Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Żydzi w Ożarowie (rys historyczny)

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1981 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Ożarów, leży w województwie świętokrzyskim. jest to miejscowość stara, otrzymała bowiem prawa miejskie w 1569 roku od Zygmunta Augusta, ale omijały ją wielkie wydarzenia historyczne.

Jedynie dwie postacie, znane z kart historii, miały związek z Ożarowem. pierwszą był hetman Piotr Ożarowski - który jako zdrajca został stracony w powstaniu kościuszkowskim, prawdopodobnie stąd pochodził. Niektórzy historycy poddają to w wątpliwość, twierdząc, że wywodził się z linii podwarszawskiej. Bowiem, ten bogaty ród założycieli Ożarowa, miał też pod Warszawą swoje dobra. Drugą postacią był Józef Piłsudski, który 25 czerwca 1915 roku przechodził ze swoją I Brygadą Legionów przez Ożarów, o czym pisał w swych wspomnieniach (Pisma Zbiorowe tom VIII).

W tej pracy chciałam prześledzić losy Żydów w Ożarowie, którzy przez kilka wieków stanowili 2/3 jego mieszkańców, w wiec znaczną większość.

Żydzi na ziemiach polskich pojawili się w X wieku, a większe ich grupy zaczęły napływać od połowy XII wieku uchodząc przed prześladowaniami w Europie Zachodniej. Przybywający do Polski Żydzi zajmowali się handlem, pożyczaniem pieniędzy na procent, a także rzemiosłem.

Kiedy przybyli do Ożarowa - nie wiadomo. Pierwsza wzmianka o ludności żydowskiej mieszkającej w tej miejscowości pochodzi z 1616 roku. Z 1662 roku są informacje o 302 mieszkańcach miasta, w tym 57 Żydach. wtedy też założono cmentarz żydowski - kirkut. Według spisu z 1787 roku w Ożarowie było 1005 Żydów i 424 katolików więc w przeciągu 125 lat liczba ludności żydowskiej wzrosła z 18,8% do 70,3% ogółu mieszkańców. Prawdopodobnie Żydów przyciągało do Ożarowa dogodne położenia miasteczka na skrzyżowaniu sześciu dróg bitych i czterech gościńców. Już wtedy istniała tutaj gmina żydowska - kahał i synagoga.
W XVII i XVIII wieku ludność żydowska cieszyła się dużym zaufaniem w sprawach pieniężnych. W pobliskich miasteczkach w tym samym okresie relacje liczbowe między ludnością polska a żydowska są odwrotne, np.: w Ostrowcu Świętokrzyskim bo 34,3%, w Ćmielowie - 3,7 a w Denkowie - 2,4% ludności żydowskiej.

W 1860 roku Żydzi stanowią 67% z liczby 1734 mieszkańców Ożarowa. To oni przyczynili się do rozwoju miasta, w którym zarządzała mniejszość polska. W tym czasie miejscowość ta, ma prawo do sześciu jarmarków rocznie. Żydzi nie tylko mieli wpływ na rozwój gospodarczy Ożarowa, ale także istnieją ślady ich udziału w walkach z zaborcą. Otóż w okresie powstania styczniowego za namowa cadyka Lipska, syna Jekiela Pessacha. Primera mieszkającego w Ostrowcu, żydowscy krawcy z Ożarowa szyli mundury dla powstańców.

W 1869 roku Ożarów traci prawa miejskie lecz fakt ten nie wpływa na zmianę liczby ludności żydowskiej w osadzie. W 1921 roku w Ożarowie jest 3456 mieszkańców w tym 65,3% wyznania mojżeszowego. Spis sporządzony 10 lat później wykazał, iż Żydzi stanowili 63,8% ogółu mieszkańców (2817 Żydów i 1593 Polaków), stan ten utrzymywał się do II wojny.

W latach trzydziestych XX wieku Żydzi trudnili się handlem i rzemiosłem, zajmowali centrum Ożarowa. Polacy byli od nich gospodarczo uzależnieni, obsługiwali ludność żydowską dostarczając jej furmanek dla przewozu mleka i innych towarów. Mimo przewagi ekonomicznej, ludność żydowska miała jedynie 13 radnych na ogólną liczbę 30 w radzie gromadzkiej. W radzie gminnej nie miała w ogóle przedstawicieli. Żydzi byli zróżnicowani politycznie i pod względem zamożności. Dzielili się na ortodoksów, umiarkowanych syjonistów i komunistów (ci ostatni nie występowali jawnie, jedynie czasami przypominali o swym istnieniu, np.: rozrzucając ulotki).
Największy wpływ na gminę żydowską mieli syjoniści. Do warstwy biednej, zajmującej się handlem domokrążnym należało 43% ludności żydowskiej, a jedynie 7% to byli ludzie zamożni.

