"Wspomagania w sporcie w odniesieniu do młodzieży gimnazjalnej"
Tomasz Klamra
Pod pojęciem "wspomagania w sporcie" kryje się kilka zagadnień.
- odżywianie
- wspomaganie farmakologiczne
- wspomaganie niedozwolone sterydy anaboliczne
Jak wygląda optymalne odżywianie?
Właśnie w sporcie optymalne odżywianie musi być dopasowane indywidualnie, to znaczy odpowiednio do zapotrzebowania poszczególnej osoby. Przez to rozumie się, że zapotrzebowanie na energię i składniki czynne (np. witaminy i minerały), zależy nie tylko od wieku i płci, ale także od dyscypliny oraz trwania i intensywności fizycznego wysiłku. Dlatego w sporcie wyczynowym i amatorskim optymalne zaopatrzenie w składniki odżywcze powinno składać się z zawsze racjonalnej diety podstawowej i systematycznego jej uzupełniania. Prawidłowe odżywianie wpływa w fundamentalnym stopniu na zdrowie, na sprawność podczas treningu i stan umysłu. Niestety znaczenie optymalnie dobranej diety w dziedzinie sportu i fitnessu jest jeszcze dziś wciąż niedoceniane nawet przez wielu czołowych sportowców i trenerów. W ciągłych poszukiwaniach nowych substancji stymulujących wyczyn, zbyt mało uwagi poświęcamy jakości odżywiania.
Naukowe badania często wykazują niedobór składników odżywczych u sportowców. Ten stan ma przede wszystkim dwie przyczyny. Po pierwsze sportowcy nie otrzymują wystarczających ilości np. witamin i minerałów w diecie podstawowej (mało owoców, warzyw, sałatek, produktów pełnoziarnistych). Z drugiej strony mają oni wyższe zapotrzebowanie na te składniki niż inne osoby. Podwyższone zapotrzebowanie spowodowane jest poważnym sportowym wysiłkiem, wzmożonym wydalaniem (np. przez pot), ograniczonym wykorzystaniem i wchłanianiem składników odżywczych i czynnych w jelicie. Ponadto osoby rekreacyjnie uprawiające sport są częściej narażeni na niedobór składników odżywczych niż sportowcy wyczynowi, gdyż ich organizm jest gorzej przystosowany do dużego wysiłku (np. do znacznej utraty płynów przez pocenie się). Ponadto prawidłowe zaopatrzenie organizmu w składniki odżywcze przyczynia się nie tylko do osiągnięcia jak najwyższej indywidualnej sprawności i zapobiega chorobom (np.: chorobom infekcyjnym), ale i wspomaga przyspieszony wypoczynek po zawodach oraz szybszą regenerację po urazach. Oba tematy powinny być w miarę możliwości opracowane indywidualnie, ale można wykorzystać również sprawdzone procedury. Wspomaganie procesu treningowego u młodzieży do lat 14 powinno obejmować minimum dwa zagadnienia. Pierwsze to wyeliminowanie największych błędów dietetycznych, drugie to racjonalne uzupełnienie diety. Obserwacja "z natury" dowodzi że odżywianie u młodych sportowców jest pozostawione najczęściej przypadkowi. Na wyjazdach i turniejach sposób odżywiania ograniczony jest wyłącznie do menu najbliższego bufetu. Nawet w sytuacji kiedy jest możliwość wyboru wygrywa spożywanie żywności niekłopotliwej w zdobyciu i szybkiej w konsumpcji, czyli fast food! Dieta przeciętnych nastolatków uprawiających sport nie zaspokaja potrzeb organizmu. Albo opływa w tłuszcze; albo oprócz tego, że opływa w tłuszcze, to nie zaspokaja potrzeb w zakresie spożycia wapnia, fosforu i witaminy C. Diety młodych sportowców mają zazwyczaj 30 % mniej zalecanej ilości węglowodanów. Szczegółowa analiza tego co zjada młody sportowiec wykazuje, że jada on bardzo mało ryżu, makaronów, kasz, warzyw, świeżych owoców, ryb; natomiast dużo słodyczy, lodów, ziemniaków, chleba i tłuszczy. A wystarczyłoby żeby młody człowiek poznał klasyfikację węglowodanów pod kontem indeksów glikemicznych, aby był w stanie zapanować nad lwią częścią swojego metabolizmu. Oczywistym wydaje się fakt że z diety powinny zniknąć takie produkty jak hamburgery i pochodne, frytki, wysoko słodzone napoje gazowane typu cola i pochodne, ciastka, ciasteczka, cukierki.....Oczywiście powstaje natychmiast pytanie: co