Mamy trzy główne formy organizacyjne pracy uczniów na lekcji, to jest nauczanie zbiorowe, grupowe i indywidualne. Przemienne ich stosowanie w procesie dydaktycznym umożliwia nie tylko właściwe zharmonizowanie treści i metod z formami organizacyjnymi, ale pozwala urozmaicić proces nauczania - uczenia się. Praca grupowa nie może być jedyną formą nauczania, uczenia się, ale jej niezaprzeczalne walory dydaktyczne i wychowawcze nakazują potrzebę częstego stosowania jej, szczególnie wtedy gdy chcemy uaktywnić uczniów, zmotywować ich do pracy.
Nauczyciel jako osoba motywująca powinien stworzyć warunki umożliwiające uczniom wydobycie na jaw ich naturalnych tendencji do nauki, rozwoju i do brania odpowiedzialności za własne uczenie się. Wydaje się to proste, ale strategia ta nie zawsze jest łatwa do realizacji Zasadniczo polega ona na zastosowaniu takiego podejścia do nauczania, które by zachęcało uczniów do dokonywania wyboru.
Istotną rolę w przezwyciężaniu słabych stron nauczania zbiorowego pod względem motywowania uczniów odgrywa tzw. nauczanie grupowe lub zespołowe. Jego korzystny wpływ na wyniki pracy dostrzeżono już pod koniec ubiegłego stulecia, kiedy to uznano je za trzecią,obok nauczania jednostkowego i zbiorowego formę organizacyjną procesu nauczania-uczenie się. Jednakże dopiero w latach dwudziestych i trzydziestych naszego wieku forma ta stała się przedmiotem szerokiego zainteresowania oraz zyskała znaczniejszy rozgłos.
Ważnym celem nauczania grupowego jest samodzielna praca uczniów, a efektem rozwijanie wielu kompetencji: współpracy w grupie.podejmowania decyzji, wyrażania własnych poglądów, słuchania innych, dzielenia się rolami i zadaniami, wypracowywanie wspólnego stanowiska, samooceny. Szczególne zastosowanie mają tutaj aktywizujące metody pracy takie jak: pogłębianie zainteresowań uczniów, przyswojenie bez trudu nowej wiedzy, zdobycie umiejętności komunikowania się, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punku widzenia, efektywnego współdziałania w grupie, rozwiązywania problemów w sposób twórczy, przygotowania do wystąpień publicznych.
Wszyscy doświadczyliśmy jak wielką przeszkodą w nauczaniu jest bierność uczniów na lekcji, czasami wręcz niechętny stosunek do przedmiotu. Wytwarza się swego rodzaju błędne koło uczeń osiąga słabe wyniki w nauce, to otrzymuje słabe oceny, otrzymuje słabe oceny to osiąga słabe wyniki. Najważniejsze w tym wypadku jest uaktywnić ucznia. Skuteczność procesu aktywizacji zależy od różnorodności zadań, stopnia trudności, tematyki od sposobu organizowania pracy przy rozwiązywaniu zadań, i od motywacji koniecznej przy podejmowaniu wysiłku intelektualnego. Nauczanie w grupach pozwala uczniom słabszym rozsmakować się w pracy intelektualnej. Czasami wystarczy do tego drobny sukces, dobry pomysł, głos w dyskusji. Praca w grupach ma także dobry, wpływ na uczniów dobrych, którzy czasami są aspołeczni, myślą tylko o uznaniu nauczyciela, o swoich sukcesach a teraz zaczynają myśleć także o wynikach zespołu. Stają się bardziej aktywni.
Nauczanie w grupach ma kilka podstawowych cech:
1. Niewielkie grupy od 3 do 6 osób.
2. Stały skład grupy.
3. Pracą kieruje lider.
4. Grupa pracuje pod kierunkiem nauczyciela.
5. Metody pracy to: dyskusja, argumenty "za i przeciw", giełdę pomysłów, burza mózgów.
6. Ocena pracy jest indywidualna.
7. Przystosowanie przestrzeni klasowej do pracy w grupach.
Ad.1
Grupy powinny być nieduże. Z moich doświadczeń wynika, że najlepsze są grupy 4-5 osobowe.
Ad.2
Uczniowie sami tworzą skład grupy. Kierują się różnymi względami, np. przyjaźń, wspólne zainteresowania, itp. Nauczyciel jednakże musi czuwać, aby w takiej grupie byli móc się swobodnie wypowiadać i nie mogą być skrępowani.