Obydwie grupy: ludność polska i żydowska były w ścisłej zależności gospodarczej.
Przed II wojną Żydzi byli pracodawcami dla Polaków a jednocześnie konsumentami produktów dostarczanych przez ludność polską. Jednak więzy ekonomiczne nie zostały wzmocnione na gruncie towarzyskim. Mieszkańcy Ożarowa pochodzenia polskiego, już w latach dwudziestych próbowali uniezależnić się gospodarczo od Żydów organizując swój handel i rzemiosło.
Powzięta próba założenia Spółdzielni Spożywców była udana, wkrótce placówka stała się samodzielna.

W latach 1934-1935 w miasteczku ujawnił się ruch antysemicki. Przejawiał się w głoszeniu haseł, nie zdobył jednak poparcia i szybko zanikł, sami Żydzi bagatelizowali jego próby. Obydwie nacje zbyt silnie były od siebie uzależnione, musiały utrzymywać kontakty gospodarcze ze sobą, a to wykluczało jakiekolwiek konflikty.

Gehenna Żydów w Polsce rozpoczyna się wraz z wkroczeniem wojsk hitlerowskich.
Dnia 27 marca 1941 roku przybył do powiatu opatowskiego transport 1000 Żydów wiedeńskich, część z nich skierowano do Ożarowa. Byli to ludzie starsi pochodzenia inteligenckiego i mieszczańskiego. utrzymywali się z zamiany przywiezionych rzeczy, zwłaszcza odzieży na żywość. Rok później Żydzi z Ożarowa i okolic otrzymali od niemieckich władz okupacyjnych zakaz opuszczania terenu osady. Powstała wówczas policja żydowska, która pod okiem okupanta pilnowała porządku i przygotowywała Żydów do wywozu na roboty i do obozów koncentracyjnych. 10 października 1942 roku miasteczko otoczyli Niemcy, powyciągano Żydów z domów i zebrano na rynku. Słabszych ładowano do ciężarówek i na furmanki lub mordowano. Silniejszych uformowano w dwie kolumny i poprowadzono na stację kolejową do Jasic, skąd wysłano ich do obozów zagłady. W jeden dzień Ożarów stracił prawie 70% swoich mieszkańców.

Co pozostało po żydowskich mieszkańcach Ożarowa, którzy przecież w historii tej miejscowości stanowili znaczną większość? Niewiele. Synagoga zrujnowana w czasie wojny, później już w innym kształcie architektonicznym pełniła wiele lat funkcje kina, a dzisiaj znajduje się tam sklep. Na obrzeżach miast leży dawny cmentarz żydowski. Dzięki Projektowi Odnowy Cmentarzy Żydowskich w Polsce (PJCRP) kirkut został odrestaurowany, uroczysta ceremonia otwarcia odbyła się 15 października 2001 roku. Symbolika zachowanych nagrobków nie różni się od występujących na innych cmentarzach. Na macewach męskich widnieją dłonie w geście błogosławieństwa, ramiona trzymające dzban z lejącą się wodą. księgi, lew. Charakterystycznymi elementami nagrobków kobiecych są świece w świeczniku lub lichtarzu, złamane drzewo, skarbonka z dłonią wrzucającą doń monetę.

Ten cmentarz jest jedynym materialnym śladem obecności Żydów w Ożarowie od XVII wieku do tragicznego dnia zagłady 1942 roku i najstarszym zabytkiem miasteczka. Dlatego należy o nim pamiętać.

Literatura:
1. Guldon Z., Krzystanek K., Żydzi w lewobrzeżnej części województwa sandomierskiego w XVI-XVIII wieku, "Studia Kieleckie"1987, nr 1
2. Markowski B,. Społeczne zróżnicowanie ludności żydowskiej w województwie kieleckim w latach 1918-1939, (w:)Miasteczka polskie w XIX i XX wieku. Z dziejów formowania się społeczności, pod red. R. Kołodziejczyka, Kielce 1992
3. Meducka M., Kultura Żydów województwa kieleckiego (1918-1939), Kielce 1993
4. Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992
5. Tomaszewski J., Zarys dziejów Żydów w Polsce 1918-1939, Warszawa 1990

Anna Madej-Liponoga

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie