Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Asertywność sposobem na życie

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 10336 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Celem tej pracy jest wyjaśnienie pojęcia asertywności oraz przedstawienie jej rodzajów; zwrócenie uwagi na rolę szkoły w kształtowaniu postaw asertywnych u dzieci i młodzieży.
Wstęp.

     Jednym z wielu problemów, z którymi przychodzi się nam borykać w życiu, jest konieczność poprzestawania na tym, co otrzymujemy, jeśli sami nie potrafimy żądać tego, na czym nam rzeczywiście zależy. U podłoża tego problemu leży cecha określana mianem niskiej samooceny, która może zburzyć wszelkie dążenia do osiągnięcia stanu określanego jako szczęście osobiste.
     Trudność ta jest odczuwalna w wielu kręgach kulturowych, w których kolejne pokolenia uczą się powściągliwości w okazywaniu emocji, pokory w przyjmowaniu kolejnych razów od świata, przedkładania cudzych interesów nad swoje oraz wiary, że trzeba ustępować starszym, ponieważ oni wiedzą najlepiej. Takie cechy mają oczywiście swoją wartość, ale coraz rzadziej można spotkać oddanych wyznawców tych zasad. Nie pomogły one w żaden sposób mniej przebojowym czy nieśmiałym członkom naszych społeczeństw, nie mówiąc już o ludziach biednych, słabych czy pozbawionych jakichkolwiek przywilejów.
     Osoby o niskiej samoocenie stają się, więc cichymi ofiarami systemu społecznego. Chcąc zmienić istniejące stereotypy w społeczeństwie, musimy zmienić swoje zachowanie. Zachowanie asertywne winno stać się naszym sposobem na życie.

1. Co to jest asertywność?
     Istnieje wiele definicji asertywności. Historycznie rzecz ujmując, powstająca w latach siedemdziesiątych określenia asertywności akcentowały bądź to spontaniczną ekspresję emocjonalną, bądź to skuteczność zachowania.
     Wśród definicji pierwszego rodzaju mieści się na przykład taka: "Zachowanie asertywne to właściwa ekspresja jakichkolwiek uczuć innych niż lęk wobec innych osób" -sformułował ją Wolpe (1969). Podobnie Fensterheim (1972) określił asertywność jako " akt wypowiadania się i wyrażania tego, kim jestem, co myślę i co czuję". Definicję, która podobnie jak dwie powyższe akcentuje kwestię eksprsesji u siebie, znajdujemy również u Rimma i Mastersa (1974). Przez asertywność rozumieją oni interpersonalne zachowanie, w którym następuje bezpośrednie wyrażanie myśli , uczuć w społeczeństwie akceptowany sposób.
     Określenia drugiej grupy akcentują skuteczność zachowania. I tak, asertywność definiuje się jako "otwarte, spokojne, pewne wyrażenie preferencji w słowach lub w działaniu w sposób, który powoduje , że inni biorą je pod uwagę" (MacDonald- cyt. za Gambrill 1977).
     Asertywność traktowano więc jako zespół umiejętności psychospołecznych, odnoszących się do efektywnego funkcjonowania społecznego (Borstein, Bellack, Hersen 1977).
     Integrując te dwa historyczne podejścia, można przyjąć , że asertywność to taki rodzaj umiejętności, które umożliwiają osobie działanie zgodne z własnym interesem, obronę własnych praw- bez nieuzasadnionego lęku- oraz wyrażanie własnych przekonań, uczuć i myśli w sposób szczery, otwarty i bezpośredni , a jednocześnie akceptowany społecznie, bez naruszania praw innych osób.
     Król-Fijewska (1991) podaje , że " zachowanie asertywne to zespól zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innej osoby.
     Reprezentując podejście behawioralne Rich Schroeder (1976) piszą , że asertywne zachowanie "to umiejętność poszukiwania, osiągania i powiększania wzmocnień w sytuacjach interpersonalnych – poprzez ekspresję emocji potrzeb – albo jej brak, kiedy taka ekspresja grozi utratą wzmocnień czy karą.
     Według Lazarusa (1973) asertywność obejmuje umiejętność wyrażania sprzeciwu w relacjach interpersonalnych, powiedzenia "nie" w sytuacjach nieuzasadnionych żądań; zdolność wyrażania pozytywnych i negatywnych uczuć; umiejętność poproszenia innych o przysługę lub pomoc; umiejętność inicjowania, podtrzymywania oraz ograniczania kontaktów interpersonalnych.
     Arrindell przyjmuje szerokie rozumienie asertywności , twierdząc, że odnosi się ona do wszystkich tych reakcji w relacjach interpersonalnych, poprzez które jednostki dążą do potwierdzenia siebie w normalny sposób. Normalny- to znaczy, że reagują bez niepokoju lub niepotrzebnej agresji.
     Również szerokie rozumienie asertywności jako wyuczonych umiejętności podaje Sęk (1988). Według niej asertywność to "zespól umiejętności o charakterze kompetencji osobistych, wyznaczających zachowania w sytuacjach interpersonalnych, których celem jest realizacja cenionych wartości osobistych i poza osobistych, rozwój i obrona pozytywnego obrazu własnej osoby i samoakceptacji".
     Według Mika (1987) zachowanie asertywne to te, w których nie pozwalamy na naruszanie własnych praw i nie pozwalamy sobą manipulować, a czynimy to w sposób akceptowany społecznie.

