To, co jeszcze do niedawna uważane było za zachowanie nieznośnego, krnąbrnego lub źle wychowanego nastolatka, już dziś możemy określić jednostką chorobową - ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespołem nadpobudliwości psychoruchowej.
Jak go rozpoznać i jak nie mylić go ze zwykłymi wybrykami nastolatka? Jeżeli objawy chorobowe są nasilone i powtarzają się bez względu na okoliczności należy zainteresować się tym problemem bliżej.
Proszę zwrócić uwagę, czy dziecko:
a) charakteryzuje się poczuciem zaburzenia uwagi - czy ma problemy z zabraniem się do pracy, czy odciąga ten moment w nieskończoność, mimo naszych próśb, czy późnej pory,
b) nie posiada poczucia czasu - nie potrafi przewidzieć, ile zajmie mu wykonanie czynności, lub ile trwała wykonana praca,
c) ciągle bezwiednie wierci się, rysuje, stuka palcami, obraca w rękach jakieś drobne przedmioty,
d) charakteryzuje się niestałością w wykonywanej pracy, ciągle ją przerywa, nie kończy zaczętej czynności,
e) jest impulsywne, przerywa wypowiedzi innych, by się wtrącić,
f) jest dokuczliwy wobec rówieśników, czasem nieuzasadnienie agresywny i wulgarny.
Jeżeli nawet przyjmujemy, że w 70% przypadków młodzi ludzie wychodzą z tego zaburzenia, nie możemy zapominać, że nieleczony ADHD może prowadzić do ciężkich zaburzeń zachowań, konfliktów z otoczeniem, a często głębokich depresji. Dorosłym ludziom z tym zespołem jest jeszcze trudniej. Jeżeli nikt nie przyjdzie im z pomocą, to sześciokrotnie wzrasta ryzyko, że popełnią przestępstwo zagrożone karą więzienia.
Za te zaburzenia odpowiedzialne są:
- dopamina, która selekcjonuje, przetwarza informacje oraz pomaga się skupić na bodźcu,
- noradrenalina, która odpowiada za kontrolowanie naszych zachowań, pobudza lub hamuje nasz organizm oraz ocenia zagrożenie.
Zaburzenie działania tych neuroprzekaźników powoduje, że młody człowiek jest nadpobudliwy i na niczym nie potrafi się skupić. Nie zaniedbujmy tego, bo dojrzewanie kory czołowej trwa do 30 roku życia.
Jak pracować z nastolatkiem z zespołem ADHD, który oprócz objawów dysfunkcji może mieć objawy towarzyszące, typowe dla wieku, jak niska samoocena, skłonność do depresji, czy nawet myśli samobójcze.
Na pewno należy się zdystansować do zachowań nastolatka, który czasami rani otoczenie, ale musimy pamiętać, że robi to niezamierzenie. Z drugiej strony nie dajmy się zastraszać, szantażować. To rodzice ustalają relacje i rozliczają młodego człowieka. Musimy ustalić stały kontrakt w relacjach pomiędzy nami a dzieckiem i konsekwentnie go przestrzegać. Czasami należy wspomóc się odpowiednimi lekami, ale bardzo ostrożnie, bo w młodym wieku mogą wywołać nieodwracalne zmiany.
Trudne zadanie ma także szkoła w edukacji takiego młodego człowieka. Tylko duża dawka cierpliwości i zrozumienia, a także współpraca z rodzicami i poradnią psychologiczno-pedagogiczną przynosi zamierzone efekty. Nauczanie indywidualne nie jest najlepszym rozwiązaniem, a czasem nawet niemożliwym.
W końcu nie zapominajmy, że nadpobudliwość psychoruchowa była dolegliwością wielu znakomitych postaci ze świata kultury i nauki. Cierpieli na nią Albert Einstein, Tomasz Edison, Pablo Picasso, Ernest Hemingway czy Walt Disney. Może wśród naszych ruchliwych pociech ukrywa się jakiś wielki talent?
mgr Magdalena Zakrzewska
Zespół Szkół Zawodowych
im. Kazimierza Pułaskiego w Gorlicach |
