Wstęp:
Nauczyciel w szkole kieruje procesem ksztalcenia, w ramach czego ma ogromną liczbę możliwości skłonienia ucznia do uczenia się: przez namawianie, przekonywanie, tłumaczenie, wzbudzanie, zainteresowań, nagradzanie, karanie. Uczeń może iść drogą wskazaną przez nauczyciela lub odrzucić wpływ, nie uczyć się, szukać innych ścieżek i innych wzorów, przerwać kontakt z nauczycielem i szkolą. Jednak zanim dojdzie do odrzucenia wptywu szkoły przez ucznia nauczyciel ma wielkie mozliwości oddziaływania i duże pole manewru. Musi jednak to rozsądnie wykorzystać i właściwie pokierować uczniem aby osiągnąć pozytywny cel. To potrafi każdy "dobry" nauczyciel.
Według polskiego pedagoga Stefana Wołoszyna dobry nauczyciel to człowiek, który:
- jest specjalistą w dziedzinie, której naucza, potrafiąc nie tylko przekazywać wiedzę, ale budzić zainteresowania, skłaniać do samokształcenia, uczyć myślenia;
- umie korzystać z ułatwień, jakie dla dydaktyki tworzy postęp techniczny;
- jest życzliwym wychowawcą młodzieży i życzliwy doradcą rodziców;
- jest inspiratorem działań edukacyjno-kulturalnych wobec młodzieży lub środowiska;
- ma interesujące właściwości osobowościowe dając młodym ludziom własnym życiem przykład pożądanego postępowania;
- ma otwartą postawę wobec świata, ludzi, nowych idei i poglądów oraz tendencję do eksperymentowania i innowacji.
Z licznych badań empirycznych na temat tego, jak uczniowie postrzegają i oceniają pracę nauczycieli wyłania się podobny obraz.
Dzieci i młodzież oceniają nauczyciela w 6 skalach.
Skalę te przedstawił R. Nash – amerykański uczony w 1997 r. W publikacji "Pupsls’ Expectations of Their Teachers".
Przedstawiają się następująco:
- Utrzymuje porządek – nie umie utrzymać porządku – uczniowie uważają, że obowiązkiem nauczyciela jest utrzymanie porządku na lekcji.
- Naucza – nie naucza - od nauczyciela oczekuje się, że będzie nauczał, a nie opowiadał, luźno związane z tematem historyjki.
- Tłumaczy rzeczy trudne – nie tłumaczy – ucz. uważają, że obowiązkiem nauczyciela jest wytłumaczyć to, co trudne.
- Prowadzi zajęcia interesująco – prowadzi zajęcia nudno. Zwykle jako interesujące uznaje się lekcje, które rzeczywiście przekazują nowe wiadomości.
- Jest sprawiedliwy (uczciwy) – niesprawiedliwy (nieuczciwy).
- Jest przyjazny – nieprzyjazny wobec ucznia.
Uważa się, że oczekiwania w stosunku do nauczyciela są bardzo wysokie. Wg. młodzieży nauczyciele powinni być "ludzcy", powinni umieć nauczać, powinni sprawiać, żeby uczniowie uczyli się i powinni umieć zapewnić nadzór i kontrolę. Bycie "nieludzkim" w ocenie uczniów ma miejsce wówczas, gdy nauczyciele są surowi, ale jednocześnie nie zauważają uczniów i jakby zbyt formalnie traktują swoją rolę.
Wg. Ludwika Bandura ważną rolę spełnia w zawodzie nauczyciela "talent pedagogiczny". Twierdzi, iż talent pedagogiczny nie sprowadza się tylko do wybitnej zdolności wychowywania ale również do łatwości nauczania określonych treści i dotyczy przede wszystkim bogactwa osobowości.
Nie każdy świetny, wykształcony i dobry nauczyciel powinien mieć w sobie elementy talentu i nosić w sobie ideał nauczyciela. W innym zawodzie wystarcza fachowość, nauczyciel musi być poza tym charakterem.
Ważną rolę u nauczyciela wg. M. Kozakiewicza spełnia etyka zawodowa.
Wyodrębnia się postulaty etyczne wobec nauczycieli w trzech kategoriach. Są to obowiązki moralne:
- względem wychowanków i uczniów – dotyczą poszanowania poglądów i cech osobowości, nakazują dyskrecję i takt w drażliwych sytuacjach wychowawczych, poszanowanie tajemnicy powierzonej przez ucznia, pozwalają na swobodne i szczere wygłaszanie poglądów na dany temat;
- względem rodziców i szerszego otoczenia społecznego, obejmują poszanowanie odrębnych światopoglądów rodziców i nie ranienia ich uczuć w trakcie realizacji programu szkolnego;
- względem swojej własnej grupy zawodowej – akceptuje się obowiązek koleżeństwa i zdrowo pojmowanej solidarności, obowiązek dbania o honor i autorytet zawodu, pełne wykorzystanie pracy dla dobra szkoły i wychowanków, korupcji, płatnego dokształcania, ujawniania tajemnicy zawodowej na forum publiczne.
Wszystkie te czynniki, czyli jego osobowość, talent pedagogiczny, stosunek do obowiązków zawodowych tzw. etyka zawodowa, doświadczenie decydują o tym, że nauczyciel osiąga dobre rezultaty w działaniach pedagogicznych.
Źródła:
- Janowski Andrzej, Pedagogika praktyczna, Fraszka Edukacyjna, W-wa 2002r.
- Rylke Hanna, W zgodzie z sobą i z uczniem, WSiP, W-wa 1993r.
- Sillamy Norbert, Słownik psychologiczny, Książnica 1994r.
- Psychologia i Życie pod red. G. Zimbardo, PWN, W-wa 1994r.
Opracowała: Zofia Piotrowska
|