w zamian? W tym miejscu okazuje się że o posiłki należy zadbać wcześniej i nie liczyć wyłącznie na przypadkowe menu najbliższego sklepu czy bufetu. Młodzi sportowcy zdecydowanie rzadko sięgają po: ryż, kaszę, makaron, warzywa, owoce, ryby. W jadłospisie "na wynos" bezpiecznie może pojawić się: banan, batony dla sportowców, suszone owoce, orzechy (szczególnie nie zakwaszające migdały), kanapki (przygotowując je w domu wiemy przynajmniej jaka jest ich zawartość i jakiej jakości produkty wykorzystaliśmy do ich wykonania). Dzień powinien zaczynać się od zjedzenia śniadania i obejmować 45 posiłków niedopuszczalne jest jego niejedzenie i stosowanie wzorców typu rano wyłącznie szybka kawa, w południe jakaś przekąska, słodycze i na wieczór "obiadokolacja", jak to czyni niestety na własną zgubę, co raz większa ilość zabieganych dorosłych. Parametry ilościowe powinno ustalić się indywidualnie, ale warto porównać swój sposób odżywiania do zalecanych w przypadku podwyższonej aktywności fizycznej proporcji między spożywanymi: białkiem, tłuszczem i węglowodanami. Proporcje te powinny kształtować się mniej więcej następująco: B:T:W = 1:1:4 Suplementacja codziennej diety powinna być przede wszystkim rozumiana jako działanie profilaktyczne o znaczeniu ogólnym a dopiero później jako forma wspomagania kondycji nastolatków.
Wspomaganie farmakologiczne:
Wspomaganie farmakologiczne nie wiąże się z dopingiem, choć często jest z nim mylone zarówno przez zawodników, trenerów, jak i działaczy oraz dziennikarzy sportowych, a przede wszystkim przez zwykłych ludzi, którzy wszelkie wspomaganie w sporcie kojarzą z anabolikami. Zapominają przy tym, że żyjemy na początku XXI wieku i dawno skończyły się czasy kiedy trenowało się na schabowym i kapuście. Obecnie pojęcie wspomagania farmakologicznego jest bardzo szerokie i dotyczy zarówno sportu wyczynowego, jak i turystyki oraz rekreacji. Należy również, a może przede wszystkim powiedzieć, że nie jest toksyczne (oczywiście przy prawidłowym dawkowaniu), ani też zakazane przez organizacje sportowe. Nie powodują więc dyskwalifikacji zawodnika. Zanim jednak zdecydujemy sobie pomóc należy pamiętać aby:
Nie używać żadnych leków bez porozumienia się z lekarzem (dotyczy to także witamin).
Nie brać od nikogo żadnych tabletek w niezabezpieczonym, bądź nieoryginalnym opakowaniu.
Należy przestrzegać zasady, że witaminy przyjmuje się rano lub w południe. Nie należy ich podawać z preparatami białkowymi, które osłabiają ich wchłanianie.
Stosujmy odżywki i suplementy tylko z pewnego źródła, znanych i cenionych firm.
Środki te to bardzo liczna grupa preparatów. Nie ma określonego podziału, ale my proponujemy następujący:
- Witaminy
- Składniki mineralne
- Pierwiastki śladowe
- Enzymy
- Preparaty białkowe (odżywki białkowe)
- Preparaty (płyny) energetyczne zawierające łatwo i szybko przyswajalne cukry
- Preparaty różne, często pochodzenia naturalnego
Prawidłowe żywienie, to obok metodyki treningu najistotniejszy element kształtujący sportową formę. Jest to wyjątkowo burzliwy proces adaptacyjny. Zarówno zużycie jak i nadbudowa elementów ciała jest tutaj wyjątkowo wysoka. Tak więc zapotrzebowanie na substancje pokarmowe jest w tym przypadku niebywale wzmożone. Dowiedziono, że w sporcie zapotrzebowania tego nie da się zabezpieczyć jedynie z pożywieniem powszednich produktów spożywczych. Dla potrzeb sportu stworzono więc tzw. żywność specjalną, czyli odżywki i suplementy. Dzięki tym preparatom w pełni zabezpieczyć można wzmożone zapotrzebowanie organizmu sportowca na wszystkie składniki pokarmowe. Żywienie z udziałem żywności specjalnej nazywane jest wspomaganiem. Sama żywność specjalna stosowana w sporcie często określana bywa mianem środków wspomagających, które należy podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- Odżywki, czyli substytuty (zamienniki) żywności.