2. Rodzaje asertywności.
     Sposób ujawniania asertywnosci zależy od wielu czynników, głównie sytuacyjnych. W różnych sytuacjach społecznych potrzebne są nieco odmienne umiejętności, a niekiedy również wiedza o tym, jak wypada się zachować. Zachowanie asertywne może obejmować ekspresje takich uczuć, jak: gniew strach, zaangażowanie, nadzieję, radość, rozpacz, oburzenie, zakłopotanie, ale w każdym z tych wypadków uczucia są wyrażone w sposób, które nie narusza praw innych osób.
     Inne umiejętności społeczne są potrzebne,by dobrze wypaść podczas wypowiedzi na forum grupy, inne,kiedy dochodzi do konfliktu, jeszcze inne na spotkaniu towarzyskim. Można mieć kłopoty z wyrażaniem swych potrzeb w stosunku do drugiego człowieka, z którym jesteśmy w silnej więzi emocjonalnej, można mieć trudność w rozmowie ze sprzedawcą w sklepie lub urzędnikiem w sekretariacie, można nie umieć radzić sobie w kontakcie z autorytetem. Ta sama umiejętność- asertywność- jest użyteczna we wszystkich tych sytuacjach, chociaż za każdym razem przejawia się jakoś inaczej. Ponadto nieco inaczej i w odmiennych sytuacjach może przejawiać się asertywność w zależności od płci osoby. Sposób przejawiania się asertywności zależy od rodzaju relacji między osobami oraz od konkretnej sytuacji. Z tych to powodów wyróżnia się różne rodzaje asertywności.
     Glaser (1983) twierdzi, że mogą być cztery możliwe reakcje na sytuacje wymagające asertywnego zachowania. Opisuje je jako krańce dwu wymiarów. Pierwszy odnosi się do otwartości i szczerości jednostki, a więc dotyczy chęci ujawniania przez drugą osobą swych myśli, uczuć, doświadczeń i reakcji. Są ludzie mniej lub bardziej otwarci i szczerzy w tym względzie. Drugi wymiar zachowania łączy się ze względami okazywania komuś lub innym, czyli dotyczy m.in. chęci przyznawania komuś takich samych praw , jak przyznawane sobie.
     Natomiast Lazarus (1973) wyróżnił cztery rodzaje asertywnego zachowania: umiejętność mówienia nie, umiejętność poproszenia o przysługę lub wyrażenia pragnień; umiejętność wyrażania pozytywnych i negatywnych uczuć; umiejętność nawiązana, podtrzymania i zakończenia rozmowy.
     Wolpe (19690 odróżnia asertywność pozytywną- "chwaloną" i negatywną- "wrogą". Przykładem pierwszej jest na przykład wyrażenie podziękowania a drugiej wyrażenie niezadowolenia.
     Na tym podziale Gambrill (1977) oparł swą typologię zachowań asertywnych. Wyróżnił mianowicie dwa główne aspekty asertywności: po pierwsze to, czy zachowanie jest pozytywne czy negatywne. I po drugie czy zachowanie inicjowane jest przez osobę, czy jest odpowiedzią na zachowanie kogoś drugiego. Wyróżnił w ten sposób cztery główne rodzaje asertywności , z których każdy obejmuje po kilka szczegółowych kategorii:
  1. Negatywna asercja w odpowiedzi na to , jak inny podejmuje inicjatywę- -umiejętność powiedzenia "nie" wobec żądania, którego osoba nie może spełnić. Składają się na nią następujące zachowania:
    1. odmowa wobec żądań
    2. reakcja na krytykę;
  2. Negatywna asercja łącząca się z podejmowaniem inicjatywy; polegająca na przejęciu inicjatywy w celu wywołania zmiany w otoczeniu. Wchodzą tu następujące rodzaje zachowań:
