Autor: mgr Marzena Lemańska
Program autorski dotyczący edukacji ekologicznej na lekacjach przysposobienia obronnego w klasach pierwszych liceum profilowanego i technikum.
1. WPROWADZENIE DO PROGRAMU
Niniejszy program opracowano na Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników oraz programu nauczania przysposobienia obronnego dla szkół ponadgimnazjalnych, dopuszczonego do użytku szkolnego przez MEN i S, numer w zestawie DKW-4014-2/01 w powiązaniu z treściami nauczania zawartymi w ścieżce edukacyjnej ekologicznej dla szkół ponadgimnazjalnych.
Przeznaczony jest do realizacji treści programowych przysposobienia obronnego i edukacji ekologicznej w klasie pierwszej liceum profilowanego i technikum na poziomie podstawowym w ciągu 6 godzin lekcyjnych.
Innowacją tego programu jest rozwinięcie tematyki ekologicznej do 6 godzin lekcyjnych, realizowanych podczas zajęć przysposobienia obronnego oraz sposób podsumowania powiązany z realizacją ścieżki edukacyjnej ekologicznej poprzez zorganizowanie obchodów "Dni Ziemi" oraz realizację projektu multimedialnego we współpracy z nauczycielami technologii informacyjnej. Zwiększenie liczby zajęć poświęconych tematyce ekologicznej do 6 godzin związane jest z wykorzystaniem na ten cel 3 godzin przeznaczonych w programie nauczania do dyspozycji nauczyciela.
Przy opracowywaniu treści nauczania szczególny nacisk położony został na zagadnienia dotyczące działań w obliczu zagrożeń naturalnych i związanych z degradacją środowiska naturalnego. Autorka tego programu dostrzega konieczność rozszerzenia i usystematyzowania wiedzy na temat ekologii i przygotowania w ten sposób uczniów do propagowania edukacji ekologicznej i życia w aktualnym świecie.
2. CELE EDUKACYJNE
- wspieranie uczniów w pogłębianiu wiedzy i doskonaleniu umiejętności z zakresu edukacji ekologicznej
- przyjmowanie postawy odpowiedzialności za obecny i przyszły stań środowiska naturalnego
- uwrażliwianie na problematykę zagrożeń środowiska oraz propagowanie jego ochrony
- dostrzeganie zagrożeń we współczesnej cywilizacji wynikających z nieracjonalnego korzystanie z zasobów naturalnych
- postrzeganie zagadnień ekologicznych w perspektywie globalnej
- uświadomienie różnorodności sposobów negatywnego i pozytywnego oddziaływania ludzi na środowisko
- kształtowanie umiejętności praktycznego poznawania środowiska
3. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA
Uczniowie powinni znać:
- korzyści i straty wynikających z eksploatacji środowiska naturalnego
- potencjalne zagrożenia naturalne i zagrożenia związane z działalnością człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń regionalnych
- najważniejsze instytucje zajmujące się ochroną środowiska
- zalety i niebezpieczeństwa wynikające z eksploatacji zasobów przyrody
- zachowania antyekologiczne
Uczniowie powinni rozumieć:
- konieczność międzynarodowej współpracy jako warunku działań na rzecz ochrony środowiska
- potrzebę działania na rzecz lokalnego środowiska
- szkodliwy wpływ zagrożeń naturalnych i związanych z działalnością człowieka na zdrowie i życie jednostki
- konieczność korzystania z odnawialnych źródeł energii
- konieczność podejmowania działań na rzecz środowiska i podejmowania racjonalnych działań służących poprawie stanu środowiska
Uczniowie powinni umieć:
- korzystać z różnych źródeł informacji (oprogramowania komputera, Internetu, literatury popularnonaukowej, mediów)
- zachować się na wypadek zagrożeń naturalnych lub związanych z działalnością człowieka
- przekazywać podstawową wiedzę ekologiczną na temat lokalnego środowiska – wykonać projekt "Środowisko w naszym mieście"
- pracować samodzielnie i w zespole
- integrować elementy wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin życia
Uczniowie powinni wykazywać:
- wrażliwość na wartość środowiska jako dobra wspólnego
- poczucia współodpowiedzialności za stan środowiska naturalnego
- wrażliwości na problemy ekologiczne, zwłaszcza swojego regionu
- potrzebę dalszego pogłębiania wiedzy i doskonalenia swojej osobowości
4. TREŚCI KSZTAŁCENIA
Zakres tematyczny obejmuje 6 zagadnień dotyczących tematyki ekologicznej. Program zakłada, że uczniowie zdobyli już częściowo wiedzę na temat ekologii w gimnazjum i na innych przedmiotach, dlatego stanowi pogłębianie tematyki ekologicznej i poszerzenie jej o zagadnienia mieszczące się w ścieżce edukacyjnej ekologicznej.
Końcowym krokiem jest opracowanie projektu multimedialnego na temat środowiska w naszym mieście. Autorka programu wychodzi z założenia, że uczniowie posiadając poszerzoną i usystematyzowaną wiedzę mogą szerzyć zachowania proekologiczne, edukować innych o konieczności dbałości o stan środowiska naturalnego.
5. TEAMATKA ZAJĘĆ
- Współczesne zagrożenia naturalne
- Wpływ działalności człowieka na środowisko naturalne
- Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody
- Konsekwencje zdrowotne skażenia środowiska
- Regionalne zagrożenia ekologiczne
- Bezpieczeństwo człowieka a katastrofy ekologiczne
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA
- burza mózgów
- mapa pamięci
- drzewko decyzyjne
- gry edukacyjne
- metoda projektów
- Internet
7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE
- mapy
- książki
- zdjęcia
- broszury, informatory
- prasa
- komputer
- materiały z Internetu
8. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
W wyniku realizacji programu uczeń:
- zna podstawowe zagrożenia naturalne
- wie, jaka działalność człowieka doprowadziła do degradacji środowiska
- sprawnie posługuje się pojęciami z zakresu ekologii
- oceni zmiany klimatyczne na świecie wywołane eksploatacją środowiska naturalnego
- zna zasady zachowania się w wypadku klęsk żywiołowych i katastrof ekologicznych
- udowodni, że przyczyną zagrożeń nadzwyczajnych może być lekkomyślność człowieka
- potrafi wskazać zagrożenia środowiska wiejskiego i miejskiego i objaśni ich przyczynę
- potrafi wskazać sposoby dbałości o stan środowiska realizowane w domu, w szkole, na wycieczce itd.
- wskaże przedsięwzięcia władz lokalnych, mające na celu poprawę stanu środowiska
- udowodni, że technicyzacja życia może stanowić zagrożenie dla środowiska
- potrafi nazwać instytucje działające na rzecz ochrony środowiska
- wskaże korzyści dla człowieka wynikające z eksploatacji przyrody
- określi zagrożenia wynikające z nieracjonalnego korzystania z zasobów przyrody
- wie, jakie konsekwencje zdrowotne wynikają z degradacji środowiska
- oceni niebezpieczeństwo zagrożenia różnym promieniowaniem w Polsce i na świecie
9. METODY OSIĄGANIA CELÓW
- projekt na temat stanu środowiska w mieście
- udział w obchodach Dni Ziemi i w sprzątaniu świata
- wyniki konkursu ekologicznego
- wystawa plakatów o tematyce ekologicznej
- zorganizowanie kącika ekologicznego w szkole
- ocena cyfrowa
10.EWALUACJA
Przez cały okres realizacji programu prowadzone będzie monitorowanie i ocenianie wysiłków ucznia, stopnia opanowania wiedzy i umiejętności posługiwania się nią w praktyce. Doceniane będzie dodatkowo wykonywane zadania, np. plakat lub udział w konkursie.
Skuteczność programu będzie sprawdzana po realizacji wszystkich tematów. Metody ewaluacji: ankieta ewaluacyjna, metoda zadań niedokończonych, obserwacja zachowań uczniów.
11.UWAGI KOŃCOWE
Edukacja ekologiczna jest niezwykle ważnym elementem wiedzy ogólnej każdego człowieka. Staje się ona koniecznością wobec narastającej degradacji środowiska przyrodniczego przez człowieka. Podnoszenie świadomości ekologicznej najlepiej rozpocząć od najmłodszych dzieci i kontynuować na wszystkich szczeblach kształcenia. Takie postępowanie w przyszłości zaowocuje przyjmowaniem postaw proekologicznych przez dorosłych.
Realizacja przedstawionego programu ma szerokie walory dydaktyczno-wychowawcze dzięki postawionym celom. Za celowe autorka uznała nieznaczne poszerzenie tematyki ekologiczne uważając, że tematyka ta jest bardzo ważna ze względu na dobro ogółu. Poza tym zagadnienia dbałości o stan środowiska powinny być wzbogacane z uwagi na katastrofalny stan natury.
Program rozbudza i rozwija zainteresowania uczniów oraz stanowi ciekawe uzupełnienie lekcji. Jest formą pracy zarówno z uczniem zdolnym, jak i mającym trudności w nauce. Wpływa więc na podniesienie jakości pracy szkoły.
12. PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ
Temat: Odnawialne i nieodnawialne źródła energii
Cele edukacyjne
Uczeń:
- wymienia odnawialne i nieodnawialne źródła energii
- wykazuje korzyści i zagrożenia dla środowiska wynikające z wykorzystania energii konwencjonalnej i odnawialne
- charakteryzuje stan faktyczny zużycia surowców naturalnych
- wskazuje przykłady zastosowania energii odnawialnej w Polsce
- tworzy mapę mentalną ukazującą korzyści i zagrożenia stosowania energii odnawialnej
Metoda: mapa mentalna (mapa myśli), analiza Rocznika statystycznego
Środki dydaktyczne: teksty źródłowe zawierające informacje dotyczące odnawialnych źródeł energii, Rocznik statystyczny, instrukcja tworzenia mapy mentalnej, duże arkusze papieru, pisaki
Czas: 45 minut
Przebieg zajęć:
- Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele zajęć. Uczniowie dokonują podziału źródeł energii na konwencjonalne i odnawialne, podają przykłady ich wykorzystania w gospodarce.
- Na podstawie danych z Rocznika statystycznego charakteryzują stan zasobów naturalnych na świecie (ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny).
- Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły. Omawia zasadę tworzenia mapy mentalnej (załącznik nr 1).
- Uczniowie otrzymują teksty źródłowe z informacjami dotyczącymi odnawialnych źródeł energii.
- Zespoły korzystając z instrukcji, opracowują mapy mentalne, ukazujące korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania odnawialnych źródeł energii.
- Prezenterzy przedstawiają efekty pracy poszczególnych zespołów.
- Następnie uczniowie porównują propozycję korzyści i strat, wnioskując o celowości stosowania niekonwencjonalnych źródeł energii.
- Na koniec zajęć nauczyciel poleca uczniom wyszukanie w Internecie informacji o stosowaniu energii odnawialnej w Polsce. Źródłem tych informacji może być strona; www.info.eko.pl; strona: www.elektrownie-wiatrowe.org.pl
Przykład mapy mentalnej |
