Żyjemy w czasach wielu przemian w różnych dziedzinach życia. W ostat-nich latach gwałtownie nastąpił rozwój nauki, zalew informacji sprawia, że czło-wiek w tym także dzieci, staje przed trudnym zadaniem odnalezienia się w świe-cie społeczeństwa informacyjnego. Warunkiem uczestnictwa w życiu społecz-nym, zarówno twórczo jak i aktywnie jest posiadanie takich umiejętności aby napływające informacje umieć przyjąć, dokonać selekcji, wyszukiwać informa- cje niezbędne, szybko podejmować decyzje.
Skuteczne funkcjonowanie w warunkach rozwoju cywilizacyjnego osiągnie-my poprzez nabycie sprawności językowych, a wśród nich umiejętność czytania.
Literatura pedagogiczno-psychologiczna postrzega czytanie jako "kojarzenie znaków pisma jakiegoś języka z treścią danego tekstu", a także czytanie to "proces, dzięki któremu informacja jest wydobywana z napisanego lub wydrukowanego tekstu." Najogólniej mówiąc czytanie to słowo pisane przekazujące informacje.
Współczesne dziecko jest narażone na oddziaływanie różnych środków masowego przekazu- jedne przemawiają poprzez obraz i dźwięk, inne poprzez druk. Od dawna mówi się o zmierzchu " ery druku ", nie mniej opracowania książkowe, czasopisma, mapy, informatory pozostaną ważnym źródłem wiedzy o świecie.
Jednym z ważnych celów na pierwszym etapie edukacji dzieci pozostanie kształtowanie umiejętności czytania, aby dziecko poprzez czytanie mogło samodzielnie zgłębiać różne dziedziny wiedzy, wyszukiwać informacje.
Już w wieku przedszkolnym dziecko nauczy się rozpoznawać i odtwarzać symbole jakimi są litery i cyfry. Poprzez kształcenie umiejętności czytania, kształceniu ulegają właściwości psychiczne dziecka.
Sprawności językowe-czytanie i pisanie- pozwalają na rozwój osobowości dziecka. " Im wyższy poziom ich opanowania, tym szybszy dostęp do dorobku nauki, techniki i kultury." Dziecko o wyrobionej umiejętności czytania potrafi umiejętnie dopasować się do zmieniającego się świata.
Czytanie jest najbardziej skomplikowanym działaniem umysłu ludzkiego; w procesie czytania uruchamia się mechanizmy neurofizjologiczne, umysłowe, językowe. Należy pamiętać, że czytanie, mówienie, pisanie i słuchanie musi przebiegać zawsze w kontekście poznawania świata, wydarzeń, poglądów.
Jakie są zachowania czytelnicze naszych dzieci?
Potrzeba czytania i kontaktu z książką występuje u większości uczniów klas wczesnoszkolnych. Treść utworów, ekspresyjny język, emocje, zmienność nastrojów, szczęśliwe zakończenie zaspakajają wyobraźnię i głód piękna. Czytanie dla przeżyć zachęca do lektury, tworzy podstawy dobrych nawyków czytania oraz pewnej kultury czytelniczej. Przeżycia estetyczne jak: radość, podziw, zachwyt, smutek, pogarda, lęk a nawet przerażenie to reakcje emocjonalne wynikające z czytania. Poprzez czytanie dzieci rozwijają swoją osobowość o takie cechy jak: wrażliwość, spostrzegawczość, pamięć, wyobraźnia. Czytające dziecko bogaci również swoje uczucia takie jak: miłość, przyjaźń, podziw, koleżeństwo, solidarność z innymi.
Aby, rzeczywiście te wszystkie emocje i wzruszenia miały miejsce, musi dziecko posiąść umiejętność czytania ze zrozumieniem, i to zarówno literatury pięknej jak i popularno-naukowej. Przeczytana książka, wyszukana informacja, krytyczna ocena tekstu będą miały sens, gdy dziecko zrozumie treść.
Literatura pedagogiczna powołując się na przeprowadzone badania podaje, że dzieci mają słabe opanowanie umiejętności czytania, a szczególnie pełnego zrozumienia tekstu. Jest to czynnik znacząco wpływający na osiągnięcia uczniów, a w dalszej perspektywie-na ich karierę edukacyjną i życiową.
Zastanówmy się przez chwilę, jak my rodzice postrzegamy swoje dzieci na co dzień ?
Wiele dzieci spędza przed telewizorem i komputerem po około 20-50 godzin tygodniowo. Młodsze siedzą przed telewizorem dłużej niż starsze. "Szklany ekran" staje się zatem dla wielu jedynym źródłem emocji i wiedzy o świecie, wiedzy płytkiej, pozbawionej głębszych przeżyć oraz wartościowych intelektualnych doświadczeń. Dzieci dorastające w świecie obrazu czytają pod przymusem i to tylko lektury. Wybierają książki łatwe, cienkie, komiksy. Jest to efekt słabego opanowania techniki czytania.
Nasze dzieci najchętniej kopiują zachowania filmowych bohaterów, pod wpływem środków masowego przekazu są rozkojarzone, nadpobudliwe, agresywne. Potrzeba naszym dzieciom atrakcyjnych, krótkich, pięknie ilustrowanych tekstów aby wspomniane już walory emocjonalne i wzruszenia towarzyszące lekturze pogłębiały proces chęci czytania, a tym samym wzbogacały osobowość dziecka.
Cała nadzieja w rodzinie, bowiem to środowisko rodzinne dostarcza dziecku pierwsze wzory językowe w sposób naturalny, łatwy i pozbawiony formalnego nauczania. Od roku 2001 prowadzona jest kampania społeczna- Program Zdrowia Emocjonalnego pod nazwą Cała Polska czyta dzieciom. Mówi- my " czytanie jest kluczem do wiedzy, a nawyk i potrzeba kultury muszą powstać w dzieciństwie?"
Pierwszy kontakt dziecka z książką najczęściej odbywa się w domu rodzinnym.
Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie " Czy rodzice zachęcają dzieci do czytania?"
W większości domów znajdują się księgozbiory, tym samym rodzice zachęcają dzieci do czytania. Najczęściej jest to literatura piękna i lektury. Literaturę popularno-naukową i dzieła klasyków literatury nieczęsto spotkamy w domach. Rodzice wychodzą z założenia, że wiadomości encyklopedyczne można znaleźć w Internecie , bądź skorzystać z biblioteki. Rosnące ceny książek to poważna bariera w ich zakupie do domowej biblioteczki. Rodzice doceniają rolę wspólnego czytania z dzieckiem.
Duże znaczenie ma głośne czytanie w domu, pasja czytania staje się wtedy zaraźliwa. Rodzice swoją postawą dają przykład dzieciom, wzmacniają więź emocjonalną z dzieckiem oraz motywują do podejmowania indywidualnych prób kontaktów z książką. Pamiętać należy jednak aby to wspólne czytanie nie rozleniwiło dziecka prowadząc do zaniechania samodzielnego czytania. Można czytać z dzieckiem na zmianę, słuchać jak dziecko czyta i omawiać przeczytane treści. Część rodziców zdaje sobie sprawę z faktu, że czytanie książek uczy płynnego, szybkiego czytania oraz zwiększa zasób słownictwa i angażując się w rozwój czytelnictwa dzieci, zachęcą je do czytania różnych książek. Wiadomo, że przykład idzie z góry, kiedy dziecko widzi rodziców sięgających po książki, samo też sięga po książkę.
Gdy nauczyciel w szkole stwierdza, że uczeń ma trudności z poprawnym, płynnym czytaniem, mobilizuje to rodziców do większej dbałości o kulturę czytelniczą swoich dzieci. Najważniejsze aby dziecko wiedziało, po co się uczy czytać, do czego ta umiejętność ma być przydatna, jaka jest wartość czytania dla człowieka. Z pomocą szkoły i rodziców powinno udać się mu to zrozumieć.
Literatura
- Czytanie i pisanie- nowy język dziecka. Red. Anna Brzezińska, Warszawa: WSiP, 1987 r.
- A.Czochra, J. Dziuba: Czy rodzice zachęcają dzieci do czytania? " Życie Szkoły" 2004 r., nr 1, s. 3-7
- E. Wronowska: Czytanie ze zrozumieniem. „ Życie Szkoły’’ 2003 r., nr 5, s. 285-290
- G. Kapica: Wybrane aspekty kształtowania umiejętności czytania młodszych uczniów. Kultura i Edukacja 2004 r., nr 2, s. 66-85
- A. Grzędkowska: Nauka czytania przez czytanie, a pisania przez pisanie. " Edukacja i Dialog " 1998 r., nr 2, s. 52-55
- A. Fortuna: Miejsce i rola literatury w wychowaniu estetycznym dzieci w młodszym wieku szkolnym. "Nauczanie Początkowe-Kształcenie zintegrowane. 2002/2003 r., nr 2, s. 21-26
- A. Maciejewska: Co zrobić, żeby dzieci czytały? Cykl oddziaływań wychowawczych dla uczniów klas początkowych i ich rodziców. " Biblioteka w Szkole " 2003 r., nr 1, s. 6-7
Opracowała mgr Ewa Modrzyńska
nauczyciel nauczania zintegrowanego