    1. żądanie zmiany obraźliwego zachowania kogoś drugiego lub niesprawiedliwego traktowania;
    2. obrona przed przerywaniem wypowiedzi lub czynności;
    3. przeproszenie, kiedy jest się winnym, które wymaga przejęcia inicjatywy w sytuacji niezręcznej dla osoby;
    4. przyznanie się do niewiedzy;
    5. kończenie niepożądanych interakcji;
  3. Pozytywna asercja, gdy inicjatywa należy do kogoś innego. Społeczne interakcje wymagają czasem pozytywnej asercji, która jest odpowiedzią na inicjatywę drugiej osoby; istnieje tu kilka możliwych kategorii asertywnego zachowania:
    1. akceptowanie komplementów;
    2. reakcja na inicjatywę drugiej osoby;
    3. przyjęcie zaproszenia lub odpowiedź na propozycję spotkania;
  4. Wychodzenie naprzeciw, czyli podejmowanie inicjatywy. Ten rodzaj asertywności obejmuje też kilka pod kategorii:
    1. rozpoczynanie rozmowy;
    2. podtrzymywanie rozmowy;
    3. aranżowanie przyszłych kontaktów i kończenie rozmów;
    4. prośba o przysługę;
    5. mówienie innym komplementów;
    6. okazywania uczuć;
     Lorr i More (1980) wychodząc z założenia , że na ogólną asertywność składa się kilka rodzajów zachowań i posługując się analizą racjonalną, przewidywali oni istnienie pięciu następujących rodzajów asertywności:
  1. Obrona praw- dyspozycja i umiejętność obrony swych praw i odmowy wobec nieuzasadnionych roszczeń;
  2. Społeczna asertywność- zdolność inicjowania, kontynuowania i kończenia rozmów i kontaktów interpersonalnych;
  3. Inicjatywna asertywność- podejmowanie inicjatywy rozwiązywania problemów i zaspokajania potrzeb;
  4. Niezależność- zdolność do przeciwstawiania się grupowym lub indywidualnym naciskom lub oddziaływaniom;
  5. Przewodzenie- dyspozycja i zdolność do prowadzenia, kierowania i wpływania na innych w sytuacjach interpersonalnych;
  6. Mieć prawo to piękna rzecz...
Amerykańscy psycholodzy i ideolodzy asertywności- S. Rees i R. Gracham sformułowali dwanaście następujących praw określających dziedzinę swojej działalności:
  1. Prawo do domagania się tego, czego chcemy (wraz ze zrozumieniem, że druga strona może powiedzieć "nie").
  2. Prawo do własnego zdania, uczuć i emocji oraz odpowiedniego ich wyrażania (nie naruszając elementarnych norm społecznych i moralnych).
  3. Prawo wypowiadana opinii, które nie mają logicznej podstawy i których nie musimy uzasadniać (na przykład intuicyjne myśli 974). i uwagi).
  4. Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami.
  5. Prawo do dokonywania wyboru, czy chcemy być zaangażowani w czyjeś problemy.
  6. Prawo do braku znajomości i zrozumienia określonej dziedziny, kwestii itp.
  7. Prawo do popełniania błędów.
  8. Prawo do odnoszenia sukcesów.
  9. Prawo do zmiany zdania.
  10. Prawo do prywatności.
  11. Prawo do bycia w samotności i niezależności.
  12. Prawo do zmieniania się i bycia asertywnym.
     Asertywność głosi , że prawo do swobodnego wyrażania siebie, mówienia tego, co w danej chwili czujemy i myślimy, czyni człowieka sobą. Daje mu wolność. Prawo do bycia sobą ma przecież każdy człowiek i jest to prawo najważniejsze.