Ad.3
Uczniowie sami wybierają lidera grupy, sekretarza, sprawozdawcę. Ten wybór nie jest stały, staramy się, aby w te role wszyscy uczniowie się wdrażali kolejno.
Ad.4
Każda grupa pracuje pod kierunkiem nauczyciela, to on określa zadanie grupie, takie same dla wszystkich lub inne dla każdej grupy, zależnie od sytuacji, środków, z których może korzystać, a także czasu pracy. Każdy członek w grupie jest odpowiedzialny za pewien zakres działania. Nauczyciel wyjaśnia cele lekcji, zamierzony wynik oraz procedury, które należy brać pod uwagę przy rozwiązywaniu problemów.
Ad.5
Podstawową i najlepszą w tym wypadku metodą pracy jest dyskusja . W czasie dyskusji uczniowie zdolniejsi tłumaczą i pomagają uczniom słabszym. Każdy może się swobodnie wypowiadać, nie czuje się skrępowany w razie niepowodzenia. W toku dyskusji wypracowują wspólne rozwiązanie. Można także stosować burzę mózgów, giełdę pomysłów, argumenty "za i przeciw". Są to metody twórczego rozwiązywania problemów. rozwijają kreatywność, sprawność intelektualną, pobudzają wyobraźnię.
Ad.6
Ocenę za pracę w grupie otrzymuje każdy uczeń indywidualnie. Choć należy wpoić uczniom, szczególnie tym zdolniejszym poczucie współodpowiedzialności za postępy wszystkich członków grupy. Rozwiązanie referuje sprawozdawca.
Zanim zaczniemy pracę w grupach najpierw musimy poznać zespół klasowy, nauczyć uczniów pracować indywidualnie, nauczyć przedstawiać i argumentować własne racje a przede wszystkim wypracowywać wspólne zdanie. Opracować wspólnie uczniami regulamin pracy w grupach.
Oto przykładowy regulamin opracowany przez moją klasę:
1. Każdorazowo wybieramy spośród siebie lidera, sekretarza oraz sprawozdawcę, łącznika.
2. Rozwiązania zadań, problemów grupa opracowuje wspólnie, (w wypadkach spornych nie głosujemy, tylko wypracowujemy kompromis). Rozwiązanie grupy jest jednocześnie rozwiązaniem każdego jej członka.
3. Lider kieruje pracą w grupie, organizuje ją, ale nie dowodzi, nie dominuje, nie narzuca swoich poglądów, dba o to, aby wszyscy mogli się wypowiedzieć, ciężar pracy był rozłożony proporcjonalnie do możliwości ucznia, sprawdza czy każdy rozumie nad czym pracuje grupa, zachęca pozostałych do pracy.
4. Sekretarz - zapisuje głosy w dyskusji, rozwiązanie, ciekawe pomysły, które później doprowadzą do wypracowania wspólnego zdania, dba o formę graficzną prezentowanego rozwiązania.
5. Sprawozdawca - przedstawia efekty pracy grupy na forum klasy, w razie wątpliwości wspiera go cała grupa.
6. Łącznik - który odbiera i przekazuje prace od nauczyciela, rozdaje potrzebne materiały, pilnuje czasu pracy, konsultuje się z innymi grupami.
Na efekty tej formy pracy nie trzeba czekać długo, najważniejsze zachodzą w samych uczniach, to zmiana postaw zarówno uczniów słabych jak i dobrych. Uczniowie słabi, mało aktywni stają się widoczni w klasie, umiejętnie współpracują z innymi, przestają bać się przedmiotu, zaczynają pytać i odpowiadać na pytania. Uczniowie szybko odkryją, że warto dyskutować o zadaniach nie tylko z nauczycielem, ale także kolegami, zrozumieją że w ten sposób też można wiele się nauczyć. Nauczanie grupowe można stosować w różnych typach lekcji, zarówno przy opracowaniu nowego materiału, lekcji poświęconej utrwaleniu wiadomości, ćwiczeniom, sprawdzeniom wiadomości, umiejętności, standardów i kompetencji.
Literatura:
1.J. Bartecki "O nowej organizacji procesu nauczania".
2.A. Kamiński "Aktywizacja i uspołecznienie uczniów w szkole podstawowej".
3.Cz.Kupisiewicz "Podstawy dydaktyki ogólnej".
4.E. Brudnik A. Moszyńska B. Owczarska "Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie "
Danuta Pospieszna
Gimnazjum nr 1 w Kostrzynie nad Odrą |