- Preparaty uzupełniające, czyli suplementy.
Odżywki oparte są o tzw. podstawowe substancje pokarmowe, a więc białka, tłuszcze i węglowodany. Są one z reguły kompozycjami tych składników zestawionymi odpowiednio do aktualnych potrzeb wspomagania. Najczęściej uzupełniane bywają dodatkowo w mikroskładniki pokarmowe: witaminy, minerały, czynniki witaminopodobne, ewentualnie tzw. quasiwitaminy. Odżywkom nadawana jest najczęściej postać proszku do sporządzania koktajlu, ewentualnie gotowych do spożycia batonów lub "drinków".
Rynek ustalił dla odżywek kilka zasadniczych standardów:
- Odżywki energetyczne
- Odżywki energetycznobiałkowe
- Odżywki wysokobiałkowe
- Odżywki redukcyjne
- Napoje izotoniczne
Suplementy to tzw. mikroskładniki żywności, a więc: witaminy, minerały i quasiwitaminy. Preparaty rynkowe opierają się o wysublimowane poszczególne składniki lub ich kompozycje. Preparatom takim nadawana jest najczęściej postać farmaceutyczna tabletka, kapsułka, lingwetka (tabletka do ssania), ampułka do picia, liquid (syrop), ewentualnie proszek (powder). Dla praktyki wspomagania suplementy dzielić można na następujące podgrupy:
- Suplementy budulcowe
- Suplementy energetyczne
- Suplementy mineralnowitaminowe
Odżywki w sporcie
Każdy, kto zaczyna uprawiać sporty wymagające wzmożonego wysiłku, w pewnym momencie dochodzi do kresu swoich możliwości, do momentu wyczerpania lub po prostu chce szybciej osiągnąć zamierzone efekty. W tym momencie można wybrać dwie drogi: skorzystać z naturalnych "wspomagaczy" organizmu (w postaci odpowiedniej diety), albo skorzystać z odżywek.
Są one łatwo dostępne, zazwyczaj dają szybkie efekty, ale w większości przypadków nie są zalecane przez znawców tematu dla osób chcących zajmować się sportem amatorsko lub półprofesjonalnie. Przede wszystkim dlatego, że są substancjami wymagającymi ścisłego przestrzegania odpowiedniej diety, ponadto niezwykle istotną sprawą jest zachowanie właściwych proporcji ich podawania do efektów, jakie chcemy osiągnąć, ale także bardzo ważny jest systematyczny trening, który pozwoli spożytkować ich zalety.
Napoje izotoniczne
To tak naprawdę pierwsza grupa odżywek, ale z pewnością nie niosąca zagrożeń dla zdrowia. Polepszają one wydajność przy ćwiczeniach wymagających długotrwałego wysiłku, jak również przy krótkotrwałym wysiłku lub też sportach wymagających wysiłku nieregularnego takich jak rugby, koszykówka, piłka nożna, tenis czy hokej. Zawierają odpowiednie mieszanki witamin, minerałów i innych substancji, ale w takim samym stężeniu jak w organizmie. Służą przede wszystkim uzupełnieniu elektrolitów i wody oraz wspomnianych wcześniej składników. Wysiłkowa utrata elektrolitów i wody jest podstawową przyczyną osłabienia zdolności ruchowych (zmęczenie), więc gdy składniki te nie zostaną w porę uzupełnione, a wysiłek będzie kontynuowany, w efekcie dochodzić może do zasłabnięcia, utraty świadomości, a nawet nagłego zgonu. Stąd zadaniem napojów izotonicznych jest dostarczyć organizmowi te substancje w czasie wysiłku, regenerując siły i dając energię do dalszych ćwiczeń. Na rynku można spotkać ogromną ich ilość, a wybór powinien być uzależniony od częstotliwości i intensywności wysiłku oraz od naszych osobistych preferencji związanych choćby ze smakiem i ceną.
Odżywki witaminowe
Jest to grupa odżywek, sprzedawanych najczęściej w postaci tabletek, która dostarcza organizmowi duże dawki witamin (E, B1, B2, B6, A, B12 i kilka innych). Jest to o tyle niebezpieczne, iż zawartość poszczególnych witamin w takich odżywkach przekracza rekomendowaną dzienną dawkę 23, a nawet 9 krotnie jak wiadomo nadmiar witamin może być tak samo szkodliwy jak ich niedobór, więc trzeba być pewnym, że zostaną one właściwie spożytkowane (jedynie nadmiar witaminy C może być wydalony z moczem). A można tego dokonać tylko przy zastosowaniu odpowiedniego, intensywnego treningu.
Odżywki energetycznobiałkowe
To cała grupa odżywek, które można jeszcze podzielić na odżywki energetyczne, energetycznobiałkowe i wysoko białkowe. Ich rolą jest dostarczanie organizmowi energii w postaci cukrów prostych oraz budulca do budowy mięśni w postaci aminokwasów lub białek. Ze względu na fakt, że zawartości tych składników są bardzo wysokie, należy uważać ze stosowaniem tych odżywek polecamy je właściwie tylko dla osób, które uprawiają sporty wytrzymałościowe i siłowe zawodowo, ćwicząc bardzo intensywnie i regularnie. Odżywki te są zresztą dość drogie dla osób chcących uprawiać sporty amatorsko opakowania o wadze 1 kg potrafią kosztować nawet kilkaset złotych.
Odżywki redukcyjne
Ostatnia grupa odżywek ma za zadanie przyśpieszać spalanie tłuszczu, jego blokowanie, a przy okazji wspomaganie siły mięśni. Najczęściej podstawą takich odżywek jest substancja Lkarnityna, która jest uzupełniającym środkiem odżywczym podnoszącym wytrzymałość i zwiększającym moc poprzez podwyższone spalanie tłuszczu. Wpływa też na wielkość energii produkowanej przez komórki mięśniowe, poprzez zwiększenie wykorzystania tłuszczów jako "paliwa" energetycznego, redukuje tkankę tłuszczową i zapobiega odkładaniu się nowych zapasów tłuszczu, zwiększa zdolność organizmu do wykonywania wysiłku i odporność na zmęczenie i stres oraz ułatwia odnowę biologiczną. Na rynku można też spotkać drugą substancje zwaną chitosanem, która posiada właściwość tworzenia połączeń z cząsteczkami tłuszczu, tworząc związki obojętne dla organizmu (cząsteczka tłuszczu staje się tak duża, że nie przedostaje się przez ściankę jelita i zostaje wydalona).
Te odżywki również zalecane są dla bardziej profesjonalnych sportowców, gdyż do ich skutecznego działania konieczny jest regularny trening, ale w ostateczności, w mniejszych dawkach można korzystać z nich także przy mniej regularnych ćwiczeniach (nie rzadziej jednak niż 2 razy w tygodniu).
Jak widać na rynku można kupić naprawdę sporo preparatów, ale naszym zdaniem osoby chcące uprawiać sport dla zdrowia i zgrabnej sylwetki nie muszą stosować odżywek i sztucznych substytutów. Zupełnie zadowalające efekty można osiągnąć dużo taniej i bezpieczniej, bo stosując po prostu odpowiednio zbilansowaną dietę w połączeniu z regularnymi treningami. Nie można oczywiście napisać, że odżywki są czymś złym po prostu są dla ludzi, którzy sport traktują bardziej profesjonalnie...
STERYDY ANABOLICZNE I ZDOLNOŚCI SPORTOWE :..
Ogólnie wiadomo, że głównymi składnikami osiągnięć sportowych są:
- cechy genetyczne;
- ciężkie treningi;
- dobre prowadzenie trenera;
- właściwa dieta;
- odpowiedni odpoczynek.
Jednak coraz więcej sportowców (a w tym młodzieży, niestety nawet gimnazjalnej) sięga po niedozwolone wspomaganie sterydy anaboliczne, których jedynym "plusem" stosowania jest wzrost masy mięśniowej i szybszy rozwój cech motorycznych sportowca, a minusów dla zdrowia jest mnóstwo. Jednak sportowcom bardzo często trudno jest pogodzić się z całą prawdą dotyczącą sterydów anabolicznych. Czy korzyści płynące z ich przyjmowania mogą przewyższać towarzyszące temu ryzyko utraty zdrowia? Lekarze często bywają bezradni. Zwykle starają się zniechęcić sportowca do przyjmowania leków, deprecjonując ich skuteczność i podkreślając zły wpływ, jaki mają one na ogólny stan zdrowia. A przecież wielu adeptów sportu zasłania się twierdzeniem, iż ich idole osiągają nieprawdopodobne rezultaty właśnie dzięki sterydom, przy niewielkiej obecności (jeśli w ogóle) efektów ubocznych.
Jaka jest wiec prawda? Czy te środki farmakologiczne są rzeczywiście cudem medycyny, który zapewnia wspaniały wygląd bez żadnych konsekwencji, czy mogą stanowić jakieś ukryte zagrożenie? Wy sami powinniście to ocenić!
Dowody pochodzące z badań naukowych oraz obserwacji klinicznych są niepodważalne: Niebezpieczeństwo znacznie przekracza korzyści! Sterydy anaboliczne są potencjalnie niebezpiecznymi środkami, mogącymi powodować poważne problemy zdrowotne. Chociaż u niektórych osobników znacznie poprawiają osiągnięcia sportowe, to korzyści płynące z ich zażywania nie są warte ryzyka utraty zdrowia. Chociaż większość sportowców nie odnotowuje u siebie poważnych efektów ubocznych, jednak ryzyko takie istnieje.
Ostatnio przeprowadzone badania wykazały, że znaczna część sportowców przyjmuje sterydy przez co najmniej sześć sześciotygodniowych cykli, w dawkach przekraczających zalecenia lekarzy. U sportowców tych zdarzały się poważne choroby, nie wyłączając zgonów. Zagrożenie zwiększa się wraz ze wzrostem liczby środków sterydowych i wydłużeniem czasu ich przyjmowania.
Wpływ sterydów anabolicznych na zdrowie sportowców nie jest jeszcze dokładnie znany. Wiadomo jednak, że mogą one powodować choroby naczyń wieńcowych oraz raka wątroby. Osoby, które przyjmowały sterydy w młodości i nie doświadczyły żadnych poważnych dolegliwości wynikających z tego faktu, mogą niestety spodziewać się ich wystąpienia w wieku starszym. Środki te często działają z opóźnieniem. Ogólnie rzecz ujmując, dotkliwość działania ubocznego sterydów jest uzależniona od wielkości dawek i czasu ich przyjmowania. Ludzie odwołujący się do wspierania swego talentu medykamentami, uprawiają hazard, rzucając na szalę własne życie.
Poniżej prezentujemy kilka typowych przykładów efektów ubocznych, wynikających z przyjmowania sterydów anabolicznych.
Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- mające podłoże w zaburzeniach normalnego fizjologicznego działania hormonów męskich u osoby zażywającej
- efekty toksyczne, spowodowane chemiczną strukturą leku .
Zażywanie sterydów anabolicznych jest niewątpliwie olbrzymim błędem. Jeśli ktokolwiek z czytelników zastanawia się nad rozpoczęciem ich przyjmowania, powinien zasięgnąć opinii zarówno osób gorąco je popierających, jak też specjalistów sprzeciwiających się takim metodom poprawiania rezultatów. Szczerze odradzam rozważania problemu jedynie w towarzystwie kolegów z sali treningowej. Warto natomiast przed podjęciem ostatecznej decyzji zasięgnąć rady lekarzy, trenerów oraz fizjologów.
Kiedy poznacie już całą prawdę o tych jakże niebezpiecznych środkach, może wtedy skorzystacie z innych, sprawdzonych metod treningu i żywienia, prowadzących do niekłamanego rozwoju wielkości i siły mięśni.
FIZJOLOGICZNE EFEKTY UBOCZNE
Do fizjologicznych efektów ubocznych należą: zmniejszenie wytwarzania testosteronu, gonadotropiny przysadkowej oraz czynników wyzwalających wydzielanie hormonów podwzgórzowych (u mężczyzn hormony sprawują kontrolę nad funkcjonowaniem jąder i produkcją nasienia). Libido (pociąg płciowy) może ulec obniżeniu albo zwiększeniu. Strukturalne podobieństwo sterydów anabolicznych do aldosteronu (bardzo ważnego hormonu odpowiedzialnego za zatrzymanie sodu) powoduje, że zwielokrotniają one zatrzymywanie płynów w organizmie. Stosowanie sterydów przez kobiety i dzieci sprzyja maskulinizacji i powstaniu drugorzędnych cech płciowych, powodując: nadmierny wzrost owłosienia na twarzy i całym ciele, obniżenie tembru głosu, przetłuszczanie się skóry, podwyższoną aktywność apokrynowych gruczołów potowych, trądzik lub łysienie.
- Stosowanie sterydów anabolicznych przez dzieci:
Dzieci przyjmujące sterydy podlegają znacznie szybciej przebiegającemu procesowi dojrzewania, po którym następuje przedwczesne zatrzymanie wzrostu kości długich, jeśli zażywanie anabolików zaczyna się we wczesnym wieku młodzieńczym, ostateczny wzrost sportowca może być znacznie mniejszy niż ten uzyskany . w normalnych warunkach wzrostowych. Podejrzewa się, że niektóre kobiety uprawiające gimnastykę sportową przyjmowały sterydy anaboliczne, aby zahamować wzrost (niska sylwetka uważana jest za czynnik sprzyjający osiąganiu dobrych wyników w gimnastyce kobiet).
Zażywanie środków anabolicznych przez młodocianych sportowców może narazić ich na częstsze występowanie kontuzji narządu ruchu. Badania przeprowadzone na szczurach wykazały, że odporność na rozciąganie tkanki miękkiej jest znacznie obniżona u zwierząt, którym podawano sterydy anaboliczne. Może to być powodowane wzrostem poziomu hormonów kortyko steroidowych, następującym po okresie stosowania leku. Kortykosteroidy, takie jak kortyzol, mają działanie powodujące katabolizm w mięśniach i innych organach zbudowanych z tkanki miękkiej, co powoduje jej uszkodzenie. Nasilanie się procesów katabolicznych czyni ścięgna i więzadła młodych sportowców bardziej podatnymi na kontuzje. Sterydy mogą mieć również podobne działanie u dorosłych.
- Działanie sterydów anabolicznych na układ kontrolujący wydzielanie hormonów męskich:
Zostało dowiedzione, że sterydy anaboliczne bardzo silnie oddziaływają na układ kontrolujący wydzielanie hormonów męskich, który jest odpowiedzialny za prawidłowy przebieg procesów rozrodczych. Sterydy anaboliczne hamują wydzielanie hormonów luteinizującego (LH) oraz folikulotropowego (FSH), co powoduje zmniejszenie produkcji testosteronu przez jądra. Podczas badań przeprowadzanych w laboratorium znaleziono kilku mężczyzn posiadających poziom testosteronu we krwi porównywalny ze stężeniem tego hormonu występującym u dziewcząt przed okresem pokwitania.
Zmniejszone wydzielanie testosteronu może doprowadzić do atrofii jąder oraz zahamowania produkcji komórek nasiennych. Chociaż po zaprzestaniu stosowania środków sterydowych funkcjonowanie jąder może powrócić do normy, to w przypadku przedłużającego się stosowania anabolików, mimo odstawienia leku, istnieje niebezpieczeństwo trwałego uszkodzenia niezwykle delikatnego systemu kontroli wydzielania dokrewnego. W czasie, kiedy sportowcy nie przyjmują sterydów anabolicznych, niektórzy zażywają środki farmakologiczne (np. ludzką gonadotropinę kosmówkową), które stymulują naturalne wytwarzanie testosteronu. Naturalny testosteron (podobnie, jak syntetyczny steryd anaboliczny) jest przemieniany w estrogen. Może to prowadzić do ginekomastii (powiększenia sutka u mężczyzny wskutek rozrostu przewodów mlecznych i tkanki łącznej). Wyniki badań przeprowadzonych na zażywających sterydy kulturystach płci męskiej wykazały, że dolegliwość ta pojawiła się u 20% testowanych sportowców.
- Wpływ sterydów anabolicznych na układ odpornościowy:
Sterydy anaboliczne mogą również znacznie osłabić system odpornościowy. Jak wspomniałem wcześniej, uważa się, że środki te zmniejszają działanie hormonów kortykosteroidowych, zaangażowanych w następujące po intensywnym treningu procesy rozkładu i regeneracji. W odpowiedzi na to, organizm nasila produkcję kortykosteroidów i ich receptorów w komórkach. Wiadomo natomiast, że kortykosteroidy tłumią działanie układu odpornościowego, mającego za zadanie zwalczanie chorób. Dlatego też sportowcy zażywający anaboliki bardzo często zapadają na nieżyty górnych dróg oddechowych lub grypy..
- Zatrucia:
Sterydy anaboliczne przyjmowane doustnie, jak methandrostenolone (Dianabol), stanowią największe zagrożenie biologicznego zatrucia, szczególnie wątroby, ponieważ ich budowa wewnętrzna została zmieniona, w celu uczynienia ich bardziej aktywnymi biologicznie. Powoduje to znacznie wcześniejsze i większe gromadzenie się sterydów w wątrobie niż w przypadku iniekcji. Sportowcy używający sterydów anabolicznych zwykle mają we krwi podniesiony poziom enzymów wątrobowych, jak aminotransferaza asparaginianowa i fosfataza zasadowa, które czasami wskazują na toksyczne uszkodzenie wątroby. Odnotowano u nich również zwiększone stężenie glukozy, kinazy kreatynowej i bilirubiny. Zmiany te są odwracalne po odstawieniu środka sterydowego.
- Wątroba:
Przedłużające się przyjmowanie sterydów w niektórych grupach pacjentów wiązane jest z występowaniem poważnych zaburzeń funkcjonowania wątroby, jak plamica wątrobowa (obecność w wątrobie licznych jamek z krwią), rak wątroby czy cholestaza (zastój żółci). Literatura medyczna opisała już parę przypadków raka, najprawdopodobniej spowodowanego przez wpływ sterydów na organizm.
- Sterydy anaboliczne a choroby serca:
Szczególnie zatrważającym zjawiskiem wśród sportowców przyjmujących sterydy anaboliczne jest znaczne zwiększenie zagrożenia wystąpienia choroby wieńcowej. Mają oni bardzo często wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów, podwyższone ciśnienie krwi i zmniejszony poziom lipoproteidów dużej gęstości.
Wielu kulturystów przyjmujących anaboliki przystępuje do zawodów w ciągu kolejnych dziesięciu, dwudziestu lat, narażając się na możliwość przedwczesnej śmierci spowodowanej zmianami miażdżycowymi tętnic lub wylewem. Częstym zjawiskiem nękającym sportowców jest również nadciśnienie, spowodowane najprawdopodobniej działaniem środków sterydowych zatrzymujących płyny w organizmie. Niektórzy sportowcy zażywając sterydy anaboliczne, przyjmują jeszcze jeden silny środek anaboliczny hormon wzrostu. Ma on właściwości pogrubiania ścian mięśnia sercowego, co zwiększa zapotrzebowanie na tlen. Jeśli połączy się powiększenie ścian serca, spowodowane działaniem hormonu wzrostu, z dużym prawdopodobieństwem przyspieszenia twardnienia naczyń wieńcowych na skutek przyjmowania sterydów, znacznie zwiększy się ryzyko zapadnięcia na poważne choroby serca.
- Wpływ na psychikę:
Sterydy anaboliczne mają niezwykle silne działanie na psychikę człowieka, a ich wpływ może doprowadzić do uzależnienia. Niektórzy ludzie po odstawieniu środków sterydowych odczuwają stany depresyjne, zmęczenie i niepohamowany głód leku.
W literaturze medycznej wielokrotnie już opisywano przypadki negatywnego wpływu sterydów na psychikę. Odnotowane przez naukowców działanie uboczne obejmuje takie choroby, jak depresje, paranoja, drażliwość, nadpobudliwość, halucynacje oraz urojenia.
- AIDS (Zespół Nabytego Braku Odporności):
Niestety, literatura medyczna odnotowuje również przypadki zarażenia się wirusem HIV przez sportowców używających wspólnych igieł do wykonywania zastrzyków ze środków sterydowych. Jest to szczególnie alarmujące zagrożenie
- Inne efekty uboczne:
Do innych efektów ubocznych wynikających z przyjmowania sterydów anabolicznych należą: skurcze mięśni, zespół zaburzeń żołądkowojelitowych, zawroty głowy, bolesność sutków i nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Niektóre z tych objawów pojawiały się wśród ludzi przyjmujących środki sterydowe w niewielkich ilościach przez krótki czas.
Podsumowując pragnę stwierdzić, że sterydy anaboliczne posiadają wprawdzie wpływ na zwiększenie siły i pozbawionej tłuszczu tkanki mięśniowej u intensywnie trenujących sportowców, stanowią jednak nieporównywalnie większe zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Bardziej wartościowe jest prawidłowe odżywianie i wspomaganie farmakologiczne, a nie brnięcie za wszelką ceną ku osiąganiu jak najlepszych wyników sportowych.
n-l w-f Tomasz Klamra