4. Rola nauczyciela i szkoły w uczeniu asertywności (rozwijanie asertywności u dzieci i młodzieży).
     Zachowanie asertywne oznacza akceptowanie własnych uczuć, postaw, życzeń, opinii i praw oraz umiejętność ich wyrażania w sposób bezpośredni uczciwy i stanowczy wobec drugiej osoby przy jednoczesnym respektowaniu uczuć, postaw, życzeń, opinii i praw rozmówcy.
     Asertywność cieszy się coraz większa popularnością w pedagogice. Z badań wynika , że dziecko asertywne charakteryzuje się żywą ekspresją emocjonalną, dobrym samopoczuciem, energią, optymizmem i radością życia. Jest przy tym uczuciowe i wrażliwe, zrównoważone i opanowane, rozsądne i pomysłowe, przewidujące i zaradne, cierpliwe, pracowite, stanowcze i wytrwałe. Jest przyjazne, gotowe do współdziałania, kulturalne, taktowne, potrafi okazywać troskę i uczucia. Ma też poczucie własnej wartości.
     Aby wychowankowie wyrośli na ludzi asertywnych, konieczne jest zapewnienie im:
  • wzorca zachowania asertywnego, kogoś, kto w ich obecności postępuje w sposób asertywny i komu ufają, szanują go i chcą być do niego podobni;
  • miłości i wsparcia, aby budować w nich poczucie własnej wartości;
  • życzliwej krytyki, aby umożliwić im realistyczną ocenę samych siebie, swoich działań i potrzeb;
  • poczucia wartości, by pomóc im oceniać prawa swoje i innych;
  • poczucia bezpieczeństwa, aby umożliwić im dokonywania eksperymentów związanych z ryzykiem i możliwością popełnianych błędów.
     Do zadań wychowawców należy także organizowanie sytuacji, w których wychowankowie mogliby poznawać zasady oraz nabywać podstawowe umiejętności z zakresu asertywności. Ucząc dzieci zachowań asertywnych należy ustalić wspólnie z nimi, kiedy należy wykorzystywać umiejętności asertywne. Trzeba mieć na uwadze, że wychowankowie mogą nadużywać zachowań asertywnych traktując je jako cel, a nie środek w kształtowaniu relacji z innymi osobami. Uczniowie mogą ponadto mylić zachowania agresywne z asertywnymi.
     Większość szkół nie opiera się na asertywności swoich uczniów i pracowników. Uczniowie nie są zachęcani do asertywności , być może dlatego, że byłoby to zagrożeniem dla nauczycieli. Z tego powodu uczniowie często przybierają postawy agresywne i manipulacyjne , aby zyskać trochę władzy i podnieść poczucie własnej wartości; to samo dotyczy również nauczycieli.
     Nauczyciele zrobiliby dobrze próbując oprzeć swoje relacje z uczniami na asertywności i ucząc uczniów umiejętności asertywnych. Asertywność stanowi podłoże zdrowia psychicznego nauczycieli i uczniów, gdyż umożliwia im pozytywne myślenie o sobie i sprawowanie kontroli nad swoim życiem.
      Asertywność promuje zdrowie, umożliwiając uczniom opieranie się presji swoich rówieśników i środków masowego przekazu, które zachęcają do zachowań antyzdrowotnych: palenia papierosów, używania narkotyków, spożywania niezdrowej żywności i niewłaściwych zachowań seksualnych. Asertywność sprawia również , że nauczyciele i uczniowie zastanawiają się nad swoim życiem, starają się znaleźć czas na ćwiczenia fizyczne lub medytację, oraz mieć motywację pozwalającą na kontynuowanie tych praktyk, które pochodzą z wiary w sukces.
     Asertywność promuje zdrowie społeczne, gdyż umożliwia nauczycielom i uczniom kształtowanie wzajemnych relacji, które są pomocne w zespołowej pracy i osiąganiu wspólnych celów. Gdy ludzie są wspierani i doceniani, mają więcej energii, nie marnują czasu na narzekanie i roztrząsanie swoich urazów, co pozwala im efektywniej pracować. Gdy ludzie rozmawiają otwarcie o problemach , to istnieje większe prawdopodobieństwo ich rozwiązania. Szkoły, które będą zachęcać do otwartej komunikacji i kształtowania właściwych relacji międzyludzkich, osiągną znaczną poprawę w zachowaniu uczniów.

