www.szkolnictwo.pl

Wstęp

Wychowanie w swojej istocie jest kształtowaniem człowieka i to nie w sensie rozwoju fizycznego, lecz w znaczeniu doskonalenia we wszystkich dziedzinach życia i działalności jako osoby ludzkiej. Sobór Watykański II określa wychowanie jako kształtowanie osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie dla dobra społeczeństwa i Kościoła przez harmonijny rozwój wrodzonych właściwości fizycznych, moralnych oraz intelektualnych.

Katolickie wychowanie młodego pokolenia w szczególny sposób należy do Kościoła. W jego zakres wchodzą nie tylko biskupi i parafialni duszpasterze, ale również katecheci, katoliccy wychowawcy oraz rodzice. Takie wychowanie ułatwia dzieciom i młodzieży szukanie drogi zbawienia. Młodych ludzi prowadzi się do Chrystusa, aby mogli osiągnąć pełnię nadprzyrodzonego życia. Kościół pragnie dawać im takie wychowanie, aby miłość Boga i bliźnich była naczelną zasadą ich postępowania.

Rodzice chrześcijańscy na podstawie przyjętego przez siebie chrztu i chrztu ich dziecka włączeni są w wielką rodzinę chrześcijańską, jaką jest Kościół, i wraz z nim mają pełnić zbawczą jego misję przekazaną przez Chrystusa. W tej misji mieści się także ich funkcja religijna, obowiązki religijnego wychowania dziecka. Rodzina jest bowiem - w myśl określenia soborowego - "domowym Kościołem" , realizując Królestwo Chrystusa najpierw wśród swoich członków przez religijne wychowanie dzieci drogą przekazywani im prawd wiary i dawania przykładu życia religijnego, czyli świadectwa wiary, a następnie wśród swego otoczenia, pełniąc wobec niego apostolat zewnętrzny. W tym domowym niejako Kościele, podkreśla dokument soborowy, rodzice poprzez słowa i przykład winni być dla swych dzieci pierwszymi zwiastunami wiary i pielęgnować swoje rodzicielskie powołanie, polegające między innymi na tym, że mają być dla siebie nawzajem i dla swoich dzieci świadkami wiary i miłości Chrystusa. Na tym polega ich apostolat wewnętrzny.

Zarówno apostolat wewnętrzny, jak i zewnętrzny pełni rodzina na podstawie swej przynależności do Chrystusa i Jego Kościoła, podejmując z tego tytułu obowiązki religijnego wychowania swych dzieci oraz wprowadzając je do wspólnoty "ludu Bożego", a więc i mistycznego ciała Chrystusa. Ścisłe więc powiązanie rodziny z Bogiem przez Jego akt stwórczy, łaskę sakramentalną w małżeństwie i przynależność jej do Kościoła, którego jest ona częścią i w którym pełni misję zbawczą, daje jej tytuł i zobowiązuje ją do religijnego wychowania dziecka, a tym samym wskazuje na pochodzenie jej funkcji religijnej od Boga.

Przede wszystkim rodzina - podkreśla Sobór - tak z tytułu sakramentalnego charakteru małżeństwa, jak i z tytułu rodzicielstwa, ma prawo do religijnego wychowania swych dzieci. Każdej rodzinie, mówi ,, Deklaracja o wolności religijnej", jako społeczności cieszącej się własnym i pierwotnym prawem, przysługuje uprawnienie do swobodnego organizowania życia religijnego w ognisku domowym pod kierunkiem rodziców .Rodzice mają też prawo rozstrzygania o rodzaju nauczania religijnego ich dzieci - jak podkreśla dalej powyższy dokument soborowy a prawo to winna uznać i uszanować każda władza cywilna. Z prawem tym łączy się także obowiązek rodziców religijnego wychowania dziecka, i to już od najwcześniejszego wieku jego rozwoju. Zgodnie więc z wiarą otrzymaną na chrzcie należy je uczyć poznawania i czci Boga [...] i przez rodzinę wprowadzać je do wspólnoty ludu Bożego.

Współczesnej rodzinie katolickiej przywraca się w pełni jej funkcję religijnego wychowania dziecka. Rodzina dzisiejsza winna pełnić swą funkcję religijną we wszystkich możliwych kierunkach z pełnym zaangażowaniem wewnętrznym, jak tego wymaga proces wychowawczy.

Rodzina środowiskiem miłości i życia

Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo (Rdz 1, 26n), powołując go do istnienia z miłości, powołał go jednocześnie do miłości.

Bóg jest miłością (1J 4, 8) i w samym sobie przeżywa tajemnicę osobowej komunii miłości. Stwarzając człowieka na swój obraz i nieustannie podtrzymując go w istnieniu, Bóg wpisuje w człowieczeństwo mężczyzny i kobiety powołanie, a więc zdolność i odpowiedzialność za miłość i wspólnotę. Miłość jest zatem podstawowym i wrodzonym powołaniem każdej istoty ludzkiej.

W Chrystusie małżeństwo ochrzczonych staje się sakramentem, czyli znakiem Nowego i Wiecznego Przymierza oraz narzędziem realizacji zamysłu Stwórcy. W sakramencie małżeństwa Chrystus włącza miłość małżeńską w swoją miłość do Kościoła, dzięki czemu małżonkowie otrzymują zdolność do miłowania się tak, jak Chrystus umiłował ludzi ( Ef 5, 21-33).

Chrystus obecny sakramentalnie w życiu tych dwojga ludzi łączy ich nierozerwalnym węzłem miłości i wierności czyniąc ich związek rzeczywistością świętą, środowiskiem objawiania się Boga.

Wedle zamysłu Bożego, małżeństwo jest podstawą szerszej wspólnoty rodzinnej, ponieważ sama instytucja małżeństwa i miłość małżeńska są skierowane ku rodzeniu i wychowaniu potomstwa, w którym znajduje swoje uwiecznienie. Przez odpowiedzialne rodzicielstwo, dzięki któremu małżonkowie stają się współpracownikami Boga Stwórcy ,,udzielając daru życia nowej osobie ludzkiej", otrzymują od Boga dar i zobowiązanie do nowej odpowiedzialności .

Z zamysłu Bożego rodzina ma stawać się wspólnotą życia i miłości. Jej istotę i zadanie ostatecznie określa miłość. Otrzymują oni misję strzeżenia, objawienia i przekazywania miłości będącej żywym odbiciem i rzeczywistym udzielaniem się ludziom miłości Bożej oraz miłości Chrystusa do Kościoła.

Pierwszym zadaniem rodziny jest przeżywanie komunii, czyli jedności osób ją tworzących, a więc męża i żony, rodziców, dzieci i krewnych.

Wewnętrzną zasadą, trwałą mocą i celem ostatecznym tego zadania jest miłość: tak jak bez miłości rodzina nie jest wspólnotą osób, tak samo bez miłości nie może ona żyć, wzrastać i doskonalić się jako wspólnota osób.
W Encyklice "Redemptor bominis" - miłość znajduje swój początek i najwłaściwsze zastosowanie w rodzinie jako takiej: "Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa .

Bóg stwarzając mężczyznę i kobietę na obraz swój i podobieństwo, wieńczy i doprowadza do doskonałości dzieło swych rąk - powołuje ich do szczególnego uczestnictwa w swej miłości, a zarazem w swojej mocy Stwórcy i Ojca poprzez ich wolną i odpowiedzialną współpracę w przekazywaniu życia ludzkiego: "Bóg im błogosławił mówiąc do nich: "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną"" (Rdz 1, 28)

Podstawowym zadaniem rodziny jest służba życiu, urzeczywistnianie w ciągu dziejów pierwotnego błogosławieństwa Stwórcy: "przekazywania - poprzez rodzenie - obrazu Bożego z człowieka na człowieka" (Rdz 5, 1-3).

Płodność jest owocem i znakiem miłości małżeńskiej, żywym świadectwem pełnego wzajemnego oddania się małżonków: "...prawdziwy szacunek dla miłości małżeńskiej i cały sens życia rodzinnego zmierzają do tego, żeby małżonkowie, nie zapoznając pozostałych celów małżeństwa, skłonni byli mężnie współdziałać z miłością Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wciąż powiększa i wzbogaca swą rodzinę."

Przyjmowanie postawy antykoncepcyjnej narusza ład moralny oddziela od siebie obydwa znaczenia aktu małżeńskiego, czyli jedność i rodzicielstwo; fałszuje wewnętrzną prawdę miłości małżeńskiej i niszczy ich wzajemną więź .

Zabójstwo poczętych dzieci, dokonywane ze względów leczniczych czy będące następstwem postawy antykoncepcyjnej, jest moralnie niedopuszczalnym sposobem ograniczania liczby potomstwa, a ludzie niszcząc poczęte życie, bezczeszczą swoją godność .Między Boskimi prawami dotyczącymi przekazywania życia i pielęgnowania miłości małżeńskiej nie może być sprzeczności. Bóg stwórca i Pan życia zlecił człowiekowi misję strzeżenia życia od chwili jego poczęcia.

"Umiłowani Bracia i Siostry, bądźcie solidarni z życiem. Wołanie to kieruję do wszystkich moich rodaków bez względu na przekonania religijne. Do wszystkich ludzi nie wyłączając nikogo. Z tego miejsca jeszcze raz powtarzam to, co powiedziałem w październiku ubiegłego roku:
"naród, który zabija własne dzieci, jest narodem bez przyszłości"

Obowiązek służby życiu spoczywa na wszystkich i na każdym z nas, ale ta odpowiedzialność w szczególny sposób spoczywa na rodzinie, która jest "wspólnotą życia i miłości" (Gaudium et spes, 48).

[Drodzy] Bracia i Siostry, ani na chwilę nie zapominajcie o tym, jak wielką wartością jest rodzina.

Dzięki sakramentalnej obecności Chrystusa, dzięki dobrowolnie złożonej przysiędze, w której małżonkowie oddają się sobie wzajemnie, jest ona wspólnotą świętą. Jest komunią osób zjednoczonych miłością, o której św. Paweł tak pisze: "miłość współweseli się z prawdą, wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma i nigdy nie ustaje" [Miłość nigdy nie ustaje] (por. 1 Kor 13, 6-8). Każda rodzina może zbudować taką miłość. Ale można ją osiągnąć w małżeństwie tylko i wyłącznie wtedy, jeśli małżonkowie stają się "bezinteresownym darem z siebie samego" (Gaudium et spes, 24), bezwarunkowo i na zawsze, nie stawiając żadnych ograniczeń. Ta miłość małżeńska i rodzinna jest ciągle uszlachetniana, doskonalona przez wspólne troski i radości, przez wspieranie się w chwilach trudnych. Zapomina o sobie samym dla dobra umiłowanego człowieka. Prawdziwa miłość nigdy nie wygasa. Staje się źródłem siły i wierności małżeńskiej. Rodzina chrześcijańska, wierna swemu sakramentalnemu przymierzu, staje się autentycznym znakiem bezinteresownej i powszechnej miłości Boga do ludzi. Ta miłość Boga stanowi duchowe centrum rodziny i fundament. Poprzez tę miłość rodzina powstaje, rozwija się, dojrzewa i jest źródłem pokoju i szczęścia dla rodziców i dla dzieci. Jest prawdziwym gniazdem życia i jedności.

Drodzy Bracia i Siostry, sakrament, który was łączy z sobą, jednoczy was w Chrystusie! Jednoczy was z Chrystusem! "Tajemnica to wielka"!(Ef 5,32). Bóg "obdarzył was swoją miłością". On do was przychodzi i jest obecny wśród was, mieszka w waszych duszach. W waszych rodzinach!

Uczestnictwo małżonków w stwórczym dziele Boga

Zadanie wychowania wypływa z najbardziej pierwotnego powołania małżonków do uczestnictwa w stwórczym dziele Boga: rodząc w miłości i dla miłości nową osobę, która sama w sobie jest powołana do wzrostu i rozwoju, rodzice tym samym podejmują zadanie umożliwienia jej życia w pełni ludzkiego. Przypomniał o tym Sobór Watykański II:"Rodzice, ponieważ dali życie dzieciom, w najwyższym stopniu są obowiązani do wychowania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych jego wychowawców. To zadanie wychowawcze jest tak wielkiej wagi, że jego ewentualny brak z trudnością dałby się zastąpić. Do wychowawców bowiem należy stworzyć taką atmosferę rodzinną, przepojoną miłością i szacunkiem dla Boga i ludzi, aby sprzyjała całemu osobistemu i społecznemu wychowaniu dzieci. Dlatego rodzina jest pierwszą szkołą cnót społecznych, potrzebnych wszelkim społecznościom".

Prawo Ś obowiązek rodziców do wychowania jest czymś istotnym i jako taki związany jest z samym przekazywaniem życia ludzkiego; jest on pierwotny i mający pierwszeństwo w stosunku do zadań wychowawczych innych osób, z racji wyjątkowości stosunku miłości łączącej rodziców i dzieci; wyklucza zastępstwo i jest niezbywalny, dlatego nie może być całkowicie przekazany innym, ani przez innych zawłaszczony.

Poza cechami charakteryzującymi zadanie wychowawcze rodziców, najgłębszym i określającym je elementem jest miłość ojcowska i macierzyńska, która znajduje w dziele wychowawczym wypełnienie doskonałej służby życiu: miłość rodzicielska od początku staje się duszą, a przez to i normą, która inspiruje i nadaje kierunek całej konkretnej działalności wychowawczej, ubogacając ją tak cennymi owocami miłości, jak czułość, stałość, dobroć, usłużność, bezinteresowność i duch ofiary.

"Rodzina jest powołana również do wychowania swoich dzieci. Pierwszym miejscem, gdzie rozpoczyna się proces wychowawczy młodego człowieka jest dom rodzinny. Każde dziecko ma naturalne i niezbywalne prawo do posiadania własnej rodziny: rodziców i rodzeństwa, wśród których rozpoznaje, że jest osobą potrzebującą miłości i że tym uczuciem może [obdarzyć sam innych]. Zawsze niech będzie dla was przykładem Święta Rodzina Nazaretańska, w której wzrastał Chrystus przy Matce Maryi i przy opiekunie Józefie. Ponieważ rodzice dają życie swoim dzieciom, dlatego przysługuje im prawo do tego, by byli uznani za pierwszych i głównych ich wychowawców. Oni też mają obowiązek stworzenia takiej atmosfery rodzinnej, przepojonej miłością i szacunkiem dla Boga i ludzi, która by sprzyjała osobistemu i społecznemu wychowaniu dzieci. Jakże wielką rolę ma tu do spełnienia matka. Dzięki szczególnie głębokiej więzi, jaka łączy ją z dzieckiem, może skutecznie zbliżać je do Chrystusa i Kościoła. Zawsze jednak oczekuje na pomoc swego męża - ojca rodziny.

Drodzy rodzice, dobrze wiecie, że nie jest łatwo w dzisiejszych czasach stworzyć chrześcijańskie warunki potrzebne do wychowania dzieci. Musicie czynić wszystko, aby Bóg był obecny i czczony w waszych rodzinach. nie zapominajcie o wspólnej codziennej modlitwie, zwłaszcza wieczornej; o świętowaniu niedzieli i uczestniczeniu we Mszy świętej niedzielnej. Jesteście dla swoich dzieci pierwszymi nauczycielami modlitwy i cnót chrześcijańskich i nikt was w tym nie może zastąpić. Zachowujcie religijne zwyczaje i pielęgnujcie tradycję chrześcijańską, uczcie [wasze] dzieci szacunku dla każdego człowieka. Niech waszym największym pragnieniem będzie wychowanie młodego pokolenia w łączności z Chrystusem i Kościołem. Tylko w ten sposób dochowacie [wzoru, dochowacie] wierności waszemu powołaniu rodzicielskiemu i potrzebom duchowym waszych dzieci."

Posłannictwo wychowawcze rodziców

Nową i specjalną pomoc w posłannictwie wychowawczym rodziców chrześcijańskich, wypływającym z uczestnictwa w dziele stwórczym Boga, znajdują oni w sakramencie małżeństwa, który ich konsekruje do prawdziwie chrześcijańskiego wychowania dzieci, to znaczy powołuje ich do uczestnictwa we władzy i miłości samego Boga Ojca i Chrystusa Pasterza, a także w macierzyńskiej miłości Kościoła, wzbogaca ich mądrość, rady, męstwa i wszystkimi innymi darami Ducha Świętego, po to, ażeby pomogli dzieciom w ich ludzkim i chrześcijańskim wzrastaniu.

Poprzez sakrament małżeństwa zadanie wychowawcze rodziców nabiera godności i charakteru powołania, stając się prawdziwą i w ścisłym sensie "posługą" Kościoła w dziele budowania jego członków. Doniosłość i zaszczytność wychowawczej posługi rodziców chrześcijańskich jest tak wielka, że św. Tomasz nie waha się zestawiać jej z posługą kapłańską: "Niektórzy krzewią i podtrzymują życie duchowe wyłącznie poprzez posługę duchowną. To odnosi się do sakramentu kapłaństwa; inni czynią to zarówno w stosunku do życia fizycznego, jak i duchowego, co ma miejsce w przypadku sakramentu małżeństwa, w którym mężczyzna z kobietą łączą się, ażeby wydać na świat potomstwo i wychować je na chwałę Bożą."

Żywa i czynna świadomość posłannictwa otrzymanego wraz z sakramentem małżeństwa pomoże rodzicom chrześcijańskim poświęcić się dziełu wychowania dzieci z wielką pogodą ducha i ufnością, a zarazem z poczuciem odpowiedzialności wobec Boga, który ich powołuje i posyła, ażeby budowali Kościół w dzieciach. W ten sposób rodzina ochrzczonych, zgromadzona razem przez Słowo i Sakrament jako Kościół domowy, staje się tak jak wielki Kościół, nauczycielem i matką.

Drodzy rodzice. Bóg obdarzył was szczególnym powołaniem. By zachować życie ludzkie na ziemi, powołał do istnienia społeczność rodzinną. To wy jesteście pierwszymi stróżami i opiekunami życia jeszcze nie narodzonego, ale już poczętego. Przyjmujcie dar życia jako największą łaskę Boga, jako Jego błogosławieństwo dla rodziny, dla narodu i Kościoła. Tu, z tego miejsca, wołam do wszystkich ojców i matek mojej Ojczyzny i całego świata, do wszystkich ludzi bez wyjątku: każdy człowiek poczęty w łonie matki ma prawo do życia! Jeszcze raz powtarzam to, co wielokrotnie już mówiłem: "życie ludzkie jest święte. Nikt w żadnej sytuacji, nie może rościć sobie prawa do bezpośredniego zniszczenia niewinnej istoty ludzkiej. Bóg jest absolutnym Panem życia człowieka, ukształtowanego na Jego obraz i podobieństwo (por. Rdz 1, 26-28). Życie ludzkie ma zatem charakter święty i nienaruszalny, w którym odzwierciedla się nienaruszalność samego Stwórcy" (por.Ewangelium vitae,53). Bóg chroni życie zdecydowanym zakazem wypowiedzianym na Synaju "Nie będziesz zabijał" (Wj 20, 13). Dochowajcie wierności temu przykazaniu. Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia powiedział: "Pragniemy być narodem żywych, a nie umarłych".

Zakończenie

Rodzina, jako Kościół domowy, jest środowiskiem uobecniania się Kościoła i powołana została do budowania Królestwa Bożego w dziejach ludzkości poprzez udział w życiu i posłudze Kościoła. Miłość i służba życiu stanowią istotę jej zbawczego posłannictwa. Odkrywcze i wierne wypełnianie zadań w Kościele domowym winno dokonywać się razem, we wspólnocie małżeńskiej i rodzinnej. Z tego względu rodzinę uważać należy za wspólnotę ewangelizowaną i ewangelizującą, która przyjmuje i głosi słowo Boże. Jest ona środowiskiem, w które przenosi się Ewangelię, z której się rozkrzewia. Rodzina chrześcijańska będąc wspólnotą w dialogu z Bogiem, jest wezwana do uświęcania siebie, wspólnoty kościelnej i społeczeństwa. Czyni to przez uczestnictwo w Eucharystii, sakramencie pokuty, przez uczestnictwo w Eucharystii, sakramencie pokuty, przez codzienne akty miłości, wspólne dźwiganie trosk i krzyży oraz poprzez modlitwę rodzinną. Sakrament małżeństwa, będąc pierwotnym i właściwym środkiem uświęcania małżeństwa i rodziny, inicjuje i inspiruje akty kultu: uwielbienia Boga, dziękczynienia i prośby. Szczególne miejsce w życiu rodzinnym zajmuje niedzielna i świąteczna Eucharystia, która jest najgłębszym źródłem miłości małżeńskiej i komunii osób w rodzinie. W Chrystusie małżonkowie i rodzice nie żyją tylko dla siebie, ale dla Tego, który za nas umarł i zmartwychwstał, a który utożsamia się z drugim człowiekiem, szczególnie biednym, chorym, samotnym. Realizacja przykazania miłości dokonywać się winna najpierw wobec najbliższych, a potem w odniesieniu do innych małżeństw i rodzin tworzących środowisko parafialne. Rodzina jako Kościół domowy przez swój sakramentalny charakter przygotowuje na wieczyste gody Baranka, gromadząc zaproszonych i wezwanych przyjaciół Zmartwychwstałego.

BIBLIOGRAFIA