Osada Latowicz nad Świdrem, bardzo dawna, niegdyś miasto znaczne, ludne, starostwo niegrodowe, było osobistym dobrem książąt mazowieckich. Ta prastara, obronna osada mazowiecka, położona w prawobrzeżnej części Ziemi Czerskiej, wzmiankowana była od 1238r. - kiedy to znajdowała się w posiadaniu rodu Powałów - Sasina, następnie biskupa płockiego Giedona i Klemensa. W 1300r. od książąt mazowieckich wieś Latowicz w dożywocie otrzymał Jan z Piekar herbu Półkozic, sędzia Ziemi Czerskiej. Następnie w 1313r. osada była w posiadaniu Krystyna wojewody mazowieckiego. Później znów powróciła w ręce książąt mazowieckich, rezydujących na zamku w Czersku. W 1420r.[20.VII] książę Janusz I Starszy nadał osadzie prawa miejskie Chełmińskie. Potwierdził je i rozszerzył w 1423r.[17.VII]. W XVI wieku Latowicz należał do dóbr królowej Bony, która wzniosła tu, na miejscu dawnej rezydencji książęcej, obronny dwór myśliwski i często przyjeżdżała wraz z całą swoją świtą na lato. Miasto było później w posiadaniu Anny Jagiellonki, a od 1609r. - Konstancji żony Zygmunta III. Obdarzane licznymi swobodami i przywilejami (otrzymało ich łącznie 18) rozwijało się. W 1564r. istniało tu 265 domów miejskich (murowanych) oraz 102 rzemieślników opłacających podatki, między którymi było: 36 piwowarów, l miecznik, 11 kuśnierzy 8 krawców, 8 prasołów, 16 szewców, l kołodziej, 8 kowali, 3 cieśli, 2 kramarzy, 2 rymarzy, l ślusarz, l siodlarz i 3 czapników. Miasto posiadało 64 włóki ziemi (1154,5 ha), brukowane ulice i liczyło około 1500 mieszkańców. Niszczyły Latowicz wojny szwedzkie, wyzysk i prywata rządzących nim burmistrzów oraz rządy zaborców. Wielu Latowiczan brało udział w powstaniach narodowych, dając tym wyraz swego patriotyzmu. Podczas powstania listopadowego kilku z nich przyłączyło się do oddziałów gen. J.Skrzyneckiego, które 4 kwietnia 1831r. przemaszerowały przez miasto, a następnie 10.IV. stoczyły zwycięską bitwę pod Iganiami. Podczas powstania styczniowego 70-ciu Latowiczan walczyło w oddziałach ks. Brzóski z którym współpracował proboszcz parafii Latowicz ks. Antoni Stępowski. Oddziałem 30 powstańców z Latowicza, uzbrojonych w sztucery i pistolety, działających w lasach stoczkowskich i seroczyńskich, dowodził por. Paweł Ługowski - mieszczanin z Latowicza. Latowiczanie walczyli także w oddziale Marcina Borelowskiego. W 1869r. za udział w powstaniach narodowych Latowicz utracił prawa miejskie.
Początki dziejów parafii sięgają odległych wieków średniowiecza, przeto dokument erekcyjny nie zachował się. Chociaż ks. prof. J.Nowacki wskazuje śmiało, że w XI wieku została erygowana parafia, jej założenie wobec braku dokumentów odnieść należy raczej do XIII/XIV wieku. Pierwotny drewniany kościół parafialny wzniesiony został pod wezwaniem Św. Wawrzyńca. Staraniem księżnej mazowieckiej Anny Konradowej, około 1400 roku wybudowany został kościół drewniany, z murowanym chórem i czterema kaplicami pod wezwaniem Św. Trójcy i Św. Walentego. Kolejny drewniany wzniesiony został w 1522r. z fundacji Anny Radziwiłłówny, księżnej mazowieckiej - pod wezwaniem Św. Anny. Spłonął on w 1613r. podczas wielkiego pożaru miasteczka, a o budowę nowego zatroszczył się ks. Stanisław Falęcki, wznosząc w latach 1613-1629 nową drewnianą świątynię z bloków sosnowych. W latach 1733-1737 kolejny drewniany kościół parafialny ufundował książę Adam Czartoryski, generał ziem podolskich i starosta latowicki, a w1777r. konsekrował go biskup Kacper Cieciszowski (świątynia ta została rozebrana w 1918r.). Prócz tej nowej świątyni miały tu istnieć jeszcze w XVII wieku trzy inne: kościół Św. Ducha, kościół Św. Wawrzyńca i przyszpitalny kościółek Św. Ducha. Obecny murowany kościół w stylu neogotyckim wg. architekta J.P.Dziekońskiego został zbudowany w latach 1899-1911 staraniem ks. proboszcza Piotra Godlewskiego i ks. proboszcza Józefa Rauby z ofiar miejscowych parafian, a 23.VI.1920r. konsekrował go Kardynał Aleksander Kakowski. W kościele jest zabytkowy obraz Matki Bożej Łaskawej (być może z 1600r.), sprowadzony do Latowicza około 1725r. Obecnie są trzy dzwony: Maria, Walenty i Stanisław Kostka, wykonane w latach 1954-1955, poświęcone, niekonsekrowane. Obecnie są dwa cmentarze: Stary i nowy z 1888r., powiększony w 1950r. Plebania murowana, zbudowana w latach 1940-1942 przez Ks. Kanonika R.Borkowskiego i Ks. J.Kożuchowskiego.
(Wstęp do Kroniki Parafialnej)
Zygmunt Tomasz Gajowniczek |