5. Jak odmawiać stanowczo i bez lęku.

     Cechy człowieka asertywnego to bezpośredniość, taktowność, aktywność, śmiałość, pozytywny stosunek do siebie i innych, szacunek dla odmienności.
     Jeżeli człowiek, kontaktując się z innymi, nie decyduje się na samodzielne określanie swoich praw, inni z konieczności określą za niego jego rolę. A wówczas przestanie on być sobą.
     Problem braku zachowań asertywnych dzieci i młodzieży niesie za sobą zagrożenie sięgania po papierosy, alkohol, czy narkotyki z powodu braku mówienia nie. Ludzie asertywni są pewni siebie, odprężeni, szczęśliwi, dlatego, że są sobą.
     Zdarza się , że nie umiemy powiedzieć "nie". Taka sytuacja może doprowadzić do pogorszenia naszych stosunków z drugim człowiekiem. Jeśli nie umiemy obronić siebie, wcześniej czy później zrodzi się w nas poczucie krzywdy. Potem- poczucie niechęci do kontaktów z drugą osobą, a jeśli dzban się przepełni, może nastąpić wybuch agresji. W oczach innych stajemy się nieprzewidywalni, kapryśni i histeryczni. Nie wyrażając jasno swoich poglądów i przekonań, uniemożliwiamy innym poznanie prawdziwego obrazu naszej osoby. W ich wyobraźni jesteśmy zupełnie inni i czego innego się po nas spodziewają. Jeżeli w wielu sytuacjach ustępowaliśmy , spodziewają się od nas łagodności, potakiwania, a nie tego, że będziemy stanowczo wyrażać własne zdania. I w takim właśnie momencie z naszej strony następuje wybuch, mamy dość niemożności wypowiedzenia siebie. Krzyczymy tupiemy nogami, tracimy przyjaciela.
      Umiejętnie i w porę wypowiedzenie "nie" powoduje, że jesteśmy jasno określeni w swoim miejscu na świecie. Mówiąc "nie", nie musimy obawiać się, że zrazimy innych. Łagodnie, z pełną wiarą powiedziane "nie", "nie" pozbawione agresji czy napastliwości buduje relacje pełne szacunku i poważania. Umiejętne powiedzenie "nie" hamuje odruch przeforsowania naszego zdania za wszelką cenę. Pozwala na konfrontację z własnymi ograniczeniami, sądami i przekonaniami. Człowiek umiejący powiedzieć "nie", broniący własnych praw w sposób taktowny i łagodny "uczy" asertywności wszystkich, z którymi się spotyka. Uczy na własnym przykładzie, sprawiając, że stosunki międzyludzkie stają się łatwiejsze, cechuje je szacunek dla drugiego człowieka i poczucie bezpieczeństwa w kontakcie.
     Człowiek prawdziwie asertywny wyraża swoje zdanie i broni swoich praw bez agresji, z wewnętrznym spokojem, poczuciem pewności siebie i postawą akceptującą innych.

Jaka jest różnica między agresją, biernością i asertywnością?
     Dwie główne , instynktowne reakcje na pojawienie się problemu to ucieczka (bierność) i walka (agresja). Nieakceptowane, jednak przez wielu ludzi są często wykorzystywane. Problem polega na tym, iż czasami niełatwo je odkryć, ponieważ są maskowane. Często dajemy się zwieść ludziom, którzy dużo i ciekawie mówią, ale nie idzie za tym żadne działanie, albo komuś, kto jest tak czarujący, że zawsze udaje mu się sprawić, iż w jego towarzystwie czujemy się mali i bezużyteczni. Być może nie odróżniamy tych zachowań, gdyż boimy się zobaczyć jako biernych lub agresywnych. Okazuje się, że ogromna, tkwiąca w nas potrzeba "bycia lubianym" staje na drodze do egzekwowania swoich własnych praw.

6. Podsumowanie.
      W swojej pracy starałam się ukazać jak ważną rolę odgrywa asertywność w życiu każdego człowieka.
     Zachowania asertywne są całkowicie zdrowe i akceptowane społecznie. Musimy bronić własnego "ja" i stawiać czoło tym, którzy nie respektują naszych praw. Zachowania asertywne pomagają wspólnie żyć. Uczą, jak zadbać o swoje dobro, pamiętając o mądrości starego przysłowia: " Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe".

7 Bibliografia.
  1. Hausfield P., Jak być asertywnym? Poznań 1995
  2. Kozak A., Jak odmawiać łagodnie, stanowczo i bez lęku, "Życie Szkoły" 2004 r., nr 1.
  3. Oleś M.., Asertywność u dzieci w okresie wczesnej adolescencji, Lublin 1998r.
  4. Choina M., O asertywności w szkole, "Nowa Szkoła" 2001r. nr.7
  5. Zubrzycka- Maciąg T., Rozwijanie asertywności u dzieci i młodzież, "Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze" 2002 r., nr 2.
  6. Muraszko B., Nauka asertywności w szkole, "Edukacja i Dialog" 1996r.nr3.
  7. Hamer H., Rozwój umiejętności społecznych, Poznań 1999r.
  8. "Nie", które buduje, Moneta-Malewska M., Malewska J., Warszawa 2004r.
Opracowała:
Renata Rejniak
nauczyciel języka polskiego w Szkole Podstawowej nr34 w Olsztynie

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie