Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Percepcja i koncentracja w nauczaniu języka obcego dzieci

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3393 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Streszczenie

Bardzo ważny dla procesu uczenia się jest rozwój postrzegania a także zdolności koncentracji. Istnieje wiele środków pedagogicznych służących do aktywizowania i rozwijania uwagi dziecka. Do najważniejszych należą uświadomienie dziecku znaczenia jego pracy i budzenie jego zainteresowań poprzez zastosowanie adekwatnych metod nauczania. Olbrzymią rolę odgrywa tutaj osoba nauczyciela. Celem niniejszego artykułu jest omówienie psychologicznych aspektów rozwoju uczniów - ich zdolności percepcyjnych oraz możliwości koncentracji, a także znaczenia doboru odpowiednich metod nauczania języków obcych uwzględniających różnice w zdolnościach percepcyjnych i koncentracji. Autorka przywołując znanych teoretyków psychologii pokazuje najważniejsze - jej zdaniem - aspekty dotyczące percepcji i koncentracji a następnie wskazuje ich wpływ na dydaktykę języków obcych.

Wprowadzenie

Już w 70 latach ubiegłego stulecia rola psychologii w dydaktyce języków obcych zaczęła wzrastać. Dzisiaj jej znaczenie dla rozwoju nauczania języków obcych nie zostaje już poddawane w wątpliwość. Wiedzę o fizjologii procesów zachodzących w mózgu, percepcji, koncentracji, pamięci i jej roli w zapamiętywaniu i odtwarzaniu informacji powinni posiadać nie tylko teoretycy, ale przede wszystkim praktycy zajmujący się nauczaniem języków obcych. Nauczyciel powinien być świadomy stanów i procesów psychicznych, jakie zachodzą w organizmie w określonych sytuacjach. Ważne jest w jego pracy z dziećmi, aby kierował się określonymi zasadami psychologicznymi i pedagogicznymi, w przeciwnym razie jego praca dydaktyczna jest w pewnym sensie "amatorszczyzną" (por. Brzeziński 1987:82). Dotyczy to szczególnie tych osób, które pracują z małymi dziećmi. Młodzież i dorośli mają już najczęściej opracowane własne strategie nauki i mogą odnosić sukcesy w nauce nawet w wypadku, gdy nauczyciel popełnia błędy metodyczne. Taka sytuacja nie ma miejsca na zajęciach z małymi dziećmi. Przyswojenie i zapamiętanie materiału we wczesnym wieku szkolnym jest zależne przede wszystkim od tego, jak nauczyciel ten materiał zaprezentuje i utrwali.

Pierwsze lata w szkole mają ogromne znaczenie dla dziecka i jego dalszego rozwoju. Jeden etap ma ono już za sobą i teraz wchodzi w kolejny, trudny, ale i interesujący. Szkoła towarzyszy dziecku bardzo długo - obejmuje prawie całą drogę do dojrzałości. Swoją przygodę ze szkołą dziecko rozpoczyna w wieku siedmiu lat. Jest to granica pomiędzy dzieciństwem (w węższym znaczeniu) a kolejnym stadium rozwoju człowieka. Niektóre dzieci rozpoczynają również w tym czasie (niekiedy już w przedszkolu) naukę języka obcego.

W wieku przedszkolnym to rodzina była podstawowym i dla wielu dzieci jedynym czynnikiem decydującym o wychowaniu. Od siódmego roku życia dziecko rozpoczyna zupełnie inne życie. Nie tracąc kontaktu z rodziną, która je nadal wychowuje i opiekuje się nim, dziecko wkracza w zupełnie inne środowisko - środowisko szkolne. To środowisko będzie kształtowało jego umysł i będzie miało wpływ na rozwój jego osobowości.

Rozpoczęcie kariery szkolnej oznacza dla dziecka zmianę dotychczasowego stylu życia. Do tego czasu zabawa była jego podstawową czynnością. Teraz pojawia się poważny osobisty i socjalny obowiązek. Dziecko musi wstać o wyznaczonej porze, iść do szkoły, wypełniać zadania zdefiniowane programem szkolnym, przyswoić sobie określone wiadomości i umiejętności. Ponadto musi się dopasować do nowego otoczenia i nawiązać kontakty z rówieśnikami. Rola szkoły nie ogranicza się zatem do przekazywania wiedzy. Powinna ona swoich podopiecznych również socjalizować. Z reguły dzieci na starcie są pozytywnie nastawione do szkoły i stawianych przez nią zadań. Szkoła wychodzi naprzeciw oczekiwaniom dziecka, problemy zaczynają się, gdy zostanie ono rozczarowane. Dziecko chce pokazać, że coś potrafi. Chce być traktowane poważnie i jest w pełni gotowe współpracować, by wraz z innymi wypełnić określone zadanie. Potrzebuje również usłyszeć od dorosłych, których uważa za autorytet, ich ocenę i ich zdanie na temat wykonanej przez nie pracy. (Baacke 1999:276).

Rozwój percepcji u najmłodszych uczniów a dydaktyka języków obcych

Procesy poznawcze u dzieci w młodszych klasach szkoły podstawowej rozwijają się intensywnie w kierunku zwiększania samodzielności procesów mentalnych. Ważne są tutaj systematyczne zajęcia szkolne i udział dziecka w życiu społecznym i kulturalnym swojego otoczenia. Konkretne zadania, które stawia przed dzieckiem szkoła, określają te procesy. Stają się one coraz bardziej zależne od człowieka i przebiegają z coraz większym udziałem świadomości dziecka, które uczy się kierować swoją uwagą, postrzeganiem, pamięcią i uczeniem się. Olbrzymią rolę odgrywa też rozwijająca się motywacja.

Bardzo ważny dla procesu uczenia się jest rozwój postrzegania. Według Baacke pod pojęciem percepcji rozumie się z reguły fizjologiczne i psychologiczne procesy prowadzące do pozyskania i przetworzenia informacji pochodzących z bodźców wewnętrznych i zewnętrznych. Poprzez percepcję tworzymy swój obraz otoczenia, jego hierarchię wartości i zasięg po to, aby się w nim orientować i istnieć (por. 1999:173).

Jak u dorosłych tak i u dzieci obserwujemy preferowane sposoby przetwarzania informacji. Niektóre z nich mają tendencje do korzystania głównie z kanału wzrokowego, na inne mocniej działają bodźce słuchowe, a jeszcze inne muszę dotknąć, spróbować, pomanipulować (por. Appeltauer 1997:103). Do uczniów w szkole podstawowej przemawiają przede wszystkim informacje wizualne. Bodźce słuchowe są odbierane słabiej, jednak obserwuje się w tym wieku znaczący rozwój zmysłu słuchu - wzrasta zdolność rozróżniania wysokości dźwięków i kompleksowych struktur słuchowych. Można ją udoskonalać stosując odpowiednie ćwiczenia (por. Nickel 1979:168). Dobry skutek odnoszą tu ćwiczenia na rozróżnianie i artykulację obcojęzycznych wzorów intonacyjnych i dźwiękowych, ponieważ uczeń musi zadać sobie świadomy trud przezwyciężenia znanych wzorców językowych i przeprogramować swój aparat mowy na produkcję nowych dźwięków (por. Maier 1991:37).

Nie bez znaczenia dla dydaktyki języków obcych jest głos laryngologów, którzy donoszą, że ucho ludzkie wykazuje różny stopień reakcji na poszczególne długości fal akustycznych. W tym wypadku punktem zwrotnym jest dwunasty rok życia. Okazuje się mianowicie, że ucho dziecka od początku swojego rozwoju reaguje na każdą długość fal akustycznych. Po dwunastym roku życia nastawia się na te długości, które są charakterystyczne dla jego mowy ojczystej. Od tego momentu jego wrażliwość na dźwięki, które różnią się od tych występujących w jego mowie ojczystej, jest coraz słabsza. Produkcją dźwięków steruje ucho. Dlatego właśnie małe dzieci mają mniej trudności z wymową obcojęzyczną niż dorośli (por. Brzeziński 1987:29,30).

Wrażliwość i wyostrzenie zmysłów nie są cechą wrodzoną człowieka i można je aktywnie i z powodzeniem rozwijać. Zadaniem nauczycieli jest pomóc dzieciom w tym wysiłku. To znaczy, że w procesie nauczania i wychowywania nie wystarczy stworzyć optymalnych warunków zewnętrznych. Trzeba aktywnie rozbudowywać strefę zmysłów dziecka. Można osiągnąć ten cel poprzez rozwijanie percepcji na różnych obszarach - podczas zajęć ze sztuki, muzyki czy języka obcego.

W wieku szkolnym rozwija się też zdolność dokładniejszej, analitycznej obserwacji. Zdolność celowej obserwacji umożliwia systematyczne przyswajanie materiału rzeczowego i językowego w procesie nauki języka obcego. Poprzez dokładną obserwację i analityczne traktowanie poszczególnych aspektów dziecko zyskuje niejako materiał do swoich procesów myślowych. Z tego faktu można ważne wnioski wysnuwa Nickel: Podstawową intencją pedagogiczną jest stymulowanie rozwoju zdolności planowanej i systematycznej obserwacji. Choć ta praca zaczyna się już w wieku przedszkolnym, to jednak decydujące są lata szkolne. Trzeba być świadomym, że podczas zajęć pracować należy z odpowiednio konkretnym, doświadczalnym, namacalnym materiałem, a więc z samymi przedmiotami a nie ich symbolami; i że zajęcia nie powinny przebiegać li tylko na płaszczyźnie werbalnej. Zdolność obserwacji jest również pobudzana i wspomagana poprzez stworzenie dziecku możliwości samodzielnego działania podczas lekcji. Jest to odpowiedź na jedną z podstawowych potrzeb dziecka i może znacząco pomóc zarówno w zrozumieniu pewnych stosunków i zależności jak i w przyswajaniu i zapamiętywaniu (1979:175).

Koncentracja i zdolność koncentracji w nauczaniu języków

Zdolność kierowania uwagą u dzieci wzrasta wraz z wiekiem ("Uwaga u 5 - 6-ciolatków jest 2 do 3 razy większa niż u 2 - 3-latków" (Cros 1991:III)) i kształtuje się pod wpływem zajęć szkolnych. Uwaga staje się trwalsza i coraz bardziej skoncentrowana, jej pojemność jest też coraz większa. Dzieci w szkole podstawowej mogą i powinny być bardzo "uważne", jednak ich zdolność koncentracji nie jest jeszcze do końca ukształtowana uważa Karl Mierke (1966:117). Uwaga dziecka w czasie zajęć musi zatem być nieustannie aktywowana.

Istnieje wiele środków pedagogicznych służących do aktywizowania i rozwijania uwagi dziecka. Do najważniejszych należą uświadomienie dziecku znaczenia jego pracy i budzenie jego zainteresowań poprzez zastosowanie adekwatnych metod nauczania. Olbrzymią rolę odgrywa tutaj osoba nauczyciela. Musi on w sposób jasny i zrozumiały przekazywać wiedzą, głośno i wyraźnie mówić, odpowiednio gestykulować.

Od zdolności koncentracji poszczególnych grup wiekowych zależy też czas trwania zajęć. Z faktu, że dziecko w wieku przedszkolnym w spontanicznie utworzonej grupie wytrzymuje średnio ok. 20 minut, Schmid-Schönbein wnioskuje, że to najbardziej optymalny czas trwania lekcji. (por. Schmidt-Schönbein 1978:105).

Natężenie uwagi u dzieci mobilizuje się i utrzymuje poprzez sensowne urozmaicenia wprowadzanego materiału i stosowanych metod. Monotonna czynność, trwająca zbyt długo powoduje zmęczenie. Można go uniknąć urozmaicając zajęcia. Cros poleca, aby po fazach pilnej pracy i skoncentrowanej uwagi następowały fazy odprężenia przy zabawie lub muzyce (por. Cros 1995:III). Jest to szczególnie potrzebna w młodszych klasach szkoły podstawowej. Im młodsze dziecko, tym mniejszą ma zdolność wykonywania przez dłuższy czas tej samej czynności psychicznej. Należy być jednak świadomym, że nawet dzieci w starszym wieku nie powinno się męczyć zbyt długim wprowadzaniem nowych wiadomości ani zanudzać monotonnymi, na każdej lekcji tak samo wyglądającymi powtórkami już przerobionego materiału ostrzega Maier (por. 1991:72).

Uwagę dzieci aktywizuje się ponadto uwzględniając w procesie nauczania ich własne zainteresowania i budując nowe na bazie już posiadanych wiadomości, nawyków i doświadczeń. Koncentracja zależy bowiem od stopnia zainteresowania (por. tamże). Flitner (1973:75) mówi na ten temat: "W akademickiej psychologii dziecięcej często natrafia się na stwierdzenie, że im młodsze dziecko tym krótsze natężenie jego uwagi. To stwierdzenie jest trafne tylko w przypadku, gdy spróbujemy narzucić małemu dziecku zabawy i metody nadające się dla starszych dzieci. Dziecko w wieku 18 miesięcy czy dwóch lat, któremu pozwoli się na zabawę błotem, piaskiem czy wodą, wykaże się przy tej czynności niebywałą wytrwałością, a nawet przez dłuższy czas niż starsze dzieci przy tej samej zabawie będzie koncentrowało na niej swoją uwagę."

Rozmaite metody aktywizujące pomagają też rozwijać wolną uwagę i powiększać jej pojemność. Pojemność uwagi dziecka rozwija się, jeżeli:

1. przerabiany materiał jest zrozumiały dla dziecka,
2. przerabiany materiał jest jasno, zrozumiale i prawidłowo pogrupowany,
3. warunki obserwacji są sprzyjające (tzn. przedmioty są dostatecznie oświetlone i znajdują się w niewielkiej odległości od dziecka.)
(por. Wołoszynowa 1977:574).

Bibliografia:
Appeltauer E., Grundlagen des Erst- und Fremdsprachenerwerbs. Kassel 1997, Langenscheidt.
Baacke D., Die 6-12jährigen. Einführung in die Probleme des Kindesalters. Weinheim und
Basel 1999, Beltz Verlag.
Brzeziński J. Nauczanie języków obcych dzieci. Warszawa 1987, WSiP.
Cros R., 10 kleine Zappelmänner. Deutsch als Fremdsprache für Vor- und Grundschulkinder.
Handbuch. München 1991, Klett Edition deutsch.
Flitner A., Das Kinderspiel. München 1973.
Maier W., Fremdsprachen in der Grundschule. Berlin, München 1991, Langenscheidt
Nickel H., Entwicklungspsychologie des Kindes- und Jugendalters. tom II, Schulkind und
Jugendlicher. Bern 1979, Verlag Hans Huber.
Schmidt-Schönbein G., Möglichkeiten und Grenzen des gesteuerten Fremdsprachenerwerbs im Vorschulalter. München 1978, Minerva Publikation.
Wołoszynowa L., Młodszy wiek szkolny, w: Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Warszawa 1977, PWN.

mgr Małgorzata Bakalarska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie