
Nagradzanie uznaniem może wyrażać się uśmiechem, mrugnięciem oka, poklepywaniem po ramieniu, pocałunkiem, miłym słowem. Uznanie musi być proporcjonalne do włożonego wysiłku i chęci.

Uważa się, że pochwała podnosi samoocenę, wzmacnia zachowanie pożądane.

Pochwała powinna być dostosowana do wieku dziecka i jego stopnia rozwoju. Młodzież chce by traktować ją poważnie, żąda zaufania.

Nagroda wzmacnia młodego człowieka wiarą we własne siły wiąże się potrzeba uznania i sukcesu.

Istotny wpływ na zakres i rodzaj stosowanych nagród i kar przez rodziców ma ich wykształcenie, pozycja zawodowa i płeć.

Rodzice z miasta z wyższym wykształceniem częściej interesują się życiem osobistym dziecka, częściej stosują pochwałę jako nagrodę.

Rodzice ze wsi z niższym wykształceniem (podstawowe, zasadnicze) są bardziej rygorystyczni i surowi.

Według badań M. Ochmańskiego - nagrody i kary - dominującą nagrodą stosowaną przez rodziców zarówno ze wsi jak i z miasta jest pochwała (22% badanych ze wsi, 27% z miasta, 37% matek ze wsi, 50% matek z miasta).
Najmniej popularną nagrodą jest nagroda pieniężna - 17,9% rodziców z miasta).

Łącznie 35,26% rodziców ze wsi i 62,63% rodziców z miasta nagradza swoje dzieci. Matki częściej nagradzają, baczniej obserwują swoje dzieci.

Ubóstwo stosowanych przez rodziców nagród zaniża poziom ambicji, aspiracji i motywacji dzieci do osiągania przez nich coraz lepszych wyników dydaktyczno - wychowawczych. Wpływa to na rozluźnienie więzi emocjonalnych w rodzinie. Rodzice z wyższym wykształceniem zwłaszcza matki są świadome, że należy nagradzać dziecko w sposób różnorodny.
Najczęściej rodzice nagradzają dzieci za dobre wyniki w nauce szkolnej, pomoc w domu, posłuszeństwo. Rodzice z wyższym wykształceniem i średnim wykształceniem nagradzają swoje dzieci w imieniny, urodziny, na gwiazdkę.

Trudna sytuacja materialna rodziny powoduje daleko idące upośledzenie kulturalne dzieci. Ograniczenie do oświaty i wartości kultury sprawia że świat staje się wrogi, obcy, niedostępny. Duże bezrobocie, życie na pograniczu nędzy wzmaga agresję członków rodziny, jest źródłem konfliktów. Trudno w takiej sytuacji mówić o nagradzaniu dzieci.

Sytuacja mieszkaniowa rodziny wywiera istotny wpływ na postępy szkolne uczniów.

Mieszkania ciasne, przeludnione, zaniedbane powodują, że dzieci nie mają gdzie przechowywać zabawek, książek, nie mają gdzie odrabiać lekcji. Takie warunki powodują zmęczenie, podenerwowanie, napięcie wszystkich członków rodziny. Taka sytuacja rodzinna powoduje, że rodzice będą częściej karać niż nagradzać swoje dzieci za hałaśliwe zachowanie, kłótnie, bałagan.
Sytuacje materialne i mieszkaniowe rodzin są czynnikami różnicującymi badane grupy w częstotliwości stosowanych nagród. Rodziny o bardzo dobrych i dobrych warunkach nagradzają zdecydowanie częściej.

Rodzice bardziej wierzą w skuteczność kar niż nagród i dlatego pytają jak karać za nieposłuszeństwo, za złe wyniki w nauce, za aroganckie zachowanie.
Niektórzy nawet sądzą, że skłonności do złych postępów dziedziczą po ojcu.

Kara konieczna jest tam gdzie pod wpływem nawarstwiających się błędów wychowawczych doszło do wypaczeń w postępowaniu dziecka. Wydaje się słuszne stanowisko, według którego umiejętne stosowanie odpowiednio dobranych kar jest konieczna tam, gdzie wskutek popełnionych przez rodziców błędów doszło do niepowodzeń i trudności wychowawczych.

Karaniu towarzyszy strach i napięcie. Przykrość, jaką kara sprawia dziecku nie może wywoływać stanu beznadziejnego załamania.
Karaniu musi towarzyszyć życzliwość ukazująca możliwość poprawy.
W przeciwnym razie może dojść do agresywnych zachowań. Uczuciowe uzależnienie dziecka od rodziców budzi obawę o utratę ich miłości. Ciągłe przypominanie dziecku winy, odebranie mu zaufania może wpłynąć na ujemne samopoczucie.

Wiele niezasłużonych kar wymierzane jest w przypływie złego humoru.
Gniew jest złym doradcą. Decyzja podjęta pod wpływem emocji może być błędna i szkodliwa. Pod wpływem gniewu stajemy się mało obiektywni. Kara powinna być sprawiedliwa. Janusz Korczak żądał szacunku dla dziecka - człowieka, który ma swoje potrzeby i pragnienia.

Kara sprawiedliwa powinna być proporcjonalna do przewinienia, kara wymierzona w gniewie jest zbyt surowa. Natomiast nasze dobre samopoczucie zwiększa tolerancyjność i skłonność do przebaczania. Kara sprawiedliwa powinna być dostosowana do psychofizycznych dziecka. Kara za surowa w stosunku do wykroczenia może spowodować większe zło niż pożytek.
Dziecko przestaje się czuć winne, czuje się pokrzywdzone i ma żal do rodziców. Ukarane za słabo w stosunku do przewinienia bagatelizuje karę. Jednym z warunków skuteczności kar jest wymierzenie ich we właściwym czasie. Wymagania stawiane przez osobę cieszącą się autorytetem są traktowane poważnie i przestrzegane skrupulatnie. Autorytet rodziców ulega obniżeniu w sytuacji nadużywania alkoholu, narkomanii.
Rodzice legitymujący się najniższym wykształceniem częściej są skłonni do irytacji, nie potrafią opanować swoich emocji, częściej sięgają po kary fizyczne (najczęściej bicie) najszkodliwsze z pedagogicznego punktu widzenia. Karta fizyczna poniża godność ludzką, upokarza. Dziecko widzi swoją niemoc i bezsilność. Dzieci z poczuciem niepełnej wartości pogłębiają swoje przekonanie, że nie są nic warte.

Niezależnie od wykształcenia najczęściej stosowaną karą jest krzyk, zrzędzenie, gadanie aż do znudzenia. Na trzecim miejscu 17,9% mężczyźni wymierzają kary cielesne, zaś 21,58% mężczyzn ze wsi wymierza dodatkowe zajęcia. Milczące traktowanie dziecka, nie okazywanie sympatii, karanie krzykiem, zawstydzanie w obecności innych osób są karami psychologicznymi.
U rodziców z wyższym wykształceniem dość powszechną karą jest naprawianie wyrządzonej krzywdy.

Rodzice z wykształceniem podstawowym i zawodowym częściej stosują kary niepedagogiczne (wymierzanie policzka, klapsa, pobicie) uważają za jedyny sposób zapobiegania powtarzaniu niewłaściwych zachowań. Bardzo ważnym jest, by stosowana kara nie wywołała u dzieci zawziętości i urazy.

Systematyczne karanie powoduje utratę poczucia bezpieczeństwa. Kara jest jednym ze środków regulujących ludzkie współżycie. Jeśli rodzice, opiekunowie są niekonsekwentni trudno będzie w przyszłości stawiać wymagania. Niekonsekwencje rodzicielskie utrudniają tworzenie się nawyków prawidłowego zachowania.

Należy unikać stosowania tych samych kar gdyż powszednieją, dziecko przyzwyczaja się do nich i przestają mieć jakiekolwiek znaczenie.

Statut szkoły precyzuje, jakie kary mogą być wymierzone uczniom za nie przestrzeganie obowiązków ucznia i regulaminu szkoły.

Skuteczność oddziaływania nagród i kar zależy od wielu czynników jak: częstość stosowania, normy środowiskowe i rodzinne, indywidualna potrzeba osiągnięć, odporność na frustracje, samoocena.
Ważną rolę ma fakt, czy kara zostanie wymierzona w sposób dyskretny czy w obecności innych ludzi, publicznie.

Wszyscy unikamy kary, cieszą nas nagrody. Trzeba jednak przyznać, że prawidłowo wymierzone kary i przyznane nagrody modyfikują ludzkie zachowanie i są bardzo ważnym elementem w procesie wychowania.

BIBLIOGRAFIA
1. Jundziłł J: Nagrody i kary w wychowaniu, WSiP, Warszawa 1986
2. Korczak J.: Jak kochać dziecko, PZWS, Warszawa 1958
3. KorczaklJ.: Prawidła życia, PZWS, Warszawa 1958
4. Maciaszek J.: Nagroda i kara w wychowaniu dziecka, IW CRZZ, Warszawa 1975
5. Ochmański M.: Nagrody i kary w wychowaniu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, Wydawnictwo WSiP Warszawa 2001
6. Przetacznik - Gierowska M., Włodarska Z.: Psychologia wychowawcza, PWN, Warszawa 1994
7. Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii, WSiP Warszawa 1992

Maria Durda
Zespół Szkół w Czerwińsku

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 23:40:38
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 23:40:38) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie