Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Konflikty w klasie i ich rozwiązywanie

 

Konflikty są powszechnym i istotnym elementem naszego życia. Stanowią one naturalny wynik konfrontacji różnych typów osobowości, zainteresowań i przekonań. Istnieją konflikty indywidualne, wewnętrzne, społeczne i grupowe. Ich źródłem są różnice w sądach, systemach wartości, ocenach lub stylu życia.

Dorota Olczyk
nauczyciel
Szkoły Podstawowej w Babach


Konflikty w klasie i ich rozwiązywanie

Konflikty są powszechnym i istotnym elementem naszego życia. Stanowią one naturalny wynik konfrontacji różnych typów osobowości, zainteresowań i przekonań. Istnieją konflikty indywidualne, wewnętrzne, społeczne i grupowe. Ich źródłem są różnice w sądach, systemach wartości, ocenach lub stylu życia. Wszystkie te rozbieżności są tak naprawdę czymś pożądanym, gdyż uczą zrozumienia i tolerancji. Istotny jest jednak sposób radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, gdyż wyjście
z tego rodzaju sytuacji w sposób racjonalny i optymistyczny jest bardzo ważną kwestią.
Konflikty mogą prowadzić do zachowań agresywnych, a te nie powinny mieć miejsca. Szczególnie ważna staje się tutaj rola nauczyciela. Powinien on stworzyć warunki do rozwiązywania konfliktów.
Przyczyny i przedmioty konfliktów mogą być różne. Konflikt ma miejsce wtedy, gdy zaistnieje sytuacja konfliktowa, a więc „taka, w której występuje spostrzegana przez uczestników niezgodność interesów, poglądów, postaw lub celów” (H. Rylke, G. Klimowicz, 1992). Najczęściej są one spowodowane naruszeniem przez jedną lub obie strony zasad współżycia i dążenia do zaspokajania własnych potrzeb, nieprzestrzeganiem i nieuwzględnianiem potrzeb innych ludzi, nieumiejętnością postępowania oraz brakiem tolerancji (por. H. Spionek, 1981). Klasa szkolna jest grupą, w której uczeń spędza znaczną część czasu i która stanowi teren ważnych doświadczeń i uczenia się społecznego współżycia, nawet dzięki zaistniałym konfliktom. Szansa na zaistnienie konfliktów wzrasta, gdy dziecko staje się uczniem. W odniesieniu do nowych, jeszcze nieznajomych koleżanek i kolegów stosuje wszelkie formy reakcji na ich postępowanie. Uwzględniając pouczenia przekazane mu przez dorosłych i działając według własnych możliwości albo atakuje (bo czuje się silne), albo ulega (bo jest słabe i szuka pomocy silniejszych). Te sposoby, które przynoszą korzyści, a więc są skuteczne, zostają bardzo szybko przyswojone
i utrwalają się. Te natomiast, które przynoszą niepowodzenia i porażki – szybko zostają odrzucone. Konflikty między dziećmi ujawniają się najwyraźniej we wczesnym okresie nauczania. Emocje dzieci w tym okresie cechuje ogromna reaktywność i bardzo niska umiejętność ich opanowywania. Nawet gdy doskonale zdają sobie sprawę z konsekwencji wynikających z okazywania emocji, szczególnie tych negatywnych, nie potrafią się opanować, aby ich nie uzewnętrznić.
Niemal wszystkie dzieci 6 –7 letnie są z siebie zadowolone i mają o sobie jak najlepsze pojęcie. Uważają, że są grzeczne, dobre i zdyscyplinowane. Dopiero dzieci 8 – letnie zaczynają wyraźnie dostrzegać to, co niepokoi dorosłych. Dochodzi do tego ocena dziecka przez rówieśników, co zaczyna kształtować jego samoocenę. Nie jest to jednak samoocena obiektywna, gdyż dziecko często nie dostrzega negatywnych stron swego postępowania oraz nie potrafi przewidzieć jego skutków.
W konsekwencji prowadzi to często do powstawania konfliktów z otoczeniem,
a sytuacje konfliktowe charakteryzują się określonymi prawidłowościami psychologicznymi. „Najbardziej powszechna z nich polega na zniekształceniu własnych i cudzych zachowań, intencji, przez osobę wchodzącą w konflikt”.

Wśród uczniów należy wyróżnić dwie grupy konfliktów:
• konflikty między potrzebami a możliwościami
• konflikty na tle zaburzeń relacji z otoczeniem

Przyczynami pierwszej grupy konfliktów są najczęściej trudności w początkowych etapach nauki szkolnej. Dziecko mające trudności w nauce spotyka się ciągle
z negatywną oceną swojej pracy. Jego próby oceniane są przez rodziców i nauczycieli jako gorsze od prób rodzeństwa lub rówieśników w klasie, a jego wiadomości
i umiejętności poddawane są surowej krytyce. Wszystko to powoduje niezaspokojenie potrzeb uznania oraz zagraża poczuciu własnej wartości. Jeżeli dziecko nie potrafi sprostać stawianym przez szkołę i rodzinę wymaganiom, powstaje konflikt między potrzebami a możliwościami.
Konflikty, których źródłem jest nauka szkolna, prowadzą czasami do tak zwanej fobii szkolnej, czyli „nastawienia lękowego wobec szkoły i wszelkich sytuacji pośrednio i bezpośrednio z nauką związanych” (J. Makowska, 1982). Trwały lęk przed szkołą może zatem spowodować zaistnienie fobii szkolnej. Jest to zjawisko bardzo złożone i trudne do wyeliminowania. Rodzice i nauczyciele stają się często bezradni,
a dziecko stara się likwidować i rozładowywać stresy oraz napięcia emocjonalne, co często prowadzi do konfliktów z otoczeniem.
Konflikty między potrzebami a możliwościami mogą więc stać się przyczyną konfliktów na tle zaburzeń relacji z otoczeniem.
W szkole można wyróżnić konflikty między nauczycielem a uczniem, między nauczycielem a klasą oraz pomiędzy uczniami. Głównym zadaniem nauczyciela jest stwarzanie warunków do ich rozwiązania. Gdy uczniowie wyczują niechęć nauczyciela do rozwiązywania konfliktów , stają się bierni, uczą się przeczekiwać,
a więc godzą się ze złą atmosferą, co jest fatalną szkołą życia w tym momencie.
Prawidłowe podejście do rozwiązywania konfliktów nastąpi wówczas, gdy nauczyciel i uczniowie będą znać i stosować następujące dyrektywy:
• mów otwarcie o tym, co czujesz i czego chcesz,
• bierz odpowiedzialność za powstały konflikt, czyli zastanów się jaki jest
w nim twój udział, czy zależy ci na jego rozwiązaniu i co chcesz w tym
celu zrobić,
• zaczynając rozmowę na temat zaistniałego konfliktu nie mów o kimś: „uważam, że ty”, ale skoncentruj się na własnych uczuciach: „ja czuję się... kiedy ty...”
• nie zadawaj retorycznych pytań w rodzaju: „jak mogłeś to zrobić”, zastąp je stwierdzeniem: „jest tak i tak, musimy to rozwiązać”, czyli myśl konstruktywnie, zamiast wyładowywać własną złość,
• słuchaj uważnie drugiej strony,
• niczego nie ukrywaj, mów o wszystkim, co ci przeszkadza,
• bądź przygotowany, że inni nie zgodzą się z twoim stanowiskiem, co nie znaczy, że są ludźmi, z którymi nie można dojść do porozumienia,
• staraj się zachować spokój, jeżeli czujesz, że wybuchniesz złością, oddychaj głęboko przeponą,
• bądź przygotowany do negocjacji; „jeśli ty zrobisz to, ja ze swojej postaram się o tamto; mogę zgodzić się na kompromis w tych, ale w tamtych nie; jak rozumiem, nie chcesz mi pomóc w sposób, który uważam za najlepszy, czy wobec tego proponujesz mi inne rozwiązanie tego konfliktu? ”(H. Hamer, 1994)

Nauczyciel powinien również starać się stworzyć atmosferę bezpieczeństwa
i zaufania, w której każdy uczeń ma prawo mówić o konfliktach oraz wszyscy mają prawo ustosunkować się do zaistniałej sytuacji. Tą drogą wszyscy zainteresowani określają z czasem na czym tak naprawdę polega dany konflikt, jaki mają wspólny interes w jego rozwiązaniu oraz jakie konsekwencje spowoduje rozwiązanie konfliktu, a jakie nierozwiązanie go.
Jeżeli konflikt ma charakter osobisty, należy stworzyć warunki do otwartej, pełnej i bezpośredniej wymiany informacji i odczuć między stronami. Uczniom źle do siebie nastawionym i pełnym furii trudno jest, nie obrażając się i nie ubliżając sobie, porozumiewać się konstruktywnie. Wobec tego najpierw należy stworzyć okazję do rozładowania złości, a następnie wspólnie poszukać dróg rozwiązania konfliktu, aż do całkowitego wyeliminowania go.
Najbardziej pożądaną formą rozwiązywania konfliktów są negocjacje, czyli „rozmowa, w której chce się osiągnąć konkretny cel”.
Najważniejszym warunkiem umożliwiającym skuteczne działanie w sytuacjach konfliktowych jest wnikliwa znajomość dziecka i jego stosunków z rówieśnikami. Znajomość ta stanowi podstawę wszelkiego działania wychowawczego. To, że działanie takie należy podejmować, jest oczywiste, jednak rola nauczyciela
w kształtowaniu odpowiednich postaw wobec sytuacji konfliktowych uzależniona jest od pozycji, jaką zajmuje on w klasie z racji swoich funkcji.
Wobec konfliktów można przyjąć dwie postawy: emocjonalną lub zadaniową. W pierwszym przypadku nauczyciel dąży do własnej wygranej, a w drugim pragnie tak pokierować sytuacją, by zrealizować ważne cele wychowawcze. Nauczyciel powinien reprezentować tę drugą postawę.
Wyższą formą nastawienia zadaniowego jest nastawienie twórcze. Polega ono na tym, że nauczyciel stara się wykorzystać sytuację trudną jako okazję do wspólnej analizy zachowań i postaw, dzięki czemu uczniowie mogą lepiej poznać i zrozumieć siebie i innych ludzi. Powinno to w końcowym efekcie przyczynić się do rozwoju pozytywnych postaw społecznych.
Jednoznacznych instrukcji postępowania w sytuacjach konfliktowych nie ma
i być nie może, gdyż różnorodność konfliktów jest zbyt wielka. Zauważenie konfliktu przez nauczyciela wymaga więc za każdym razem odmiennego postępowania i oceny sytuacji, tym bardziej, ze zła ocena sytuacji konfliktowej może prowadzić do zaostrzenia i pogłębienia konfliktu. Rozwiązanie konfliktu wymaga zdobycia informacji o dążeniach, pragnieniach i zamiarach zaangażowanych osób. Kiedy nauczyciel nie wie, co dzieje się w klasie, a tylko ma poczucie, że dzieje się coś złego, albo kiedy nie ma jasności o jaki problem chodzi, nie powinien poprzestawać na własnych domysłach i przystępować w tym momencie do rozwiązania konfliktu.
Gromadzenie informacji na temat konfliktu należy przeprowadzać na podstawie opinii wszystkich zainteresowanych. Aby przepływ informacji w relacjach nauczyciel – uczeń oraz uczeń – nauczyciel był możliwy, należy stworzyć w klasie atmosferę bezpieczeństwa i zaufania do nauczyciela. Oprócz odpowiedniej atmosfery, ułatwiającej komunikację między stronami wchodzącymi w konflikt, istotne stają się także starania, aby uczniowie wspólnie z nauczycielem znajdowali rozwiązania sytuacji konfliktowych.
Jednym ze sposobów może być „Zabawa w mediatora”. Zabawowo -
- zadaniowa forma zdobywania wiedzy i umiejętności jest szczególnie bliska dziecku w wieku wczesnoszkolnym.
Oto kolejne etapy przebiegu zabawy:
1. Zbieramy się w kręgu i dyskutujemy na temat odczuć, jakie towarzyszą osobom bezpośrednio związanym ze sporem. Pozwalamy na to, aby dzieci, które są zaangażowane w konflikt, mogły wyzwolić się od nadmiaru nagromadzonych emocji, które im towarzyszą.
2. Wspólnie z klasą staramy się nazwać problem i wynaleźć sposoby, które mogłyby złagodzić istniejącą sytuację i uzdrowić stosunki panujące w zespole klasowym.
3. „Burza mózgów”. Dzieci samodzielnie wysuwają różne propozycje
i argumentują wybór.
4. Dzielimy się na grupy 3-4 osobowe. Każda grupa zapisuje na oddzielnych kartonikach własne przedyskutowane z rówieśnikami sposoby rozwiązania istniejącego konfliktu.
5. Prezentacja propozycji przez poszczególne grupy i wrzucenie ich do skrzynki.
6. Losowanie przez kolejne grupy jednego kartonika z wybranym sposobem rozwiązania problemu i przygotowanie scenki przedstawiającej sposób rozstrzygnięcia sporu.
7. Prezentacja scenek, które mogą wyjaśnić nieporozumienie przez poszczególne grupy.
8. Wybór przez bezpośrednich uczestników jednej z metod, uargumentowania własnego wyboru. Rozwiązanie sporu wybranym sposobem. (Jeśli dzieci nie zdecydują się od razu na zaprezentowanie, w jaki sposób dojdą do porozumienia, pozwalamy na to, żeby same wyznaczyły sobie termin wykonania zadania. Być może zechcą to uczynić na końcu zajęć).
9. Nagrodzenie uczestników zabawy brawami i zachęcenie do poszukiwania negocjacyjnych sposobów rozwiązywania konfliktów. Dzieci, które popadły
w konflikt, określają swoje uczucia po rozwiązaniu sporu.

Zastosowanie takiej metody jest możliwe tylko wtedy, jeśli problem jest znany całej klasie lub konflikt miał miejsce na forum klasy. W żadnym wypadku nie wolno nauczycielowi ujawnić problemu, z którego dziecko zwierzało się nauczycielowi.
Taka metoda oczywiście nie jest jedynym i uniwersalnym środkiem wykorzystywanym w celu łagodzenia sporów. Można rzec, że każda metoda będzie wystarczająco dobra, jeśli przyniesie zamierzony skutek i nie narusza przy tym praw dziecka i jego godności osobistej.

Metodą rozwiązywania konfliktów między nauczycielem a klasą jest metoda Gordona, zwana „metodą rozwiązywania konfliktów bez porażek”. Nauczyciel stara się znaleźć rozwiązanie, prowadząc rozmowę według określonych schematów i szuka go w zasadzie tylko poprzez tę rozmowę, decydującego znaczenia nabiera więc sposób jej prowadzenia. Gordon proponuje, by proces rozstrzygania konfliktu podzielić na sześć etapów.
Etap I: Zdefiniowanie problemu (konfliktu).
Etap II: Zebranie propozycji rozwiązań.
Etap III: Rozpatrzenie propozycji rozwiązań.
Etap IV: Podjęcie decyzji.
Etap V: Realizacja ustalonego planu działania.
Etap VI: Ocena skuteczności.
W pierwszej fazie, gdzie kluczową role odgrywają komunikaty „ja” oraz aktywne słuchanie, trzeba przede wszystkim zbadać, co dane osoby uważają za problem. Następny etap to zbieranie propozycji rozwiązań zgłoszonych przez wszystkich uczestników konfliktu – na razie tylko zbieranie, a nie tylko dyskusja!
Do dyskusji (etap III) powinno dojść dopiero wtedy, gdy wszyscy zdołali już przedstawić swoje propozycje i gdy kilka możliwości zostało zapisanych (najlepiej na tablicy albo na przyczepionych do niej kartkach). Celem rozmowy prowadzonej
w fazie podejmowania decyzji (IV) jest znalezienie tymczasowego rozwiązania i to poprzez dojście do kompromisu, a nie decyzją większości. Optymalnym rozwiązaniem jest takie, które nikomu nie pozwala odczuć, że poniósł porażkę, takie, z którym
w najgorszym razie „jakoś się można pogodzić”. Kolejny krok polega na realizacji wcześniej ustalonego planu działania, ostatni zaś może być fazą rewidowania podjętej uprzednio decyzji, do czego skłaniają dotychczasowe działania. (przykładem problemu może być hałas w klasie)
Nie ulega wątpliwości, że tego rodzaju rozmowy o konflikcie mają sens tylko
w przypadku naprawdę poważnego lub stale powtarzającego się problemu, nie zaś jako remedium na „drobne zakłócenia”.
Jeszcze inną metodą współpracy w celu zmiany zachowań jest metoda Redlicha i Schleya zwana metodą kooperacyjną. Metoda kooperacyjna składa się z trzech faz głównych:
• Wspólne diagnozowanie, czyli oparte na współpracy poszukiwanie wyjaśnienia, polegające na tym, że nauczyciel i uczniowie dzielą się poglądami i próbują uzgodnić stanowisko. W tej fazie można też przeprowadzić pisemne ankiety.
• Wspólne planowanie, polegające na wytyczeniu wspólnych celów, zbieraniu propozycji rozwiązań i konkretnych uzgodnieniach.
• Interwencja oparta na współpracy, polegająca na wypróbowaniu w praktyce tego, co zostało wcześniej uzgodnione, przy czym najważniejszym celem tej fazy jest sprawdzenie, jak funkcjonują nowe wzorce nauczycielskich i uczniowskich zachowań. W zależności od sytuacji, przydają się tu między innymi: zachęty, samoobserwacja prowadzona przez uczniów lub umowa między nauczycielem i klasą.

Kooperacyjny charakter tej metody objawia się oczywiście również tym, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciel zmieniają swoje zachowanie, właśnie dzięki temu wnosząc pewien wkład do rozwiązania konfliktu. To z kolei różni się znacząco od procedury znanej nam wszystkim z własnego doświadczenia szkolnego: nauczyciel staje przed klasą i żąda zmian wyłącznie od uczniów („musicie..., powinniście..., oczekuję od was...”itd.)

Rola nauczyciela w rozwiązywaniu konfliktów jest zatem decydująca i polega na:
- dostrzeganiu i właściwym rozpoznaniu sytuacji konfliktowej
- chęci rozwiązania konfliktu
- umiejętności wysłuchania uczniów biorących udział w konflikcie
- tworzeniu warunków do pełnej i bezpośredniej wymiany informacji i odczuć między stronami konfliktu (wyrabianie nastawienia zadaniowego)
- stosowaniu negocjacji
- dostarczaniu wzorców właściwego zachowania (partnerskie traktowanie, brak dominacji, respektowanie ustalonych zasad postępowania)
- nagradzaniu poprawnego zachowania (eksponowaniu w zachowaniu uczniów tego, co zasługuje na pochwałę) oraz na dokładnej ocenie zachowania negatywnego (unikanie ogólnikowych ocen negatywnych, szczegółowe wyjaśnianie czego nie pochwalamy w zachowaniu)
- wyrażaniu zasad wzajemnej tolerancji, zrozumienia i współczucia
- uświadamianiu uczniom, że konflikt nie zawsze wynika z wrogiego nastawienia przeciwnika do nas


BIBLIOGRAFIA
Łysek J., Rola nauczyciela w rozwiązywaniu konfliktów między uczniami, „Nauczyciel i Szkoła” 1999, nr 2
Nolting H., Jak zachować porządek w klasie, Gdańsk 2004
Strychalska B.. Dekalog negocjacyjny między nauczycielem a uczniem, „Nowa Szkoła” 1998, nr 2
Wadas – Gadowska A., Jak rozwiązywałam niektóre konflikty w klasie, „Nowa Szkoła” 2002, nr 2

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 21:25:52
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 21:25:52) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie