Urszula Drzewaszewska
Dom Dziecka w Płońsku
PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZEJ. MODEL WYCHOWANKA USAMODZIELNIONEGO
Dom dziecka jest placówką socjalizacyjną powołaną dla zapewnienia opieki i wychowania dzieciom, które nagle znalazły się z przyczyn od nich niezależnych w sytuacji trudnej życiowo, tzn. zostały pozbawione opieki przez ich dotychczasowych opiekunów, lub też wreszcie została przerwana niewłaściwa opieka jaką dziecko było otaczane do tej pory.
Okres pobytu dziecka w placówce jest różny i zależy od tego czy uda się i w jakim czasie wykorzystać istniejące ewentualnie szanse jego powrotu do naturalnego środowiska, lub znaleźć inną formę zastępczej opieki rodzinnej. Ciągle jednak są dzieci, które przez wiele lat przebywały i nadal będą przebywały w domu dziecka, najpewniej do uzyskania pełnoletności. Jednym z podstawowych zadań placówki socjalizacyjnej jest przygotowanie swoich podopiecznych do samodzielności. To przygotowanie realizuje się poprzez szereg licznych i dość skomplikowanych zadań.
Do pełnienia tych zadań zatrudnia się niemały zespół pracowników o zróżnicowanych obowiązkach. Najważniejszą rolę odgrywa jednak zespół pracowników pedagogicznych , na których spoczywa odpowiedzialność przede wszystkim za indywidualną opiekę nad danym wychowankiem, ale także za organizację pracy opiekuńczo – wychowawczej i uzyskiwane w stosunku do wychowanków efekty tej pracy. Działalność innych pracowników jest podporządkowana realizacji celów opieki i wychowania i wpływa na uzyskiwane wyniki wychowawcze. Wyniki podejmowanych "zabiegów wychowawczych", efekty pracy ujawniają się w działaniu , postępowaniu i zachowaniu wychowanka, a ich jakość można ocenić poprzez stopień dojrzałości, przygotowania dziecka do samodzielności.
Czy działalność opiekuńczo – wychowawczą zmierzającą do usamodzielnienia jednostki można planować skutecznie i jak to robić? Wydaje mi się, że można i trzeba, dlatego, że racjonalne planowanie pracy jest niezbędne do tego, by się nie zagubić w organizacji działań mających na celu szeroko pojęte usamodzielnianie podopiecznych,
Dotychczasowa praktyka w tym zakresie wykazała wiele mankamentów. Przede wszystkim planowanie w bardzo małym stopniu uwzględnia potrzeby wychowanków w zakresie ich usamodzielniania się, brakuje korelacji zadań zapisanych w planie z wnioskami wypływającymi z pracy zespołów ds. okresowej oceny sytuacji dziecka, z panami rozwoju zawodowego wychowawców, nie liczy się z możliwościami i potrzebami wychowanków oraz warunkami placówki, zapisane w planie treści powtarzają się z roku na rok niemal dosłownie, niejednokrotnie powielane są zapisy ze statutu. Tak opracowany plan nie może być skutecznym narzędziem do pracy wychowawczej. Jest on wtedy tak naprawdę jeszcze jednym, zbędnym dokumentem, którym należy okazać się w przypadku kontroli zewnętrznej /dyrektor/ czy wewnętrznej /wychowawca/.
Aby skutecznie zaplanować pracę opiekuńczo – wychowawczą w odniesieniu do danego dziecka, danej grupy wychowawczej, czy wreszcie całej społeczności placówki należy mieć jasno określony cel, czyli odpowiedzieć sobie na pytanie; co chcemy osiągnąć, w stosunku do kogo, w jakim czasie i za pomocą jakich środków.
Jeśli przyjmiemy, że naszą powinnością i naczelnym celem jest wychowanie człowieka samodzielnego, to należałoby odpowiedzieć na pytanie co to oznacza w praktyce?
W związku z powyższym podjęłam próbę zbudowania modelu wychowanka usamodzielnionego Przedstawiona propozycja mogłaby stanowić punkt wyjścia do skonstruowania pożytecznych planów pracy opiekuńczo – wychowawczej w placówce socjalizacyjnej.
Dostrzegając potrzebę takiego działania przyjęłam, że: wychowanek samodzielny, to człowiek, który:
Radzi sobie z problemami w różnych sytuacjach
Samodzielność młodego człowieka musi się opierać na szeregu pozytywnych postaw, które będą gwarantem jej spełnienia. Do najważniejszych z nich zaliczam:
kulturę osobistą, odpowiedzialność i zaradność.
Na tak pojętą samodzielność młodego człowieka składa się: posiadana przez niego: wiedza i umiejętności zweryfikowane w praktycznym działaniu i samodzielnym życiu.
O ile głównym odpowiedzialnym za posiadaną wiedzę młodego człowieka można uczynić szkołę, /co nie oznacza zwolnienia kadry pedagogicznej placówki socjalizacyjnej z tego zadania/, to wyposażenie wychowanków w różnego rodzaju umiejętności powinno stanowić zadania, realizacja których, poprzez odpowiednio dobrane metody i formy ma doprowadzić do osiągnięcia celu nadrzędnego, czyli jego pełnej samodzielności.
Jaki wobec tego powinien być usamodzielniony wychowanek, aby można było powiedzieć o nim, że w pełni radzi sobie z problemami w różnych sytuacjach, jest kulturalny, odpowiedzialny i zaradny?
Myślę, że taki człowiek, to ten, który posiadł następującą wiedzę i umiejętności;
- zna swoją tożsamość,
- zna swoje prawa i obowiązki jako; wychowanek uczeń, obywatel, pracownik, rodzic,
- zna wartość rodziny, umie zapobiegać jej patologiom,
- wie na czym polegają zachowania prozdrowotne,
- umiejętnie komunikuje się z otoczeniem,
- rozumie czytane dokumenty, umie je samodzielnie wypełnia,
- rozumie czytane instrukcje,
- korzysta z różnych źródeł informacji,
- potrafi korzystać ze środków przekazu, umie załatwiać sprawy urzędowe,
- precyzyjnie formułuje myśli. jest przekonywający w dyskusji,.
- potrafi funkcjonalnie urządzić mieszkanie, dokonać napraw, drobnych remontów, korzysta z porad fachowców;
- wie jak szukać pracy, umie uporać się z problemami w pracy zawodowej,
- wie jak rozwiązywać konflikty, umie współpracować w zespole,
- systematycznie stosuje się do zasad higieny osobistej i otoczenia,
- umie dokonać wyboru między tym co wypada, a tym co nie wypada w danej sytuacji,
- stosuje się do zasad tolerancji,
- umie zauważyć osobę potrzebującą pomocy, potrafi jej pomóc,
- właściwie planuje własny czas,
- potrafi zorganizować działania dla siebie i innych,
- umie odróżnić prawdę od kłamstwa,
- wie, że czasem należy odmówić na daną propozycję,
- umie zmobilizować i zorganizować siebie i innych do działania,
- potrafi podejmować odpowiedzialne decyzje.
Posiadane umiejętności wykorzystuje samodzielnie w sposób praktyczny;
- pisze podanie, list CV, inne pisma urzędowe i użytkowe /ogłoszenia, zawiadomienia itp./
- korzysta z komunikacji publicznej,
- korzysta z komputera;
- korzysta z informacji zawartych w prasie lokalnej i biuletynach,
- zna miejsca siedzib i kompetencje urzędów w swojej okolicy,
- łatwo nawiązuje kontakty, jest rzeczowy w rozmowach,
- wykonuje samodzielnie lub we współdziałaniu z fachowcami proste prace renowacyjne i remontowe,
- przyrządza posiłki,
- racjonalnie gospodaruje domowym budżetem,
- oszczędnie użytkuje wodę i energię,
- korzysta z poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy, jest zaradny,
- jest uprzejmy, miły, życzliwy,
- jest czysty, estetycznie ubrany,
- dba o ład i porządek w swoim najbliższym otoczeniu,
- niekonfliktowy, asertywny,
- szanuje poglądy innych,
- chętny do niesienia pomocy, uczynny w stosunku do potrzebujących,
- szanuje czas własny i innych,
- pracuje na bieżąco, unika zaległości szkolnych i zaległości w pracy,
- zachowuje się według znanych mu norm i zasad,
- nie oszukuje, dotrzymuje słowa,
- umie załatwić wiele spraw,
- osiąga postawione cele,
- chętnie uczestniczy w życiu społecznym i kulturze,
- przewiduje skutki podejmowanych decyzji,
- jest operatywny,
- jest przedsiębiorczy.
Wiadomo, że usamodzielnianie nie dokonuje się w toku jednorazowych działań, lecz ich ciągów. Muszą być one jednak sensowne, przemyślane i zaplanowane. Muszą zmierzać do konkretnych celów wychowania, które odnoszą się do osobowości dziecka i określać powinny do jakich zmian w jego zachowaniu należy dążyć, co utrwalać w zachowaniu i postawach, a co korygować i wreszcie – czemu zapobiegać i przeciwdziałać.
Jestem przekonana, że poszukiwania pożądanego modelu wychowanka usamodzielnionego mogą mieć zasadnicze znaczenie nie tylko dla planowania, ale przede wszystkim doskonalenia pracy placówki.
Urszula Drzewaszewska
|
